BARANÓW SANDOMIERSKI

BARCIANY

BARDO ŚLĄSKIE

BĄKOWA GÓRA

BESIEKIERY

BĘDZIN

BIERUTÓW

BIESTRZYKÓW

BOBOLICE

BOBROWNIKI

BODZENTYN

BOLESTRASZYCE

BOLKÓW

BORYSŁAWICE ZAMKOWE

BROCHÓW

BRODNICA

BRZEG

BUKOWIEC

BYDLIN

BYSTRZYCA KŁODZKA

CHĘCINY

CHOJNICA

CHOJNIK

CIECHANÓW

CIESZÓW

CIESZYN

CZARNY BÓR

CZERNA

CZERNINA

CZERSK

CZĘSTOCHOWA

CZOCHA

CZORSZTYN

ĆMIELÓW

DĄBROWA

DĄBRÓWNO

DRZEWICA

DZIAŁDOWO

DZIERZGOŃ

FREDROPOL (KORMANICE)

GDAŃSK

GIŻYCKO

GLIWICE

GŁOGÓW

GNIEW

GNIEWOSZÓW Z.SZCZERBA

GOLUB-DOBRZYŃ

GOŁAŃCZ

GOLCZEWO

GOŁUCHÓW

GOŚCISZÓW

GÓRA

GRODZIEC

GRÓDEK

GRUDZIĄDZ

GRZĘDY

GRZMIĄCA z.ROGOWIEC

HOMOLE

IŁŻA

INOWŁÓDZ

JANOWICE WIELKIE z.BOLCZÓW

JANOWIEC

JAWOR

JEZIORO GÓRECKIE

KAMIENIEC ZĄBKOWICKI

KAMIENNA GÓRA

KARPNIKI

KAZIMIERZ DOLNY

KĘTRZYN

KĘTRZYN - KOŚCIÓŁ

KIELCE

KLICZKÓW

KŁODZKO

KOŁO

KONARY

KONIN-GOSŁAWICE

KORZKIEW

KOWALEWO POMORSKIE

KOŹMIN WLKP.

KÓRNIK

KRAKÓW

KRAPKOWICE

KRAPKOWICE - OTMĘT

KRASICZYN

KRĘPCEWO

KRUSZWICA

KRZYŻNA GÓRA

KRZYŻTOPÓR

KSIĄŻ WIELKI

KUROZWĘKI

KWIDZYN

LEGNICA

LIDZBARK WARMIŃSKI

LIPA

LUBIN

LUTOMIERSK

ŁAGÓW

ŁĘCZYCA

ŁOWICZ

MAJKOWICE

MALBORK

MAŁA NIESZAWKA

MIĘDZYLESIE

MIĘDZYRZECZ

MIRÓW

MOKRSKO

MOSZNA

MSTÓW

MUSZYNA

MYŚLENICE

NAMYSŁÓW

NIDZICA

NIEDZICA

NIEMCZA

NIEMODLIN

NIEPOŁOMICE

NOWA RUDA

NOWY SĄCZ

NOWY WIŚNICZ

ODRZYKOŃ

OGRODZIENIEC (PODZAMCZE)

OJCÓW

OLEŚNICA

OLSZTYN (JURA)

OLSZTYN (WARMIA)

OLSZTYNEK

OŁAWA

OŁDRZYCHOWICE KŁODZKIE

OPOCZNO

OPOLE GÓRKA

OPOLE OSTRÓWEK

OPORÓW

OSSOLIN

OSTRĘŻNIK

OSTRÓDA

OSTRÓW LEDNICKI

OTMUCHÓW

PABIANICE

PANKÓW

PASTUCHÓW

PIESKOWA SKAŁA

PIOTRKÓW TRYBUNALSKI

PIOTRKÓW-BYKI

PIOTROWICE ŚWIDNICKIE

PŁAKOWICE

PŁOCK

PŁONINA

PŁOTY

PODZAMCZE z.OGRODZIENIEC

PODZAMCZE PIEKOSZOWSKIE

POKRZYWNO

POŁCZYN-ZDRÓJ

POZNAŃ

PRABUTY

PROCHOWICE

PROSZÓWKA z.GRYF

PRZEMYŚL

PRZEWODZISZOWICE

PSZCZYNA

PTKANÓW

PYZDRY

RABSZTYN

RACIĄŻEK

RADŁÓWKA

RADOM

RADZIKI DUŻE

RADZYŃ CHEŁMIŃSKI

RAJSKO

RAKOWICE WIELKIE

RATNO DOLNE

RAWA MAZOWIECKA

RESKO

ROGÓW OPOLSKI

ROŻNÓW ZAMEK DOLNY

ROŻNÓW ZAMEK GÓRNY

RYBNICA

RYBNICA LEŚNA

RYCZÓW

RYDZYNA

RYTWIANY

RZĄSINY

SANDOMIERZ

SANOK

SIEDLĘCIN

SIEDLISKO

SIERADZ

SIERAKÓW

SIEWIERZ

SMOLEŃ

SOBKÓW

SOBOTA

SOCHACZEW

SOSNOWIEC

SREBRNA GÓRA

STARA KAMIENICA

STARE DRAWSKO

STARY SĄCZ

STRZELCE OPOLSKIE

SULEJÓW

SZAMOTUŁY

SZCZECIN

SZTUM

SZUBIN

SZYDŁÓW

SZYMBARK

ŚCINAWKA GÓRNA

ŚWIDWIN

ŚWIEBODZIN

ŚWIECIE n.WISŁĄ

ŚWIECIE k.LEŚNEJ

ŚWINY

TORUŃ

TORUŃ z.DYBÓW

TUCZNO

TYNIEC

UDÓRZ

UJAZD k.TOMASZOWA

UJAZD KRZYŻTOPÓR

UNIEJÓW

URAZ

WAŁBRZYCH z.KSIĄŻ

WAŁBRZYCH z.STARY KSIĄŻ

WAŁBRZYCH z.NOWY DWÓR

WARSZAWA z.KRÓLEWSKI

WARSZAWA z.UJAZDOWSKI

WĄBRZEŹNO

WENECJA

WĘGIERKA

WĘGORZEWO

WIELICZKA

WIELKA WIEŚ

WIERZBNA

WITKÓW

WLEŃ

WOJNOWICE

WOJSŁAWICE

WROCŁAW

WROCŁAW LEŚNICA

WYSZYNA

ZAGÓRZ

ZAGÓRZE ŚLĄSKIE

ZAŁUŻ

ZĄBKOWICE ŚLĄSKIE

ZBĄSZYŃ

ZŁOTORIA k.TORUNIA

ŹRÓDŁA

ŻAGAŃ

ŻARY

ŻELAZNO

ŻMIGRÓD

RUINY ZAMKU W INOWŁODZU, WIDOK OD POŁUDNIA

DZIEJE ZAMKU

O

bronny zamek w Inowłodzu był jedną z blisko pięć­dzie­się­ciu mu­ro­wa­nych wa­row­ni, zbu­do­wa­nych za ży­cia i pa­no­wa­nia Ka­zi­mie­rza Wiel­kie­go. Wy­sta­wio­ny w la­tach 1356-66 peł­nić miał funk­cję sie­dzi­by lo­kal­nej ad­mi­ni­stra­cji i punk­tu obron­ne­go przy gra­ni­cy Pol­ski z pań­stwem ksią­żąt ma­zo­wiec­kich. Za­bez­pie­czał też po­blis­ki bród i ko­mo­rę cel­ną na szla­ku han­dlo­wym, któ­ry w tym miej­scu prze­kra­czał Pi­li­cę. Przed 1390 ro­kiem prze­szedł ty­tu­łem za­sta­wu w rę­ce bra­ci Ja­na i Abra­ha­ma Nie­mi­rów (Nie­mie­rza) No­wo­dwor­skich her­bu Na­łęcz, ale już w 1393 król Wła­dy­sław Ja­gieł­ło wy­ku­pił go i kil­ka lat póź­niej roz­bu­do­wał. Ja­gieł­ło bu­do­wał dla sie­bie, gdyż pod­czas swe­go dłu­gie­go pa­no­wa­nia go­ścił w Ino­wło­dzu co naj­mniej sześć ra­zy. Świad­czy to o du­żym zna­cze­niu ka­zi­mie­rzow­skie­go zam­ku i je­go znacz­nych wzglę­dach u mo­nar­chy, któ­ry pod ko­niec ży­cia umie­ścił tu­taj sta­ro­stwo z Pio­trem ze Stry­ko­wa ja­ko pierw­szym sta­no­wio­nym lo­kal­nym sta­ro­stą kró­lew­skim. W 1458 ro­ku wa­row­nia po­now­nie prze­szła w pry­wat­ną dzier­ża­wę - tym ra­zem w za­mian za po­ży­czo­ne Ka­zi­mie­rzo­wi Ja­giel­loń­czy­ko­wi 1000 flo­re­nów trzy­mał ją wo­je­wo­da ma­zo­wiec­ki Win­cen­ty z Gi­życ. Po nim na zam­ku miesz­ka­li Le­żaj­scy her­bu Na­łęcz, od któ­rych w 1515 od­ku­pił go bi­skup wro­cław­ski Ma­ciej na spół­kę z bra­tem, ka­szte­la­nem ra­dom­skim An­drze­jem Drze­wic­kim. Wkrót­ce po tej trans­ak­cji gmach spło­nął i przez kil­ka na­stęp­nych lat stał uszko­dzo­ny. Roz­po­czę­ta po 1519 ro­ku od­bu­do­wa po­łą­czo­na by­ła ze zmia­ną je­go ukła­du prze­strzen­ne­go i po­dzia­łów wew­nętrz­nych. Ko­lej­ne pra­ce (tak­że pro­wa­dzo­ne przez Drze­wic­kich) mia­ły miej­sce po ro­ku 1563, ogra­ni­czy­ły się one jed­nak tyl­ko do prze­bu­do­wy ze­spo­łu bram­ne­go i zmia­ny wy­stro­ju kom­nat zam­ko­wych.

RUINA WIDZIANA OD PÓŁNOCY, PRZED- (2005, 2008) I PO REWITALIZACJI (2018)

J

ako ostatni mieszkali na zamku przedstawiciele rodu Lip­skich her­bu Ła­da. W 1648 ro­ku roz­po­czę­li przy­go­to­wa­nia do na­stęp­nej prze­bu­do­wy, któ­rej jed­nak ni­gdy nie ukoń­czo­no ze wzglę­du na wej­ście do Pol­ski i jej oku­pa­cję przez ar­mię szwedz­ką. Stra­te­gicz­ne po­ło­że­nie zam­ku spra­wi­ło, że kil­ka­krot­nie to­czy­ły się o nie­go za­cię­te po­tycz­ki, co fi­nal­nie do­pro­wa­dzi­ło do je­go znisz­cze­nia. Nie wia­do­mo do­kład­nie, ja­kie wy­da­rze­nie mia­ło de­cy­du­ją­cy wpływ na osta­tecz­ny upa­dek wa­row­ni, ale po­wszech­nie uwa­ża się, że pod­mi­no­wa­li ją i wy­sa­dzi­li w po­wie­trze wy­co­fu­ją­cy się w 1657 Szwe­dzi. Póź­niej nikt nie pod­jął już sku­tecz­nej pró­by ra­to­wa­nia bu­dow­li, któ­rej stan przez ko­lej­ne dwa stu­le­cia sys­te­ma­tycz­nie po­gar­szał się, a trak­to­wa­nie mu­rów ja­ko ka­mie­nio­ło­mu w dru­giej po­ło­wie XIX wie­ku spra­wi­ło, że ich po­zo­sta­ło­ści prze­sta­ły być wi­docz­ne na po­wierz­chni grun­tu. Na tym po­lu du­że "za­słu­gi" miał łódz­ki fa­bry­kant, nie­ja­ki An­to­ni Ur­ba­now­ski - na je­go po­le­ce­nie bo­wiem wy­wie­zio­no aż 600 stu­sów ka­mie­nia z zam­ku w ce­lu re­ali­za­cji ja­kieś bli­żej nie­okre­ślo­nej in­we­sty­cji nad rze­ką Pi­li­cą. W ko­lej­nych de­ka­dach prze­strzeń zam­ko­wa słu­ży­ła już tyl­ko ja­ko graj­do­łek, na któ­rym wy­pa­sa­no kro­wy - aż do lat 70-ych XX wie­ku, kie­dy roz­po­czę­to tu­taj pra­ce ar­che­o­lo­gicz­ne, za­koń­czo­ne w 1985 od­kry­ciem re­lik­tów śred­nio­wiecz­nych mu­rów i ich za­bez­pie­cze­niem w for­mie trwa­łej ru­iny. Pod­czas tych prac od­na­le­zio­no kil­ka­dzie­siąt ty­się­cy (!) ru­cho­mych za­byt­ków w po­sta­ci ce­ra­mi­ki, przed­mio­tów me­ta­lo­wych, ka­fli i in.

DZIEDZINIEC ZAMKOWY, STAN W 2005 ROKU I OBECNIE

ARCHITEKTURA

Z

amek wzniesiono z cegły i rdzawobrunatnego piaskowca na sztucznie wy­nie­sio­nym i ufor­mo­wa­nym kop­cu. Był to czwo­ro­bocz­ny ze­spół o wy­mia­rach oko­ło 32x48 me­trów z ze­wnętrz­nym ob­wo­dem gru­bych na 2,5 i wy­so­kich na 8 me­trów mu­rów ob­ron­nych oraz we­wnętrz­ną za­bu­do­wą w po­sta­ci dwóch skrzy­deł łą­czo­nych na kształt li­te­ry L. Skrzy­dło za­chod­nie o wy­mia­rach 12x31 me­trów mie­ści­ło trzy iz­by o łącz­nej po­wierz­chni 200 m2, w tym przy­pusz­czal­nie naj­bar­dziej re­pre­zen­ta­cyj­ną sa­lę na zam­ku, tzw. iz­bę wiel­ką oraz być mo­że rów­nież kuch­nię. Do­sta­wio­ne do nie­go skrzy­dło pół­noc­ne mia­ło wy­mia­ry 13x26 me­trów - wy­peł­nia­ło ono 4/5 dłu­go­ści mu­ru ob­ron­ne­go i przy cał­ko­wi­tej po­wierz­chni 190 m2 rów­nież po­sia­da­ło trzy głów­ne po­miesz­cze­nia, wśród nich ulo­ko­wa­ną na par­te­rze nie­wiel­ką staj­nię. Do­mi­nan­tę sta­no­wi­ła tu­taj po­sta­wio­na w pół­noc­no-wscho­dnim na­roż­ni­ku i wy­su­nię­ta 5 me­trów po­za li­co mu­rów okto­go­nal­na wie­ża o śred­ni­cy oko­ło 10 me­trów i nie­zna­nej nam wy­so­ko­ści. Słu­ży­ła ona ja­ko sta­no­wi­sko ob­ser­wa­cyj­ne na mia­sto i prze­pra­wę, a w jej przy­zie­miu mie­ścił się loch wię­zien­ny. Ob­wód wa­row­ny uzu­peł­nia­ła dru­ga wie­ża, wznie­sio­na na pla­nie pro­sto­ką­ta o bo­kach 8,7x10 me­trów i umiej­sco­wio­na w po­łu­dnio­wej kur­ty­nie zam­ku. Wjazd na dzie­dzi­niec pro­wa­dził od wscho­du, czy­li od te­ra­sy za­le­wo­wej, na któ­rej funk­cjo­no­wał oto­czo­ny mu­ra­mi ze­spół miej­ski. Ca­łość opa­sa­no fo­są o sze­ro­ko­ści 20 i głę­bo­ko­ści 1,5 me­tra, za­si­la­ną sztucz­nym prze­ko­pem wo­da­mi rze­ki Pi­li­cy i umoc­nio­ną z obu stron drew­nia­ny­mi bel­ka­mi.

PLAN I WIDOK ZAMKU XIV-WIECZNEGO

P

rzebudowa Władysława Jagiełły zwiększyła po­wierz­chnię użyt­ko­wą sta­re­go go­tyc­kie­go do­mu miesz­kal­ne­go. Po­wsta­ły też dwa ko­lej­ne skrzy­dła miesz­kal­ne, któ­re usta­wio­no po obu stro­nach czwo­ro­bocz­nej wie­ży - bu­dyn­ki te po­sia­da­ły po dwie kon­dy­gna­cje i łącz­nie zaj­mo­wa­ły po­wierz­chnię oko­ło 200 m2. Mię­dzy skrzy­dło po­łu­dnio­we i pół­noc­ne wkom­po­no­wa­no mur z fur­tą dzie­lą­cy ist­nie­ją­cy dzie­dzi­niec na część re­zy­den­cjal­ną i miesz­kal­ną. Sto lat póź­niej Drze­wic­cy za­mu­ro­wa­li sta­ry prze­lot bram­ny, a no­wą bra­mę umie­ści­li w wie­ży ka­zi­mie­rzow­skiej, do­bu­do­wu­jąc do niej prze­jazd z ka­mie­nia­mi od­bo­jo­wy­mi przy na­roż­ni­kach. Ze wzglę­du na gro­żą­ce ka­ta­stro­fą zmia­ny w sta­ty­ce bu­dow­li ro­ze­bra­no skrzy­dło pół­noc­ne, za­stę­pu­jąc je po czę­ści jed­no­prze­strzen­nym do­mem wscho­dnim ulo­ko­wa­nym mię­dzy wie­żą ośmio­bocz­ną, a wscho­dnim od­cin­kiem do­mu po­łu­dnio­we­go. Zmia­ny te po­ciąg­nę­ły za so­bą re­or­ga­ni­za­cję po­dzia­łów we­wnętrz­nych oraz nie­mal dwu­kro­tne po­więk­sze­nie po­wierz­chni dzie­dziń­ca, któ­ry wy­bru­ko­wa­no. Ko­lej­na prze­bu­do­wa (ok. 1563) nie wpły­nę­ła za­sad­ni­czo na bry­łę za­ło­że­nia i po­le­ga­ła głów­nie na roz­bu­do­wie przed­bra­mia, do­sta­wie­niu trzech przy­pór w na­roż­ni­kach ze­wnętrz­nych mu­ru i zmia­nie wy­stro­ju wnętrz. Pod­czas czwar­tej, ostat­niej i nie­ukoń­czo­nej mo­der­ni­za­cji (1648-55) wznie­sio­no pie­ce ka­flo­we, wsta­wio­no ozdob­ne por­ta­le drzwio­we i prze­bu­do­wa­no la­try­nę.

ZAMEK NA POCZĄTKU XVI WIEKU

STAN OBECNY

Z

gotyckiego zamku zachowały się odsłonięte w latach 80. XX wie­ku i czę­ścio­wo uczy­tel­nio­ne re­lik­ty w po­sta­ci peł­ne­go ob­wo­du mu­rów ze­wnętrz­nych, frag­men­tów po­dzia­łów wnę­trza i fun­da­men­tów ośmio­bocz­nej wie­ży. Czte­ry la­ta po za­koń­cze­niu tych prac uru­cho­mio­no pro­jekt zwią­za­ny z trwa­łym za­bez­pie­cze­niem ruin zam­ku. W przed­się­wzię­ciu tym je­dy­nym frag­men­tem prze­wi­dy­wa­nym do re­kon­stru­kcji by­ła wie­ża, w któ­rej za­mie­rza­no umie­ścić eks­po­zy­cję po­świę­co­ną dzie­jom wa­row­ni. Zmia­na pla­nów na­stą­pi­ła w 2003, gdy wła­dze gmi­ny po­sta­no­wi­ły wpro­wa­dzić do wnętrz zam­ko­wych funk­cje użyt­ko­we, nie bu­rząc jed­no­cze­śnie kon­cep­cji trwa­łej ru­iny. Adap­ta­cję do­ku­men­ta­cji za­koń­czo­no w ro­ku 2006, a dwa la­ta póź­niej przy­stą­pio­no do czę­ścio­wej re­kon­stru­kcji wie­ży, przer­wa­nej w 2010 z po­wo­du bra­ku fun­du­szy. Jed­nak już w ma­ju te­go sa­me­go ro­ku na­stą­pił prze­łom w pra­cach przez wpro­wa­dze­nie in­we­sty­cji do Re­gio­nal­ne­go Pro­gra­mu Ope­ra­cyj­ne­go Wo­je­wódz­twa Łódz­kie­go na la­ta 2007-2013, dzię­ki cze­mu na re­ali­za­cję pro­jek­tu przy­zna­no czę­ścio­wą do­ta­cję z Eu­ro­pej­skie­go Fun­du­szu Re­gio­nal­ne­go, re­sztę zaś po­kry­ły wła­dze gmi­ny. Pra­ce bu­dow­la­ne wzno­wio­no w mar­cu 2011, a za­koń­czy­ły się w li­sto­pa­dzie ro­ku na­stęp­ne­go. Obec­nie na zam­ku miesz­czą się: sie­dzi­ba Gmin­ne­go Cen­trum Kul­tu­ry, Bi­blio­te­ka oraz Punkt In­for­ma­cji Tu­ry­stycz­nej. Dla zwie­dza­ją­cych obiekt zo­stał od­dany do użyt­ku w czerw­cu 2013 ro­ku. Wstęp wol­ny.

W PRZYZIEMIACH ZAMKU KRÓLEWSKIEGO

DOJAZD

I

nowłódz położony jest przy skrzyżowaniu dróg pro­wa­dzą­cych z Opocz­na do Ra­wy Ma­zo­wiec­kiej oraz z Ło­dzi do Ra­do­mia, 6 km od ośrod­ka przy­go­to­wań olim­pij­skich w Spa­le. Za­mek stoi w pół­noc­no-za­chod­niej czę­ści mia­stecz­ka, przy ul. Zam­ko­wej. W po­bli­żu bra­my dar­mo­wy par­king. (ma­pa zam­ków wo­je­wódz­twa łódz­kie­go)

W pobliżu:
Opoczno - zamek królewski z XIV-XIX w., 18 km
Ujazd - relikty zamku rycerskiego z XV w. (w bryle pałacu), 23 km
Drzewica - ruina gotyckiego zamku szlacheckiego z XVI w., 25 km
Rawa Mazowiecka - ruina zamku książęcego z XIV w., 28 km

WEJŚCIE DO RUIN PROWADZI PRZEZ BRAMĘ W POŁUDNIOWEJ KURTYNIE MURU

WIDOK Z WIEŻY NA INOWŁÓDZ, W TLE NA WZNIESIENIU ROMAŃSKI KOŚCIÓŁ ŚW. IDZIEGO

WARTO ZOBACZYĆ:

Usytuowana w pobliżu starorzecza Pilicy synagoga z koń­ca XIX lub po­cząt­ku XX wie­ku. W środ­ku świet­nie za­cho­wa­ne po­li­chro­mie z mo­ty­wa­mi ro­ślin­ny­mi i na­pi­sa­mi w ję­zy­ku ro­syj­skim oraz he­braj­skim. A pod ni­mi re­ga­ły z...ma­słem, chip­sa­mi, a na­wet (o zgro­zo) świń­skim mię­sem, mie­ści się tu­taj bo­wiem lo­kal­ny sklep spo­żyw­czy.

Przy głównym korycie rzeki ko­ściół św. Mi­cha­ła Anio­ła z ok. 1520 ro­ku. We wnę­trzu znaj­du­je się re­lik­wiarz w sty­lu go­tyc­kim z dom­nie­ma­ny­mi szcząt­ka­mi św. Idzie­go oraz bę­dą­cy obiek­tem lo­kal­ne­go kul­tu obraz mat­ki Bo­skiej Ino­włodz­kiej.

KOŚCIÓŁ ŚW. IDZIEGO

Nieopodal zamku po drugiej stronie rzeki, na granicy wioski Za­ko­ście­le stoi nie­wiel­ki, ale nie­zwy­kle uro­czy ko­ściół pw. św. Idzie­go, któ­ry ze wzglę­du na swo­je po­ło­że­nie obok funk­cji sa­kral­nych peł­nić miał rów­nież za­da­nia obron­ne i na prze­strze­ni wie­ków kil­ka­krot­nie owe za­da­nia re­ali­zo­wał. We­dług (nie­pew­nych) źró­deł miał on zo­stać wy­sta­wio­ny w 1082 ro­ku przez Wła­dy­sła­wa Her­ma­na, jed­nak nie­któ­rzy hi­sto­ry­cy pod­wa­ża­ją tę wer­sję i da­tu­ją po­wsta­nie świą­ty­ni na okres przed 1138, a ini­cja­ty­wę w tej spra­wie prze­no­szą na księ­cia Bo­le­sła­wa III Krzy­wo­uste­go, sy­na Wła­dy­sła­wa. Mu­ro­wa­ny gmach wznie­sio­no w sty­lu ro­mań­skim z ka­mie­nia pol­ne­go o lek­ko czer­wo­nym od­cie­niu, na pla­nie pro­sto­ką­ta z pół­okrą­głą ab­sy­dą od wscho­du i cy­lin­drycz­ną wie­żą od stro­ny za­cho­dniej. Obec­nie brak jest ja­kich­kol­wiek wzmia­nek źród­ło­wych do­ty­czą­cych pierw­szych 400 lat ist­nie­nia bu­dow­li. Opie­ra­jąc się na po­da­niach mo­żna jed­nak wy­snuć za­ło­że­nie, że w XIII wie­ku by­ła ona ata­ko­wa­na, a póź­niej zdo­by­ta i znisz­czo­na przez idą­ce na Ku­ja­wy hor­dy ta­tar­skie. Pod­czas tam­tych wy­da­rzeń Ta­ta­rzy mie­li rów­nież spa­lić sto­ją­cy obok ko­ściół­ka kla­sztor, a wszyst­kie miesz­ka­ją­ce w nim sio­stry upro­wa­dzić lub wy­mor­do­wać. Ko­ściół peł­nił funk­cję miej­skiej pa­ra­fii do ro­ku 1520. Wów­czas to w Ino­wło­dzu ufun­do­wa­no no­wą, bar­dziej oka­za­łą świą­ty­nię pw. św. Mi­cha­ła Ar­cha­nio­ła, któ­ra prze­ję­ła obo­wią­zki te­go ro­mań­skie­go przy­byt­ku wia­ry. Ten od­tąd peł­nił po­moc­ni­czą ro­lę ko­ścio­ła fi­lial­ne­go i ja­ko mniej zna­czą­cy, po­zba­wio­ny na­le­ży­tej kon­ser­wa­cji opu­sto­szał i po­wo­li za­mie­niał się w ru­inę.

W 1790 roku do kościoła przeniesiono cudowny obraz Matki Bo­skiej Bo­le­snej, co by­ło oka­zją do je­go od­re­stau­ro­wa­nia. Nie­dłu­go jed­nak cie­szył się on do­brą kon­dy­cją, po­nie­waż już trzy la­ta póź­niej oku­pa­cyj­ne wła­dze prus­kie za­mie­ni­ły świą­ty­nię w ma­ga­zyn zbo­ża. Efe­kty owej de­cy­zji by­ły ta­kie, że już w 1809 ro­ku ko­ściół mo­cno jest znisz­czo­ny i zruj­no­wa­ny, pu­sty i złym da­chem na­kry­ty. Po­tem na krót­ki czas bu­dow­la od­zy­ska­ła sa­kral­ny cha­rak­ter, ale nie za­ha­mo­wa­ło to nie­ko­rzy­stnych zmian i już oko­ło 1880 fo­to­gra­fie do­ku­men­to­wały brak da­chu oraz znacz­ne ubyt­ki w naj­wyż­szych par­tiach mu­rów. Pierw­sze dzia­ła­nia ma­ją­ce na ce­lu od­ra­to­wa­nie za­byt­ku pod­ję­to w 1911 ro­ku z ini­cja­ty­wy To­wa­rzy­stwa Opie­ki nad Za­byt­ka­mi Prze­szło­ści - trud od­bu­do­wy po­szedł wte­dy na mar­ne, bo le­dwie 4 la­ta po re­mon­cie wy­strzał ar­ty­le­ryj­ski zbu­rzył ab­sy­dę i nie­mal ca­łą po­łu­dnio­wą ścia­nę. W la­tach 1924-26 z ini­cja­ty­wy prze­by­wa­ją­ce­go czę­sto w po­bli­skiej Spa­le pre­zy­den­ta RP Sta­ni­sła­wa Woj­cie­chow­skie­go pod­nie­sio­no z ruin zde­wa­sto­wa­ną ścia­nę, za­mu­ro­wa­no wyr­wy po po­ci­skach, a dach ko­ściół­ka na no­wo po­kry­to da­chów­ką. Z po­wo­du wy­czer­pa­nia się środ­ków wstrzy­ma­no pra­ce, do któ­rych po­wró­co­no za pre­zy­den­tu­ry Igna­ce­go Mo­ścic­kie­go w ro­ku 1936. Pod je­go pa­tro­na­tem ar­chi­tekt Wil­helm Hen­ne­berg z ze­spo­łem do­ko­na­li cał­ko­wi­tej prze­bu­do­wy ro­mań­skiej świą­ty­ni, nisz­cząc jej śre­dnio­wiecz­ną for­mę i na­rzu­ca­jąc wła­sną, opar­tą na od­mien­nej, od­re­al­nio­nej este­ty­ce kon­cep­cję ar­chi­tek­to­nicz­ną. No­wy ko­ściół uro­czyś­cie kon­se­kro­wa­no 1 li­sto­pa­da 1938 ro­ku.

tekst: 2013
fotografie: 2005, 2008, 2018
© Jacek Bednarek