STRONA G£ÓWNA

ZA GRANIC¡

MINIGALERIA

MAPKI

LITERATURA

KONTAKT

BODZENTYN

ruina zamku biskupów krakowskich

BARANÓW SANDOMIERSKI

BARCIANY

BARDO ¦L¡SKIE

B¡KOWA GÓRA

BESIEKIERY

BÊDZIN

BIERUTÓW

BIESTRZYKÓW

BOBOLICE

BOBROWNIKI

BODZENTYN

BOLESTRASZYCE

BOLKÓW

BORYS£AWICE ZAMKOWE

BROCHÓW

BRODNICA

BRZEG

BUKOWIEC

BYDLIN

BYSTRZYCA K£ODZKA

CHÊCINY

CHOJNICA

CHOJNIK

CIECHANÓW

CIESZÓW

CIESZYN

CZARNY BÓR

CZERNA

CZERNINA

CZERSK

CZÊSTOCHOWA

CZOCHA

CZORSZTYN

ÆMIELÓW

D¡BROWA

D¡BRÓWNO

DRZEWICA

DZIA£DOWO

DZIERZGOÑ

FREDROPOL (KORMANICE)

GDAÑSK

GI¯YCKO

GLIWICE

G£OGÓW

GNIEW

GNIEWOSZÓW Z.SZCZERBA

GOLUB-DOBRZYÑ

GO£AÑCZ

GOLCZEWO

GO£UCHÓW

GO¦CISZÓW

GÓRA

GRODZIEC

GRÓDEK

GRUDZI¡DZ

GRZÊDY

GRZMI¡CA z.ROGOWIEC

HOMOLE

I£¯A

INOW£ÓDZ

JANOWICE WIELKIE z.BOLCZÓW

JANOWIEC

JAWOR

JEZIORO GÓRECKIE

KAMIENIEC Z¡BKOWICKI

KAMIENNA GÓRA

KARPNIKI

KAZIMIERZ DOLNY

KÊTRZYN

KÊTRZYN - KO¦CIÓ£

KIELCE

KLICZKÓW

K£ODZKO

KO£O

KONARY

KONIN-GOS£AWICE

KORZKIEW

KOWALEWO POMORSKIE

KO¬MIN WLKP.

KÓRNIK

KRAKÓW

KRAPKOWICE

KRAPKOWICE - OTMÊT

KRASICZYN

KRÊPCEWO

KRUSZWICA

KRZY¯NA GÓRA

KRZY¯TOPÓR

KSI¡¯ WIELKI

KUROZWÊKI

KWIDZYN

LEGNICA

LIDZBARK WARMIÑSKI

LIPA

LUBIN

LUTOMIERSK

£AGÓW

£ÊCZYCA

£OWICZ

MAJKOWICE

MALBORK

MA£A NIESZAWKA

MIÊDZYLESIE

MIÊDZYRZECZ

MIRÓW

MOKRSKO

MOSZNA

MSTÓW

MUSZYNA

MY¦LENICE

NAMYS£ÓW

NIDZICA

NIEDZICA

NIEMCZA

NIEMODLIN

NIEPO£OMICE

NOWA RUDA

NOWY S¡CZ

NOWY WI¦NICZ

ODRZYKOÑ

OGRODZIENIEC (PODZAMCZE)

OJCÓW

OLE¦NICA

OLSZTYN (JURA)

OLSZTYN (WARMIA)

OLSZTYNEK

O£AWA

O£DRZYCHOWICE K£ODZKIE

OPOCZNO

OPOLE GÓRKA

OPOLE OSTRÓWEK

OPORÓW

OSSOLIN

OSTRʯNIK

OSTRÓDA

OSTRÓW LEDNICKI

OTMUCHÓW

PABIANICE

PANKÓW

PASTUCHÓW

PIESKOWA SKA£A

PIOTRKÓW TRYBUNALSKI

PIOTRKÓW-BYKI

PIOTROWICE ¦WIDNICKIE

P£AKOWICE

P£OCK

P£ONINA

P£OTY

PODZAMCZE z.OGRODZIENIEC

PODZAMCZE PIEKOSZOWSKIE

POKRZYWNO

PO£CZYN-ZDRÓJ

POZNAÑ

PRABUTY

PROCHOWICE

PROSZÓWKA z.GRYF

PRZEMY¦L

PRZEWODZISZOWICE

PSZCZYNA

PTKANÓW

PYZDRY

RABSZTYN

RACI¡¯EK

RAD£ÓWKA

RADOM

RADZIKI DU¯E

RADZYÑ CHE£MIÑSKI

RAJSKO

RAKOWICE WIELKIE

RATNO DOLNE

RAWA MAZOWIECKA

RESKO

ROGÓW OPOLSKI

RO¯NÓW ZAMEK DOLNY

RO¯NÓW ZAMEK GÓRNY

RYBNICA

RYBNICA LE¦NA

RYCZÓW

RYDZYNA

RYTWIANY

RZ¡SINY

SANDOMIERZ

SANOK

SIEDLÊCIN

SIEDLISKO

SIERADZ

SIERAKÓW

SIEWIERZ

SMOLEÑ

SOBKÓW

SOBOTA

SOCHACZEW

SOSNOWIEC

SREBRNA GÓRA

STARA KAMIENICA

STARE DRAWSKO

STARY S¡CZ

STRZELCE OPOLSKIE

SULEJÓW

SZAMOTU£Y

SZCZECIN

SZTUM

SZUBIN

SZYD£ÓW

SZYMBARK

¦CINAWKA GÓRNA

¦WIDWIN

¦WIEBODZIN

¦WIECIE n.WIS£¡

¦WIECIE k.LE¦NEJ

¦WINY

TORUÑ

TORUÑ z.DYBÓW

TUCZNO

TYNIEC

UDÓRZ

UJAZD k.TOMASZOWA

UJAZD KRZY¯TOPÓR

UNIEJÓW

URAZ

WA£BRZYCH z.KSI¡¯

WA£BRZYCH z.STARY KSI¡¯

WA£BRZYCH z.NOWY DWÓR

WARSZAWA z.KRÓLEWSKI

WARSZAWA z.UJAZDOWSKI

W¡BRZE¬NO

WENECJA

WÊGIERKA

WÊGORZEWO

WIELICZKA

WIELKA WIE¦

WIERZBNA

WITKÓW

WLEÑ

WOJNOWICE

WOJS£AWICE

WROC£AW

WROC£AW LE¦NICA

WYSZYNA

ZAGÓRZ

ZAGÓRZE ¦L¡SKIE

ZA£U¯

Z¡BKOWICE ¦L¡SKIE

ZB¡SZYÑ

Z£OTORIA k.TORUNIA

¬RÓD£A

¯AGAÑ

¯ARY

¯ELAZNO

¯MIGRÓD


WIDOK OD PO£UDNIA NA RUINÊ ZAMKU W BODZENTYNIE


HISTORIA


N

a pó³­noc od pa­sma ³y­so­gór­skie­go Gór ¦wiê­to­krzy­skich, bez ma­³a 6 km w pro­stej li­nii od ich naj­wy¿­sze­go szczy­tu - £y­si­cy, bi­skup kra­kow­ski Jan Bo­dzan­ta za­³o­¿y³ mia­sto i wzniós³ nie­wiel­ki, za­pew­ne drew­nia­ny jesz­cze dwór my­¶liw­ski. Wy­da­rze­nie to mia­³o miej­sce o­ko­³o 1355 roku i zwi±­za­ne by­³o z prze­nie­sie­niem sie­dzi­by bi­sku­pów die­ce­zjal­nych z po­bli­skie­go Tarcz­ka do Bo­dzen­ty­na, któ­ry pe³­ni³ od­t±d, obok Kielc i I³­¿y, funk­cjê ad­mi­ni­stra­cyj­n± wo­bec roz­le­g³ych dóbr ko­¶ciel­nych na ob­sza­rze Kie­lec­czy­zny. Dwór Bo­dzan­ty funk­cjo­no­wa³ krót­ko, bo­wiem ju¿ w dru­giej po­³o­wie XIV wie­ku z ini­cja­ty­wy bp Flo­ria­na z Mo­kr­ska her­bu Je­li­ta w miej­scu drew­nia­ne­go za­³o­¿e­nia zbu­do­wa­ny zo­sta³ za­mek go­tyc­ki po­³±­czo­ny mu­ra­mi z wa­row­nym ob­wo­dem ota­cza­j±­cym ¶re­dnio­wiecz­ne mia­sto. Bo­dzen­tyn w tym cza­sie roz­wi­ja³ siê bar­dzo dy­na­micz­nie sta­j±c siê naj­wa¿­niej­szym o­¶rod­kiem miej­skim w re­gio­nie, wraz z nim roz­wi­ja³ siê te¿ za­mek, ulu­bio­na sie­dzi­ba or­dy­na­riu­szy i cen­trum ad­mi­ni­stra­cyj­ne na­le­¿±­cych do nich po­sia­d³o­¶ci ziem­skich. Jed­nym z naj­wa¿­niej­szych wy­da­rzeñ tego okre­su by­³a wi­zy­ta W³a­dy­s³a­wa Ja­gie³­³y w dniu 19 czerw­ca 1410 roku. Ja­gie³­³o od­by­wa³ wów­czas piel­grzym­kê na ¦wiê­ty Krzy¿ w in­ten­cji zwy­ciê­stwa nad Za­ko­nem Krzy­¿ac­kim. Nie za­nie­dbu­j±c jed­nak spraw pañ­stwo­wych spo­tka³ siê z po­s³a­mi re­pre­zen­tu­j±­cy­mi ksi±­¿±t po­mor­skich i spo­tka­nie to mia­³o miej­sce w³a­¶nie na zam­ku w Bo­dzen­ty­nie.



WIDOK ZAMKU OD STRONY DZIEDZIÑCA (WY¯EJ) I OD WSCHODU,
TEODOR CHRZ¡ÑSKI KAZIMIERZA STRONCZYÑSKIEGO OPISY I WIDOKI ZABYTKÓW W KRÓLESTWIE POLSKIM (1844-55)


W

1413 roku za­mek zo­sta³ uszko­dzo­ny w wy­ni­ku po­¿a­ru, jaki wy­buch³ w mie­¶cie, gdzie po­czy­ni³ znacz­nie wiêk­sze szko­dy. Od­bu­do­wa Bo­dzen­ty­na roz­wi­ja­³a siê jed­nak bar­dzo prê¿­nie, m.in. dziê­ki ko­rzyst­ne­mu po­³o­¿e­niu w po­bli­¿u szla­ków han­dlo­wych i opie­ce bi­sku­pa Woj­cie­cha Ja­strzêb­ca, któ­ry wy­jed­na³ u kró­la przy­wi­lej za­pro­wa­dza­j±­cy na te­re­nie mia­sta pra­wo mag­de­bur­skie, nada³ mu upraw­nie­nia do or­ga­ni­za­cji dwóch jar­mar­ków ty­go­dnio­wo, tak­¿e pra­wo wy­rê­bu drze­wa i wy­pa­su by­d³a, wy­³±cz­no¶æ na oko­licz­ny han­del so­l± i miê­sem, oraz mo­no­pol na wy­twa­rza­nie trun­ków w pro­mie­niu jed­nej mili. O za­mo¿­no­¶ci miesz­kañ­ców ¶wiad­cz± po­dej­mo­wa­ne in­we­sty­cje - w Bo­dzen­ty­nie zbu­do­wa­no dru­gi ry­nek, u­³o­¿o­no wo­do­ci±g i wznie­sio­no miej­sk± ³a¼­niê. Czê­¶cio­wo znisz­czo­n± przez ogieñ wa­row­niê od­bu­do­wa­no przed up³y­wem de­ka­dy, co po­twier­dza­j± za­cho­wa­ne do­ku­men­ty z 1420 roku wy­mie­nia­j±­ce cie­¶lê o imie­niu Fra­nek jako oso­bê od­po­wie­dzial­n± za re­mont zam­ko­wej wie­¿y. W po­³o­wie XV stu­le­cia bi­skup Zbi­gniew Ole­¶nic­ki­ roz­bu­do­wa³ ist­nie­j±­ce za­³o­¿e­nie o skrzy­d³o pó³­noc­ne. Dal­sze in­we­sty­cje na zam­ku za­wdziê­cza­my kar­dy­na­³o­wi Fry­de­ry­ko­wi Ja­giel­loñ­czy­ko­wi, któ­ry do­sta­wi³ od wscho­du re­pre­zen­ta­cyj­ne skrzy­d³o miesz­kal­ne z wie­¿ycz­ka­mi miesz­cz±­cy­mi la­try­ny i klat­kê scho­do­w±.


WIDOK ZAMKU W ROKU 1858, LITOGRAFIA JULIANA CEGLIÑSKIEGO


ZWALISKA ZAMKU W BODZENTYNIE, TYGODNIK POWSZECHNY 1882


Z

god­nie z du­chem no­wej epo­ki i po­trze­ba­mi re­pre­zen­ta­cyj­ny­mi, bi­skup Fran­ci­szek Kra­siñ­ski po roku 1572 roz­po­cz±³ prze­bu­do­wê ana­chro­nicz­nej ju¿ wa­row­ni. In­we­sty­cjê tê ukoñ­czy³ bi­skup Piotr Mysz­kow­ski, w jej wy­ni­ku znik­nê­³y ¶re­dnio­wiecz­ne mury zam­ku w³a­¶ci­we­go, a za­³o­¿e­nie utra­ci­³o ce­chy obron­ne prze­obra­¿a­j±c siê w efek­tow­ny re­ne­san­so­wy pa­³ac wznie­sio­ny pod nad­zo­rem w³o­skie­go ar­chi­tek­ta Jana Bal­ce­ra. Ko­lej­ne prze­kszta³­ce­nia bu­do­wli re­ali­zo­wa­no w wie­ku XVII, gdy bi­skup Piotr Ty­lic­ki­ zbu­do­wa³ skrzy­d³o po­³u­dnio­we i bu­dy­nek bram­ny, a na­stêp­nie w la­tach 1657-91, kie­dy ufor­mo­wa­ne­mu na kszta³t pod­ko­wy ze­spo­³o­wi pa­³a­co­we­mu nada­no mod­ne wów­czas szli­fy ba­ro­ko­we. Ostat­nie zmia­ny w uk³a­dzie prze­strzen­nym re­zy­den­cji na­st±­pi­³y w 2. po­³o­wie XVIII wie­ku z ini­cja­ty­wy Ka­je­ta­na So³­ty­ka, a re­ali­zo­wa³ je po­wszech­nie zna­ny i bar­dzo ce­nio­ny na­dwor­ny ar­chi­tekt kró­lów pol­skich Ja­kub Fon­ta­na. Wcze­¶niej jed­nak, bo ju¿ mniej wiê­cej od po­³o­wy wie­ku XVII, za­mek jako re­pre­zen­ta­cyj­na sie­dzi­ba w³adz ko­¶ciel­nych stop­nio­wo za­cz±³ tra­ciæ na zna­cze­niu. Bez­po­¶red­ni wp³yw na ta­k± sy­tu­acjê mia­³a nowa in­we­sty­cja bi­sku­pa Ja­na Za­dzi­ka w po­sta­ci kon­ku­ren­cyj­ne­go pa­³a­cu, wznie­sio­ne­go po 1637 roku na wzgó­rzu ka­te­dral­nym w Kiel­cach.


RUINA ZA FOTOGRAFII Z OKRESU PIERWSZEJ WOJNY ¦WIATOWEJ


W

roku 1789 de­cy­zj± Sej­mu Czte­ro­let­nie­go do­bra i ma­j±t­ki bi­sku­pów kra­kow­skich wraz z zam­kiem w Bo­dzen­ty­nie prze­sz³y na w³a­sno¶æ skar­bu pañ­stwa. Po za­jê­ciu tych ziem przez w³a­dze au­striac­kie daw­na re­zy­den­cja prze­zna­czo­na zo­sta­³a do ce­lów go­spo­dar­czych, a w okre­sie wo­jen na­po­le­oñ­skich - na szpi­tal woj­sko­wy, po opusz­cze­niu któ­re­go w 1815 ca­³o¶æ w szyb­kim tem­pie po­pa­d³a w ru­inê. Bu­dyn­ki pa­³a­co­we pla­no­wa­no jesz­cze za­adap­to­waæ na fa­bry­kê por­ce­la­ny czy sie­dzi­bê w³adz miej­skich, pró­by te jed­nak nie po­wio­d³y siê i od­t±d gmach sta³ nie za­go­spo­da­ro­wa­ny - za­cho­wa­ny opis z roku 1820 in­for­mu­je: za­mek bi­sku­pi ma trzy piê­tra, gmach ogrom­ny zruy­no­wa­ny­. Kro­ni­ki miej­skie no­tu­j±, ¿e jesz­cze w po­³o­wie XIX stu­le­cia w kil­ku kom­na­tach zam­ko­wych od­by­wa­³y siê bale or­ga­ni­zo­wa­ne przez miesz­kañ­ców, jed­nak­¿e szyb­ko po­stê­pu­j±­ca de­struk­cja spo­wo­do­wa­na ra­bun­ko­wym po­zy­ski­wa­niem ta­nie­go ma­te­ria­³u bu­dow­la­ne­go przez oko­licz­n± lud­no¶æ spo­wo­do­wa­³a, ¿e pod ko­niec wie­ku ru­ina nie nada­wa­³a siê ju¿ do wy­ko­rzy­sta­nia w ja­kim­kol­wiek celu, a w¶ród lo­kal­nych w³adz po­ja­wi³ siê na­wet po­mys³ jej ca³­ko­wi­tej roz­biór­ki. Ochro­na tego co po­zo­sta­³o, na­st±­pi­³a do­pie­ro po roku 1902, gdy za­mek uzna­no praw­nie za za­by­tek. W 1911 obiekt prze­ka­za­ny zo­sta³ do dys­po­zy­cji Ko­mi­sji Ar­che­olo­gicz­nej w Pe­ters­bur­gu, a po od­zy­ska­niu przez Pol­skê nie­pod­le­g³o­¶ci opie­kê nad nim prze­j±³ rz±d pol­ski za­bez­pie­cza­j±c w for­mie trwa­³ej ru­iny.



FOTOGRAFIE Z LAT 30. XX WIEKU


BISKUPI KRAKOWSCY ZA CZASÓW ¦WIETNO¦CI ZAMKU W BODZENTYNIE

- 1412-1423 Wojciech Jastrzêbiec, prymas Polski w latach 1423-1436
- 1423-1455 Zbigniew Ole¶nicki, pierwszy kardyna³ narodowo¶ci polskiej
- 1455-1460 Tomasz Strzêpiñski, profesor Akademii Krakowskiej
- 1461-1463 Jakub z Sienna, prymas Polski w latach 1474-1480
- 1463-1464 Jan Gruszczyñski, prymas Polski w latach 1463-1472
- 1464-1471 Jan Lutek, w m³odo¶ci sekretarz ksiêcia Witolda i W³adys³aw Jagie³³y
- 1471-1488 Jan Rzeszowski, spowiednik króla Kazimierza Jagielloñczyka
- 1488-1503 Fryderyk Jagielloñczyk, syn Kazimierza Jagielloñczyka, od 1493 prymas Polski
- 1503-1524 Jan Konarski, doradca króla Aleksandra Jagielloñczyka
- 1524-1535 Piotr Tomicki, podkanclerzy koronny i sekretarz królewski
- 1536-1537 Jan Latalski, prymas Polski w latach 1537-1540
- 1537-1538 Jan Chojeñski, sekretarz królewski i kanclerz wielki koronny
- 1538-1545 Piotr Gamrat, prymas Polski w latach 1541-1545
- 1546-1550 Samuel Maciejowski, sekretarz królewski i kanclerz wielki koronny
- 1551-1560 Andrzej Zebrzydowski, kapelan królowej Bony
- 1560-1572 Filip Padniewski, sekretarz wielki koronny, mecenas Jana Kochanowskiego
- 1572-1577 Franciszek Krasiñski, krytyk inkwizycji, zmar³ w Bodzentynie
- 1577-1591 Piotr Myszkowski, wspó³autor przebudowy zamku na rezydencjê pa³acow±
- 1591-1600 Jerzy Radziwi³³, biskup wileñski i kardyna³ (zosta³ nim w wieku 27 lat!)
- 1600-1605 Bernard Maciejowski, prymas Polski w latach 1606-1608
- 1607-1616 Piotr Tylicki, za m³odu sekretarz Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy
- 1616-1630 Marcin Szyszkowski, ksi±¿ê siewierski
- 1630-1631 Andrzej Lipski, kanclerz wielki koronny, prawnik i dziejopisarz
- 1632-1634 Jan Albert Waza, syn króla Zygmunta Wazy, zosta³ biskupem w wieku...21 lat
- 1635-1642 Jan Zadzik, budowniczy pa³acu biskupiego w Kielcach



RUINA Z LOTU PTAKA NA PRZEDWOJENNYCH FOTOGRAFIACH, WIDOK OD PO£UDNIOWEGO WSCHODU (POWY¯EJ) I OD STRONY ZACHODNIEJ


ARCHITEKTURA


Z

amek zbu­do­wa­no na skra­ju stro­me­go wzgó­rza, na cy­plu po­³o­¿o­nym nad rze­k± Psar­k±. W pierw­szej fa­zie funk­cjo­no­wa­nia sk³a­da³ siê on praw­do­po­dob­nie z do­sta­wio­ne­go do kur­ty­ny pó³­noc­nej mu­ro­wa­ne­go bu­dyn­ku miesz­kal­ne­go (1), któ­re­go po­zo­sta­³o­¶ci za­cho­wa­³y siê w przy­zie­miach ruin pa­³a­cu, oraz z usy­tu­owa­nej w pn.zach. na­ro­¿u wie­¿y (2), u pod­sta­wy kwa­dra­to­wej, w wy¿­szych par­tiach byæ mo­¿e prze­cho­dz±­cej w plan cy­lin­drycz­ny, po­dob­nie jak wie­¿a zam­ku w Kole. Ca­³o¶æ za­my­ka³ two­rz±­cy ob­szer­ny dzie­dzi­niec mur ob­wo­do­wy (3), w czê­¶ci za­chod­niej wzmoc­nio­ny dwie­ma czwo­ro­bocz­ny­mi, otwar­ty­mi do we­wn±trz basz­ta­mi (4). Pod ko­niec XV wie­ku za­³o­¿e­nie wzbo­ga­co­ne zo­sta­³o o wznie­sio­ny na osi pó³­no­c-po­³u­dnie bu­dy­nek zwa­ny w do­ku­men­tach do­mem wiel­kim (5). By³ to oka­za­³y re­pre­zen­ta­cyj­ny gmach li­cz±­cy co naj­mniej dwa piê­tra, w pó³­noc­nej czê­¶ci wy­po­sa­¿o­ny w dwie nie­wiel­kie wie­¿ycz­ki pe³­ni±­ce funk­cje ko­mu­ni­ka­cyj­ne i sa­ni­tar­ne. Piê­tro dru­gie bu­dyn­ku zaj­mo­wa­³a wy­staw­na izba sto­³o­wa.




PLAN ZAMKU W XV WIEKU WG MARII BRYKOWSKIEJ: 1. BUDYNEK MIESZKALNY Z XIV WIEKU, 2. WIE¯A NARO¯NA, 3. MUR OBRONNY,
4. BASZTY FLANKUJ¡CE MUR OD STRONY ZACHODNIEJ, 5. DOM WIELKI


P

ro­wa­dzo­ne w XVI wie­ku pra­ce bu­dow­la­ne na zam­ku nie zmie­ni­³y zna­cz±­co jego pla­nu prze­strzen­ne­go, ogra­ni­cza­j±c siê do skru­pu­lat­nych prze­kszta³­ceñ for­my ze­wnêtrz­nej i wy­stro­ju wnêtrz zgod­nie z du­chem re­ne­san­su. Po­wsta­³y wte­dy ar­ka­do­we kru¿­gan­ki w czê­¶ci po­³u­dnio­wej i za­chod­niej domu wiel­kie­go, a je­dy­n± is­tot­n± mo­dy­fi­ka­cj± by­³o do­sta­wie­nie do skrzy­d³a wschod­nie­go wy­ku­szu z prze­zna­cze­niem na ka­pli­cê zam­ko­w±. Grun­tow­ne zmia­ny w uk³a­dzie opi­sy­wa­ne­go obiek­tu na­st±­pi­³y do­pie­ro w XVII stu­le­ciu, gdy bu­dow­li nada­no for­mê ma­nie­ry­stycz­no­-ba­ro­ko­wej re­zy­den­cji pa­³a­co­wej. Roz­biór­ce ule­g³y mury ¶re­dnio­wiecz­ne­go domu miesz­kal­ne­go i wie­¿y na­ro¿­nej, za¶ ich miej­sce za­jê­³o roz­bu­do­wa­ne skrzy­d³o pó³­noc­ne, któ­re wraz z wy­sta­wio­nym od pod­staw do­mem po­³u­dnio­wym nada­³o ca­³o­¶ci kszta³t pod­ko­wy z nie­wiel­kim dzie­dziñ­cem w czê­¶ci za­chod­niej, w o­wym cza­sie ju¿ zni­we­lo­wa­nym i po­kry­tym bru­kiem. G³ów­ne, eks­po­no­wa­ne wej­¶cie do gma­chu umiesz­czo­ne zo­sta­³o w fa­sa­dzie skrzy­d³a po­³u­dnio­we­go i pro­wa­dzi­³o przez wy­ku­ty z czer­wo­ne­go pia­skow­ca oka­za­³y por­tal po­³±­czo­ny z przed­zam­czem za po­¶red­nic­twem pod­par­te­go fi­la­ra­mi ka­mien­ne­go most­ka. ¦cia­ny bu­dow­li ozdo­bio­no cha­rak­te­ry­stycz­ny­mi dla epo­ki pi­la­stra­mi oraz de­ko­ra­cyj­n± ka­mie­niar­k± okien­n± z her­ba­mi Na­³êcz, a wnê­trza re­pre­zen­ta­cyj­nych po­koi i kom­nat — po­li­chro­mia­mi, ar­ra­sa­mi i pla­fo­na­mi. Na pod­sta­wie wy­ni­ków pro­wa­dzo­nych na zam­ku ba­dañ ar­che­olo­gicz­nych wie­my, ¿e po­miesz­cze­nia te ogrze­wa­no piêk­nie or­na­men­to­wa­ny­mi pie­ca­mi, z któ­rych ka¿­dy po­sia­da³ swój uni­kal­ny wy­strój i cha­rak­ter.


RELIKTY PO£UDNIOWEGO I PÓ£NOCNEGO SKRZYD£A MIESZKALNEGO, STAN WSPÓ£CZESNY


N

a po­³u­dnie od zam­ku roz­ci±­ga­³o siê przed­zam­cze sku­pia­j±­ce wo­zow­niê, m³yn, ma­ga­zy­ny, staj­nie i inne bu­dyn­ki o cha­rak­te­rze go­spo­dar­czym. W XVII wie­ku przy za­chod­niej kur­ty­nie muru ob­wo­do­we­go zbu­do­wa­no drew­nia­ny dwór zwa­ny do­mem pañ­skim s³u­¿±­cy w³a­¶ci­cie­lom na czas re­mon­tów, a tak­¿e od­wie­dza­j±­cym ich go­¶ciom. We wschod­niej czê­¶ci ze­spo­³u za­³o­¿o­no roz­po­¶cie­ra­j±­ce siê w kie­run­ku po­bli­skie­go ko­¶cio­³a oka­za­³e ogro­dy, któ­rych naj­wiêk­sz± atrak­cj± by³ nie­w±t­pli­wie pry­wat­ny zwie­rzy­niec.


Do cza­su roz­biór­ki na­ro¿­nej wie­¿y zam­ko­wej pe³­ni­³a ona funk­cjê [...] wiê­zie­nia, do któ­re­go po li­nie spusz­cza­no [...]. Od­sia­dy­wa­li w nim wy­ro­ki wro­go­wie pa­nu­j±­cych bi­sku­pów, w¶ród nich znie­na­wi­dze­ni przez Ko­¶ció³ pro­te­stanc­cy kal­wi­ni i od­rzu­ca­j±­cy dok­try­nê o Trój­cy ¦w. bra­cia pol­scy (a­ria­nie). Po­da­nia mó­wi±, ¿e jed­ne­go z nich bi­skup Za­dzik tak d³u­go mo­rzy³ g³o­dem, a¿ ten zjad³ za­mkniê­te z nim w celi he­re­tyc­kie ksiê­gi. ¬ró­d³a wspo­mi­na­j± te¿ o ksiê­dzu Ka­zi­mie­rzu Be³­zie, któ­ry od­by­wa³ tu­taj po­ku­tê za kra­dzie¿ z ko­¶cio­³a my­¶le­nic­kie­go prze­cho­wy­wa­nych w skarb­cu z³o­tych ozdób.


SKRZYD£O PO£UDNIOWE JEST NAJLEPIEJ ZACHOWAN¡ CZʦCI¡ ZAMKU W BODZENTYNIE


STAN OBECNY


D

o cza­sów obec­nych za­cho­wa­³y siê ma­low­ni­cze frag­men­ty wszyst­kich trzech skrzy­de³ bu­dyn­ku miesz­kal­ne­go, spo­¶ród któ­rych wzglêd­nie naj­le­piej pre­zen­tu­je siê skrzy­d³o po­³u­dnio­we, gdzie wci±¿ sto­j± ¶cia­ny ze­wnêtrz­ne, ale ju¿ bez stro­pów. Prze­trwa³ pró­bê cza­su wy­ku­ty z czer­wo­ne­go pia­skow­ca por­tal bram­ny, ak­tu­al­nie jed­nak jest on zde­wa­sto­wa­ny przez miej­sco­wych pó³­g³ów­ków zna­cz±­cych te­ren przy po­mo­cy pusz­ki z far­b±. O daw­nej ¶wiet­no­¶ci zam­ku ¶wiad­cz± te¿ nie­licz­ne frag­men­ty ka­mie­niar­ki, w tym za­cho­wa­ne na ele­wa­cjach her­by: ¦le­pow­ron bi­sku­pa Kra­siñ­skie­go i herb Na­³êcz bi­sku­pa Jana Ma­³a­chow­skie­go. Mury obron­ne, nie­gdy¶ ota­cza­j±­ce ca­³e za­³o­¿e­nie, zo­sta­³y nie­mal ca³­ko­wi­cie ro­ze­bra­ne - osta³ siê tyl­ko je­den krót­ki frag­ment tych umoc­nieñ. Za­mek jest do­stêp­ny do zwie­dza­nia bez op³at.


FRAGMENTY SKRZYD£A WSCHODNIEGO WZNIESIONEGO NA MURACH ZAMKU XV-WIECZNEGO


W la­tach 60. i 80. XX wie­ku na te­re­nie ruin pro­wa­dzo­no pra­ce ar­che­olo­gicz­ne, któ­rych ce­lem by­³o od­s³o­niê­cie re­lik­tów ¶re­dnio­wiecz­ne­go za­³o­¿e­nia, a tak­¿e okre­¶le­nie faz chro­no­lo­gicz­nych w ar­chi­tek­tu­rze daw­nej wa­row­ni. Pod­czas tych ba­dañ wy­do­by­to du­¿± ilo¶æ frag­men­tów na­czyñ szkla­nych i ce­ra­micz­nych oraz ko­lo­ro­wych ka­fli pie­co­wych, z któ­rych wie­le cha­rak­te­ry­zo­wa­³o siê wy­so­ki­mi wa­lo­ra­mi ar­ty­stycz­ny­mi, przed­sta­wia­j±c fan­ta­stycz­ne po­sta­cie lu­dzi i zwie­rz±t. Po­nad­to uda­³o siê od­na­le¼æ 3 sze­l±­gi po­cho­dz±­ce z cza­sów pa­no­wa­nia Jana Ka­zi­mie­rza.


NA DAWNYM DZIEDZIÑCU


WIDOK RUIN OD STRONY MIASTA


DOJAZD


B

od­zen­tyn po­³o­¿o­ny jest u stóp Gór ¦wiê­to­krzy­skich, oko­³o 30 km na wschód od Kielc. Ru­ina wzno­si siê w pó³­noc­no­-za­chod­niej czê­¶ci mia­stecz­ka, przy bru­ko­wa­nej ko­ci­mi ³ba­mi uli­cy S³o­necz­nej, któ­ra gwa³­tow­nie wspi­na siê pro­wa­dz±c ³a­god­nym ³u­kiem w kie­run­ku ko­¶cio­³a. Ja­d±c od stro­ny Kielc na­le­¿y skrê­ciæ w lewo tu¿ przed roz­po­czy­na­j±­cym siê ci±­giem miej­skich ka­mie­nic. Sa­mo­chód za­par­ko­waæ mo¿­na w po­bli­¿u ruin (jest par­king). (ma­pa zam­ków)




LITERATURA


1. L. Kajzer, J. Salm, S. Ko³odziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
2. R. Rogiñski: Zamki i twierdze w Polsce - historia i legendy, IWZZ 1990
3. R. A. Sypek: Zamki i warownie ziemi sandomierskiej, TRIO 2003




W pobli¿u:
Kielce - pa³ac biskupów krakowskich z XVIIw., 31 km
Rembów - relikty zamku szlacheckiego z XVIw., 35 km
Szyd³owiec - zamek szlachecki z XVw., 38 km
Podzamcze Piekoszowskie - ruina pa³acu magnackiego z XVIIw., 42 km
I³¿a - ruina zamku biskupów krakowskich z XIVw., 44 km




WARTO ZOBACZYÆ:



IMG src=

Nie­opo­dal zam­ku ko­¶ció³ pw. ¶w. Sta­ni­s³a­wa wznie­sio­ny z ini­cja­ty­wy bi­sku­pa Zbi­gnie­wa Ole­¶nic­kie­go w po­³o­wie XV wie­ku. Jest to bu­dow­la trój­na­wo­wa. W pre­zbi­te­rium znaj­du­je siê o³­tarz wy­rze¼­bio­ny w 1546 roku jako g³ów­ny o³­tarz ka­te­dry wa­wel­skiej. Przy o³­ta­rzu na­gro­bek bi­sku­pa Fran­cisz­ka Kra­siñ­skie­go.


IMG src=

Ko­¶ció³ pw. ¶w. Du­cha z XVII wieku, do któ­re­go po­³u­dnio­wej ¶cia­ny przy­le­ga³ nie­gdy¶ bu­dy­nek szpi­ta­la. Znisz­czo­ny pod­czas po­¿arów w 1619 i 1917 jesz­cze do nie­daw­na po­zo­sta­wa³ ru­in± (fo­to­gra­fia obok). Po­now­nie otwar­ty w 2010 ro­ku - obec­nie ko­¶ció³ wy­gl±­da tak.


IMG src=

W miej­sco­wo­¶ci ¦wiê­ta Ka­ta­rzy­na ze­spó³ klasz­tor­ny po­cho­dz±­cy z XV wie­ku z oto­czo­nym kru¿­gan­ka­mi re­ne­san­so­wym wi­ry­da­¿em. Przed laty na­le­¿a³ do ber­nar­dy­nów, obec­nie go­spo­dy­nia­mi s± tu­taj sio­stry ber­nar­dyn­ki, któ­re stro­ni± od kon­tak­tu ze ¶wia­tem ze­wnêtrz­nym i spê­dza­j± czas zgod­nie z re­gu­³± za­kon­n±.




Na od­da­lo­nej o oko­³o 15 km w kie­run­ku pd.wsch. od Bo­dzen­ty­na £y­sej Gó­rze (594 m n.p.m.) sze­reg atrak­cji w po­sta­ci cha­rak­te­ry­stycz­ne­go dla Gór ¦wiê­to­krzy­skich skal­ne­go ru­mo­wi­ska — go­³o­bo­rza, re­lik­tów wa­³u przed­chrze­¶ci­jañ­skie­go miej­sca kul­tu, Ra­dio­wo­-Te­le­wi­zyj­ne­go Cen­trum Nadaw­cze­go o wy­so­ko­¶ci 157 m.n.p.m., bu­dyn­ków daw­ne­go opac­twa po­be­ne­dyk­tyñ­skie­go z mu­zeum przy­rod­ni­czym oraz klasz­to­ru Mi­sjo­na­rzy Ob­la­tów z re­li­kwi± tzw. drze­wa krzy­¿a ¶wiê­te­go i cie­ka­wy­mi pa­mi±t­ka­mi. Naj­bar­dziej jed­nak za­pa­da w pa­miê­ci wi­dok zmu­mi­fi­ko­wa­ne­go cia­³a, na­le­¿±­ce­go - jak mó­wi± opi­sy - do Je­re­my Wi­¶nio­wiec­kie­go (nie s± to jed­nak zw³o­ki ksiê­cia) oraz - rów­nie¿ zmu­mi­fi­ko­wa­ne - cia­³o nie­zna­ne­go po­wstañ­ca stycz­nio­we­go z 1863 roku.


IMG src= IMG src= IMG src=
IMG src= IMG src= IMG src=
IMG src= IMG src= IMG src=



STRONA G£ÓWNA

tekst: 2013
fotografie: 2008
© Jacek Bednarek