BARANÓW SANDOMIERSKI

BARCIANY

BARDO ŚLĄSKIE

BĄKOWA GÓRA

BESIEKIERY

BĘDZIN

BIERUTÓW

BIESTRZYKÓW

BOBOLICE

BOBROWNIKI

BODZENTYN

BOLESTRASZYCE

BOLKÓW

BORYSŁAWICE ZAMKOWE

BROCHÓW

BRODNICA

BRZEG

BUKOWIEC

BYDLIN

BYSTRZYCA KŁODZKA

CHĘCINY

CHOJNICA

CHOJNIK

CIECHANÓW

CIESZÓW

CIESZYN

CZARNY BÓR

CZERNA

CZERNINA

CZERSK

CZĘSTOCHOWA

CZOCHA

CZORSZTYN

ĆMIELÓW

DĄBROWA

DĄBRÓWNO

DRZEWICA

DZIAŁDOWO

DZIERZGOŃ

FREDROPOL (KORMANICE)

GDAŃSK

GIŻYCKO

GLIWICE

GŁOGÓW

GNIEW

GNIEWOSZÓW Z.SZCZERBA

GOLUB-DOBRZYŃ

GOŁAŃCZ

GOLCZEWO

GOŁUCHÓW

GOŚCISZÓW

GÓRA

GRODZIEC

GRÓDEK

GRUDZIĄDZ

GRZĘDY

GRZMIĄCA z.ROGOWIEC

HOMOLE

IŁŻA

INOWŁÓDZ

JANOWICE WIELKIE z.BOLCZÓW

JANOWIEC

JAWOR

JEZIORO GÓRECKIE

KAMIENIEC ZĄBKOWICKI

KAMIENNA GÓRA

KARPNIKI

KAZIMIERZ DOLNY

KĘTRZYN

KĘTRZYN - KOŚCIÓŁ

KIELCE

KLICZKÓW

KŁODZKO

KOŁO

KONARY

KONIN-GOSŁAWICE

KORZKIEW

KOWALEWO POMORSKIE

KOŹMIN WLKP.

KÓRNIK

KRAKÓW

KRAPKOWICE

KRAPKOWICE - OTMĘT

KRASICZYN

KRĘPCEWO

KRUSZWICA

KRZYŻNA GÓRA

KRZYŻTOPÓR

KSIĄŻ WIELKI

KUROZWĘKI

KWIDZYN

LEGNICA

LIDZBARK WARMIŃSKI

LIPA

LUBIN

LUTOMIERSK

ŁAGÓW

ŁĘCZYCA

ŁOWICZ

MAJKOWICE

MALBORK

MAŁA NIESZAWKA

MIĘDZYLESIE

MIĘDZYRZECZ

MIRÓW

MOKRSKO

MOSZNA

MSTÓW

MUSZYNA

MYŚLENICE

NAMYSŁÓW

NIDZICA

NIEDZICA

NIEMCZA

NIEMODLIN

NIEPOŁOMICE

NOWA RUDA

NOWY SĄCZ

NOWY WIŚNICZ

ODRZYKOŃ

OGRODZIENIEC (PODZAMCZE)

OJCÓW

OLEŚNICA

OLSZTYN (JURA)

OLSZTYN (WARMIA)

OLSZTYNEK

OŁAWA

OŁDRZYCHOWICE KŁODZKIE

OPOCZNO

OPOLE GÓRKA

OPOLE OSTRÓWEK

OPORÓW

OSSOLIN

OSTRĘŻNIK

OSTRÓDA

OSTRÓW LEDNICKI

OTMUCHÓW

PABIANICE

PANKÓW

PASTUCHÓW

PIESKOWA SKAŁA

PIOTRKÓW TRYBUNALSKI

PIOTRKÓW-BYKI

PIOTROWICE ŚWIDNICKIE

PŁAKOWICE

PŁOCK

PŁONINA

PŁOTY

PODZAMCZE z.OGRODZIENIEC

PODZAMCZE PIEKOSZOWSKIE

POKRZYWNO

POŁCZYN-ZDRÓJ

POZNAŃ

PRABUTY

PROCHOWICE

PROSZÓWKA z.GRYF

PRZEMYŚL

PRZEWODZISZOWICE

PSZCZYNA

PTKANÓW

PYZDRY

RABSZTYN

RACIĄŻEK

RADŁÓWKA

RADOM

RADZIKI DUŻE

RADZYŃ CHEŁMIŃSKI

RAJSKO

RAKOWICE WIELKIE

RATNO DOLNE

RAWA MAZOWIECKA

RESKO

ROGÓW OPOLSKI

ROŻNÓW ZAMEK DOLNY

ROŻNÓW ZAMEK GÓRNY

RYBNICA

RYBNICA LEŚNA

RYCZÓW

RYDZYNA

RYTWIANY

RZĄSINY

SANDOMIERZ

SANOK

SIEDLĘCIN

SIEDLISKO

SIERADZ

SIERAKÓW

SIEWIERZ

SMOLEŃ

SOBKÓW

SOBOTA

SOCHACZEW

SOSNOWIEC

SREBRNA GÓRA

STARA KAMIENICA

STARE DRAWSKO

STARY SĄCZ

STRZELCE OPOLSKIE

SULEJÓW

SZAMOTUŁY

SZCZECIN

SZTUM

SZUBIN

SZYDŁÓW

SZYMBARK

ŚCINAWKA GÓRNA

ŚWIDWIN

ŚWIEBODZIN

ŚWIECIE n.WISŁĄ

ŚWIECIE k.LEŚNEJ

ŚWINY

TORUŃ

TORUŃ z.DYBÓW

TUCZNO

TYNIEC

UDÓRZ

UJAZD k.TOMASZOWA

UJAZD KRZYŻTOPÓR

UNIEJÓW

URAZ

WAŁBRZYCH z.KSIĄŻ

WAŁBRZYCH z.STARY KSIĄŻ

WAŁBRZYCH z.NOWY DWÓR

WARSZAWA z.KRÓLEWSKI

WARSZAWA z.UJAZDOWSKI

WĄBRZEŹNO

WENECJA

WĘGIERKA

WĘGORZEWO

WIELICZKA

WIELKA WIEŚ

WIERZBNA

WITKÓW

WLEŃ

WOJNOWICE

WOJSŁAWICE

WROCŁAW

WROCŁAW LEŚNICA

WYSZYNA

ZAGÓRZ

ZAGÓRZE ŚLĄSKIE

ZAŁUŻ

ZĄBKOWICE ŚLĄSKIE

ZBĄSZYŃ

ZŁOTORIA k.TORUNIA

ŹRÓDŁA

ŻAGAŃ

ŻARY

ŻELAZNO

ŻMIGRÓD

WIDOK OD POŁUDNIA NA RUINĘ ZAMKU W BODZENTYNIE

HISTORIA

N

a pół­noc od pa­sma ły­so­gór­skie­go Gór Świę­to­krzy­skich, bez ma­ła 6 km w pro­stej li­nii od ich naj­wyż­sze­go szczy­tu - Ły­si­cy, bi­skup kra­kow­ski Jan Bo­dzan­ta za­ło­żył mia­sto i wzniósł nie­wiel­ki, za­pew­ne drew­nia­ny jesz­cze dwór my­śliw­ski. Wy­da­rze­nie to mia­ło miej­sce o­ko­ło 1355 roku i zwią­za­ne by­ło z prze­nie­sie­niem sie­dzi­by bi­sku­pów die­ce­zjal­nych z po­bli­skie­go Tarcz­ka do Bo­dzen­ty­na, któ­ry peł­nił od­tąd, obok Kielc i Ił­ży, funk­cję ad­mi­ni­stra­cyj­ną wo­bec roz­le­głych dóbr ko­ściel­nych na ob­sza­rze Kie­lec­czy­zny. Dwór Bo­dzan­ty funk­cjo­no­wał krót­ko, bo­wiem już w dru­giej po­ło­wie XIV wie­ku z ini­cja­ty­wy bp Flo­ria­na z Mo­kr­ska her­bu Je­li­ta w miej­scu drew­nia­ne­go za­ło­że­nia zbu­do­wa­ny zo­stał za­mek go­tyc­ki po­łą­czo­ny mu­ra­mi z wa­row­nym ob­wo­dem ota­cza­ją­cym śre­dnio­wiecz­ne mia­sto. Bo­dzen­tyn w tym cza­sie roz­wi­jał się bar­dzo dy­na­micz­nie sta­jąc się naj­waż­niej­szym o­środ­kiem miej­skim w re­gio­nie, wraz z nim roz­wi­jał się też za­mek, ulu­bio­na sie­dzi­ba or­dy­na­riu­szy i cen­trum ad­mi­ni­stra­cyj­ne na­le­żą­cych do nich po­sia­dło­ści ziem­skich. Jed­nym z naj­waż­niej­szych wy­da­rzeń tego okre­su by­ła wi­zy­ta Wła­dy­sła­wa Ja­gieł­ły w dniu 19 czerw­ca 1410 roku. Ja­gieł­ło od­by­wał wów­czas piel­grzym­kę na Świę­ty Krzyż w in­ten­cji zwy­cię­stwa nad Za­ko­nem Krzy­żac­kim. Nie za­nie­dbu­jąc jed­nak spraw pań­stwo­wych spo­tkał się z po­sła­mi re­pre­zen­tu­ją­cy­mi ksią­żąt po­mor­skich i spo­tka­nie to mia­ło miej­sce wła­śnie na zam­ku w Bo­dzen­ty­nie.

WIDOK ZAMKU OD STRONY DZIEDZIŃCA (WYŻEJ) I OD WSCHODU,
TEODOR CHRZĄŃSKI KAZIMIERZA STRONCZYŃSKIEGO OPISY I WIDOKI ZABYTKÓW W KRÓLESTWIE POLSKIM (1844-55)

W

1413 roku za­mek zo­stał uszko­dzo­ny w wy­ni­ku po­ża­ru, jaki wy­buchł w mie­ście, gdzie po­czy­nił znacz­nie więk­sze szko­dy. Od­bu­do­wa Bo­dzen­ty­na roz­wi­ja­ła się jed­nak bar­dzo pręż­nie, m.in. dzię­ki ko­rzyst­ne­mu po­ło­że­niu w po­bli­żu szla­ków han­dlo­wych i opie­ce bi­sku­pa Woj­cie­cha Ja­strzęb­ca, któ­ry wy­jed­nał u kró­la przy­wi­lej za­pro­wa­dza­ją­cy na te­re­nie mia­sta pra­wo mag­de­bur­skie, nadał mu upraw­nie­nia do or­ga­ni­za­cji dwóch jar­mar­ków ty­go­dnio­wo, tak­że pra­wo wy­rę­bu drze­wa i wy­pa­su by­dła, wy­łącz­ność na oko­licz­ny han­del so­lą i mię­sem, oraz mo­no­pol na wy­twa­rza­nie trun­ków w pro­mie­niu jed­nej mili. O za­moż­no­ści miesz­kań­ców świad­czą po­dej­mo­wa­ne in­we­sty­cje - w Bo­dzen­ty­nie zbu­do­wa­no dru­gi ry­nek, u­ło­żo­no wo­do­ciąg i wznie­sio­no miej­ską łaź­nię. Czę­ścio­wo znisz­czo­ną przez ogień wa­row­nię od­bu­do­wa­no przed upły­wem de­ka­dy, co po­twier­dza­ją za­cho­wa­ne do­ku­men­ty z 1420 roku wy­mie­nia­ją­ce cie­ślę o imie­niu Fra­nek jako oso­bę od­po­wie­dzial­ną za re­mont zam­ko­wej wie­ży. W po­ło­wie XV stu­le­cia bi­skup Zbi­gniew Ole­śnic­ki­ roz­bu­do­wał ist­nie­ją­ce za­ło­że­nie o skrzy­dło pół­noc­ne. Dal­sze in­we­sty­cje na zam­ku za­wdzię­cza­my kar­dy­na­ło­wi Fry­de­ry­ko­wi Ja­giel­loń­czy­ko­wi, któ­ry do­sta­wił od wscho­du re­pre­zen­ta­cyj­ne skrzy­dło miesz­kal­ne z wie­życz­ka­mi miesz­czą­cy­mi la­try­ny i klat­kę scho­do­wą.

WIDOK ZAMKU W ROKU 1858, LITOGRAFIA JULIANA CEGLIŃSKIEGO

ZWALISKA ZAMKU W BODZENTYNIE, TYGODNIK POWSZECHNY 1882

Z

god­nie z du­chem no­wej epo­ki i po­trze­ba­mi re­pre­zen­ta­cyj­ny­mi, bi­skup Fran­ci­szek Kra­siń­ski po roku 1572 roz­po­czął prze­bu­do­wę ana­chro­nicz­nej już wa­row­ni. In­we­sty­cję tę ukoń­czył bi­skup Piotr Mysz­kow­ski, w jej wy­ni­ku znik­nę­ły śre­dnio­wiecz­ne mury zam­ku wła­ści­we­go, a za­ło­że­nie utra­ci­ło ce­chy obron­ne prze­obra­ża­jąc się w efek­tow­ny re­ne­san­so­wy pa­łac wznie­sio­ny pod nad­zo­rem wło­skie­go ar­chi­tek­ta Jana Bal­ce­ra. Ko­lej­ne prze­kształ­ce­nia bu­do­wli re­ali­zo­wa­no w wie­ku XVII, gdy bi­skup Piotr Ty­lic­ki­ zbu­do­wał skrzy­dło po­łu­dnio­we i bu­dy­nek bram­ny, a na­stęp­nie w la­tach 1657-91, kie­dy ufor­mo­wa­ne­mu na kształt pod­ko­wy ze­spo­ło­wi pa­ła­co­we­mu nada­no mod­ne wów­czas szli­fy ba­ro­ko­we. Ostat­nie zmia­ny w ukła­dzie prze­strzen­nym re­zy­den­cji na­stą­pi­ły w 2. po­ło­wie XVIII wie­ku z ini­cja­ty­wy Ka­je­ta­na Soł­ty­ka, a re­ali­zo­wał je po­wszech­nie zna­ny i bar­dzo ce­nio­ny na­dwor­ny ar­chi­tekt kró­lów pol­skich Ja­kub Fon­ta­na. Wcze­śniej jed­nak, bo już mniej wię­cej od po­ło­wy wie­ku XVII, za­mek jako re­pre­zen­ta­cyj­na sie­dzi­ba władz ko­ściel­nych stop­nio­wo za­czął tra­cić na zna­cze­niu. Bez­po­śred­ni wpływ na ta­ką sy­tu­ację mia­ła nowa in­we­sty­cja bi­sku­pa Ja­na Za­dzi­ka w po­sta­ci kon­ku­ren­cyj­ne­go pa­ła­cu, wznie­sio­ne­go po 1637 roku na wzgó­rzu ka­te­dral­nym w Kiel­cach.

RUINA ZA FOTOGRAFII Z OKRESU PIERWSZEJ WOJNY ŚWIATOWEJ

W

roku 1789 de­cy­zją Sej­mu Czte­ro­let­nie­go do­bra i ma­jąt­ki bi­sku­pów kra­kow­skich wraz z zam­kiem w Bo­dzen­ty­nie prze­szły na wła­sność skar­bu pań­stwa. Po za­ję­ciu tych ziem przez wła­dze au­striac­kie daw­na re­zy­den­cja prze­zna­czo­na zo­sta­ła do ce­lów go­spo­dar­czych, a w okre­sie wo­jen na­po­le­oń­skich - na szpi­tal woj­sko­wy, po opusz­cze­niu któ­re­go w 1815 ca­łość w szyb­kim tem­pie po­pa­dła w ru­inę. Bu­dyn­ki pa­ła­co­we pla­no­wa­no jesz­cze za­adap­to­wać na fa­bry­kę por­ce­la­ny czy sie­dzi­bę władz miej­skich, pró­by te jed­nak nie po­wio­dły się i od­tąd gmach stał nie za­go­spo­da­ro­wa­ny - za­cho­wa­ny opis z roku 1820 in­for­mu­je: za­mek bi­sku­pi ma trzy pię­tra, gmach ogrom­ny zruy­no­wa­ny­. Kro­ni­ki miej­skie no­tu­ją, że jesz­cze w po­ło­wie XIX stu­le­cia w kil­ku kom­na­tach zam­ko­wych od­by­wa­ły się bale or­ga­ni­zo­wa­ne przez miesz­kań­ców, jed­nak­że szyb­ko po­stę­pu­ją­ca de­struk­cja spo­wo­do­wa­na ra­bun­ko­wym po­zy­ski­wa­niem ta­nie­go ma­te­ria­łu bu­dow­la­ne­go przez oko­licz­ną lud­ność spo­wo­do­wa­ła, że pod ko­niec wie­ku ru­ina nie nada­wa­ła się już do wy­ko­rzy­sta­nia w ja­kim­kol­wiek celu, a wśród lo­kal­nych władz po­ja­wił się na­wet po­mysł jej cał­ko­wi­tej roz­biór­ki. Ochro­na tego co po­zo­sta­ło, na­stą­pi­ła do­pie­ro po roku 1902, gdy za­mek uzna­no praw­nie za za­by­tek. W 1911 obiekt prze­ka­za­ny zo­stał do dys­po­zy­cji Ko­mi­sji Ar­che­olo­gicz­nej w Pe­ters­bur­gu, a po od­zy­ska­niu przez Pol­skę nie­pod­le­gło­ści opie­kę nad nim prze­jął rząd pol­ski za­bez­pie­cza­jąc w for­mie trwa­łej ru­iny.

FOTOGRAFIE Z LAT 30. XX WIEKU

RUINA Z LOTU PTAKA NA PRZEDWOJENNYCH FOTOGRAFIACH, WIDOK OD POŁUDNIOWEGO WSCHODU (POWYŻEJ) I OD STRONY ZACHODNIEJ

ARCHITEKTURA

Z

amek zbu­do­wa­no na skra­ju stro­me­go wzgó­rza, na cy­plu po­ło­żo­nym nad rze­ką Psar­ką. W pierw­szej fa­zie funk­cjo­no­wa­nia skła­dał się on praw­do­po­dob­nie z do­sta­wio­ne­go do kur­ty­ny pół­noc­nej mu­ro­wa­ne­go bu­dyn­ku miesz­kal­ne­go (1), któ­re­go po­zo­sta­ło­ści za­cho­wa­ły się w przy­zie­miach ruin pa­ła­cu, oraz z usy­tu­owa­nej w pn.zach. na­ro­żu wie­ży (2), u pod­sta­wy kwa­dra­to­wej, w wyż­szych par­tiach być mo­że prze­cho­dzą­cej w plan cy­lin­drycz­ny, po­dob­nie jak wie­ża zam­ku w Kole. Ca­łość za­my­kał two­rzą­cy ob­szer­ny dzie­dzi­niec mur ob­wo­do­wy (3), w czę­ści za­chod­niej wzmoc­nio­ny dwie­ma czwo­ro­bocz­ny­mi, otwar­ty­mi do we­wnątrz basz­ta­mi (4). Pod ko­niec XV wie­ku za­ło­że­nie wzbo­ga­co­ne zo­sta­ło o wznie­sio­ny na osi pół­no­c-po­łu­dnie bu­dy­nek zwa­ny w do­ku­men­tach do­mem wiel­kim (5). Był to oka­za­ły re­pre­zen­ta­cyj­ny gmach li­czą­cy co naj­mniej dwa pię­tra, w pół­noc­nej czę­ści wy­po­sa­żo­ny w dwie nie­wiel­kie wie­życz­ki peł­nią­ce funk­cje ko­mu­ni­ka­cyj­ne i sa­ni­tar­ne. Pię­tro dru­gie bu­dyn­ku zaj­mo­wa­ła wy­staw­na izba sto­ło­wa.

PLAN ZAMKU W XV WIEKU WG MARII BRYKOWSKIEJ: 1. BUDYNEK MIESZKALNY Z XIV WIEKU, 2. WIEŻA NAROŻNA, 3. MUR OBRONNY,
4. BASZTY FLANKUJĄCE MUR OD STRONY ZACHODNIEJ, 5. DOM WIELKI

P

ro­wa­dzo­ne w XVI wie­ku pra­ce bu­dow­la­ne na zam­ku nie zmie­ni­ły zna­czą­co jego pla­nu prze­strzen­ne­go, ogra­ni­cza­jąc się do skru­pu­lat­nych prze­kształ­ceń for­my ze­wnętrz­nej i wy­stro­ju wnętrz zgod­nie z du­chem re­ne­san­su. Po­wsta­ły wte­dy ar­ka­do­we kruż­gan­ki w czę­ści po­łu­dnio­wej i za­chod­niej domu wiel­kie­go, a je­dy­ną is­tot­ną mo­dy­fi­ka­cją by­ło do­sta­wie­nie do skrzy­dła wschod­nie­go wy­ku­szu z prze­zna­cze­niem na ka­pli­cę zam­ko­wą. Grun­tow­ne zmia­ny w ukła­dzie opi­sy­wa­ne­go obiek­tu na­stą­pi­ły do­pie­ro w XVII stu­le­ciu, gdy bu­dow­li nada­no for­mę ma­nie­ry­stycz­no­-ba­ro­ko­wej re­zy­den­cji pa­ła­co­wej. Roz­biór­ce ule­gły mury śre­dnio­wiecz­ne­go domu miesz­kal­ne­go i wie­ży na­roż­nej, zaś ich miej­sce za­ję­ło roz­bu­do­wa­ne skrzy­dło pół­noc­ne, któ­re wraz z wy­sta­wio­nym od pod­staw do­mem po­łu­dnio­wym nada­ło ca­ło­ści kształt pod­ko­wy z nie­wiel­kim dzie­dziń­cem w czę­ści za­chod­niej, w o­wym cza­sie już zni­we­lo­wa­nym i po­kry­tym bru­kiem. Głów­ne, eks­po­no­wa­ne wej­ście do gma­chu umiesz­czo­ne zo­sta­ło w fa­sa­dzie skrzy­dła po­łu­dnio­we­go i pro­wa­dzi­ło przez wy­ku­ty z czer­wo­ne­go pia­skow­ca oka­za­ły por­tal po­łą­czo­ny z przed­zam­czem za po­śred­nic­twem pod­par­te­go fi­la­ra­mi ka­mien­ne­go most­ka. Ścia­ny bu­dow­li ozdo­bio­no cha­rak­te­ry­stycz­ny­mi dla epo­ki pi­la­stra­mi oraz de­ko­ra­cyj­ną ka­mie­niar­ką okien­ną z her­ba­mi Na­łęcz, a wnę­trza re­pre­zen­ta­cyj­nych po­koi i kom­nat — po­li­chro­mia­mi, ar­ra­sa­mi i pla­fo­na­mi. Na pod­sta­wie wy­ni­ków pro­wa­dzo­nych na zam­ku ba­dań ar­che­olo­gicz­nych wie­my, że po­miesz­cze­nia te ogrze­wa­no pięk­nie or­na­men­to­wa­ny­mi pie­ca­mi, z któ­rych każ­dy po­sia­dał swój uni­kal­ny wy­strój i cha­rak­ter.

RELIKTY POŁUDNIOWEGO I PÓŁNOCNEGO SKRZYDŁA MIESZKALNEGO, STAN WSPÓŁCZESNY

N

a po­łu­dnie od zam­ku roz­cią­ga­ło się przed­zam­cze sku­pia­ją­ce wo­zow­nię, młyn, ma­ga­zy­ny, staj­nie i inne bu­dyn­ki o cha­rak­te­rze go­spo­dar­czym. W XVII wie­ku przy za­chod­niej kur­ty­nie muru ob­wo­do­we­go zbu­do­wa­no drew­nia­ny dwór zwa­ny do­mem pań­skim słu­żą­cy wła­ści­cie­lom na czas re­mon­tów, a tak­że od­wie­dza­ją­cym ich go­ściom. We wschod­niej czę­ści ze­spo­łu za­ło­żo­no roz­po­ście­ra­ją­ce się w kie­run­ku po­bli­skie­go ko­ścio­ła oka­za­łe ogro­dy, któ­rych naj­więk­szą atrak­cją był nie­wąt­pli­wie pry­wat­ny zwie­rzy­niec.

SKRZYDŁO POŁUDNIOWE JEST NAJLEPIEJ ZACHOWANĄ CZĘŚCIĄ ZAMKU W BODZENTYNIE

STAN OBECNY

D

o cza­sów obec­nych za­cho­wa­ły się ma­low­ni­cze frag­men­ty wszyst­kich trzech skrzy­deł bu­dyn­ku miesz­kal­ne­go, spo­śród któ­rych względ­nie naj­le­piej pre­zen­tu­je się skrzy­dło po­łu­dnio­we, gdzie wciąż sto­ją ścia­ny ze­wnętrz­ne, ale już bez stro­pów. Prze­trwał pró­bę cza­su wy­ku­ty z czer­wo­ne­go pia­skow­ca por­tal bram­ny, ak­tu­al­nie jed­nak jest on zde­wa­sto­wa­ny przez miej­sco­wych pół­głów­ków zna­czą­cych te­ren przy po­mo­cy pusz­ki z far­bą. O daw­nej świet­no­ści zam­ku świad­czą też nie­licz­ne frag­men­ty ka­mie­niar­ki, w tym za­cho­wa­ne na ele­wa­cjach her­by: Śle­pow­ron bi­sku­pa Kra­siń­skie­go i herb Na­łęcz bi­sku­pa Jana Ma­ła­chow­skie­go. Mury obron­ne, nie­gdyś ota­cza­ją­ce ca­łe za­ło­że­nie, zo­sta­ły nie­mal cał­ko­wi­cie ro­ze­bra­ne - ostał się tyl­ko je­den krót­ki frag­ment tych umoc­nień. Za­mek jest do­stęp­ny do zwie­dza­nia bez opłat.

FRAGMENTY SKRZYDŁA WSCHODNIEGO WZNIESIONEGO NA MURACH ZAMKU XV-WIECZNEGO

NA DAWNYM DZIEDZIŃCU

WIDOK RUIN OD STRONY MIASTA

DOJAZD

B

od­zen­tyn po­ło­żo­ny jest u stóp Gór Świę­to­krzy­skich, oko­ło 30 km na wschód od Kielc. Ru­ina wzno­si się w pół­noc­no­-za­chod­niej czę­ści mia­stecz­ka, przy bru­ko­wa­nej ko­ci­mi łba­mi uli­cy Sło­necz­nej, któ­ra gwał­tow­nie wspi­na się pro­wa­dząc ła­god­nym łu­kiem w kie­run­ku ko­ścio­ła. Ja­dąc od stro­ny Kielc na­le­ży skrę­cić w lewo tuż przed roz­po­czy­na­ją­cym się cią­giem miej­skich ka­mie­nic. Sa­mo­chód za­par­ko­wać moż­na w po­bli­żu ruin (jest par­king). (ma­pa zam­ków)

LITERATURA

1. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
2. R. Rogiński: Zamki i twierdze w Polsce - historia i legendy, IWZZ 1990
3. R. A. Sypek: Zamki i warownie ziemi sandomierskiej, TRIO 2003

W pobliżu:
Kielce - pałac biskupów krakowskich z XVIIw., 31 km
Rembów - relikty zamku szlacheckiego z XVIw., 35 km
Szydłowiec - zamek szlachecki z XVw., 38 km
Podzamcze Piekoszowskie - ruina pałacu magnackiego z XVIIw., 42 km
Iłża - ruina zamku biskupów krakowskich z XIVw., 44 km

WARTO ZOBACZYĆ:

Nie­opo­dal zam­ku ko­ściół pw. św. Sta­ni­sła­wa wznie­sio­ny z ini­cja­ty­wy bi­sku­pa Zbi­gnie­wa Ole­śnic­kie­go w po­ło­wie XV wie­ku. Jest to bu­dow­la trój­na­wo­wa. W pre­zbi­te­rium znaj­du­je się oł­tarz wy­rzeź­bio­ny w 1546 roku jako głów­ny oł­tarz ka­te­dry wa­wel­skiej. Przy oł­ta­rzu na­gro­bek bi­sku­pa Fran­cisz­ka Kra­siń­skie­go.

Ko­ściół pw. św. Du­cha z XVII wieku, do któ­re­go po­łu­dnio­wej ścia­ny przy­le­gał nie­gdyś bu­dy­nek szpi­ta­la. Znisz­czo­ny pod­czas po­żarów w 1619 i 1917 jesz­cze do nie­daw­na po­zo­sta­wał ru­iną (fo­to­gra­fia obok). Po­now­nie otwar­ty w 2010 ro­ku - obec­nie ko­ściół wy­glą­da tak.

W miej­sco­wo­ści Świę­ta Ka­ta­rzy­na ze­spół klasz­tor­ny po­cho­dzą­cy z XV wie­ku z oto­czo­nym kruż­gan­ka­mi re­ne­san­so­wym wi­ry­da­żem. Przed laty na­le­żał do ber­nar­dy­nów, obec­nie go­spo­dy­nia­mi są tu­taj sio­stry ber­nar­dyn­ki, któ­re stro­nią od kon­tak­tu ze świa­tem ze­wnętrz­nym i spę­dza­ją czas zgod­nie z re­gu­łą za­kon­ną.

Na od­da­lo­nej o oko­ło 15 km w kie­run­ku pd.wsch. od Bo­dzen­ty­na Ły­sej Gó­rze (594 m n.p.m.) sze­reg atrak­cji w po­sta­ci cha­rak­te­ry­stycz­ne­go dla Gór Świę­to­krzy­skich skal­ne­go ru­mo­wi­ska — go­ło­bo­rza, re­lik­tów wa­łu przed­chrze­ści­jań­skie­go miej­sca kul­tu, Ra­dio­wo­-Te­le­wi­zyj­ne­go Cen­trum Nadaw­cze­go o wy­so­ko­ści 157 m.n.p.m., bu­dyn­ków daw­ne­go opac­twa po­be­ne­dyk­tyń­skie­go z mu­zeum przy­rod­ni­czym oraz klasz­to­ru Mi­sjo­na­rzy Ob­la­tów z re­li­kwią tzw. drze­wa krzy­ża świę­te­go i cie­ka­wy­mi pa­miąt­ka­mi. Naj­bar­dziej jed­nak za­pa­da w pa­mię­ci wi­dok zmu­mi­fi­ko­wa­ne­go cia­ła, na­le­żą­ce­go - jak mó­wią opi­sy - do Je­re­my Wi­śnio­wiec­kie­go (nie są to jed­nak zwło­ki księ­cia) oraz - rów­nież zmu­mi­fi­ko­wa­ne - cia­ło nie­zna­ne­go po­wstań­ca stycz­nio­we­go z 1863 roku.

tekst: 2013
fotografie: 2008
© Jacek Bednarek