BARANÓW SANDOMIERSKI

BARCIANY

BARDO ŚLĄSKIE

BĄKOWA GÓRA

BESIEKIERY

BĘDZIN

BIERUTÓW

BIESTRZYKÓW

BOBOLICE

BOBROWNIKI

BODZENTYN

BOLESTRASZYCE

BOLKÓW

BORYSŁAWICE ZAMKOWE

BROCHÓW

BRODNICA

BRZEG

BUKOWIEC

BYDLIN

BYSTRZYCA KŁODZKA

CHĘCINY

CHOJNICA

CHOJNIK

CIECHANÓW

CIESZÓW

CIESZYN

CZARNY BÓR

CZERNA

CZERNINA

CZERSK

CZĘSTOCHOWA

CZOCHA

CZORSZTYN

ĆMIELÓW

DĄBROWA

DĄBRÓWNO

DRZEWICA

DZIAŁDOWO

DZIERZGOŃ

FREDROPOL (KORMANICE)

GDAŃSK

GIŻYCKO

GLIWICE

GŁOGÓW

GNIEW

GNIEWOSZÓW Z.SZCZERBA

GOLUB-DOBRZYŃ

GOŁAŃCZ

GOLCZEWO

GOŁUCHÓW

GOŚCISZÓW

GÓRA

GRODZIEC

GRÓDEK

GRUDZIĄDZ

GRZĘDY

GRZMIĄCA z.ROGOWIEC

HOMOLE

IŁŻA

INOWŁÓDZ

JANOWICE WIELKIE z.BOLCZÓW

JANOWIEC

JAWOR

JEZIORO GÓRECKIE

KAMIENIEC ZĄBKOWICKI

KAMIENNA GÓRA

KARPNIKI

KAZIMIERZ DOLNY

KĘTRZYN

KĘTRZYN - KOŚCIÓŁ

KIELCE

KLICZKÓW

KŁODZKO

KOŁO

KONARY

KONIN-GOSŁAWICE

KORZKIEW

KOWALEWO POMORSKIE

KOŹMIN WLKP.

KÓRNIK

KRAKÓW

KRAPKOWICE

KRAPKOWICE - OTMĘT

KRASICZYN

KRĘPCEWO

KRUSZWICA

KRZYŻNA GÓRA

KRZYŻTOPÓR

KSIĄŻ WIELKI

KUROZWĘKI

KWIDZYN

LEGNICA

LIDZBARK WARMIŃSKI

LIPA

LUBIN

LUTOMIERSK

ŁAGÓW

ŁĘCZYCA

ŁOWICZ

MAJKOWICE

MALBORK

MAŁA NIESZAWKA

MIĘDZYLESIE

MIĘDZYRZECZ

MIRÓW

MOKRSKO

MOSZNA

MSTÓW

MUSZYNA

MYŚLENICE

NAMYSŁÓW

NIDZICA

NIEDZICA

NIEMCZA

NIEMODLIN

NIEPOŁOMICE

NOWA RUDA

NOWY SĄCZ

NOWY WIŚNICZ

ODRZYKOŃ

OGRODZIENIEC (PODZAMCZE)

OJCÓW

OLEŚNICA

OLSZTYN (JURA)

OLSZTYN (WARMIA)

OLSZTYNEK

OŁAWA

OŁDRZYCHOWICE KŁODZKIE

OPOCZNO

OPOLE GÓRKA

OPOLE OSTRÓWEK

OPORÓW

OSSOLIN

OSTRĘŻNIK

OSTRÓDA

OSTRÓW LEDNICKI

OTMUCHÓW

PABIANICE

PANKÓW

PASTUCHÓW

PIESKOWA SKAŁA

PIOTRKÓW TRYBUNALSKI

PIOTRKÓW-BYKI

PIOTROWICE ŚWIDNICKIE

PŁAKOWICE

PŁOCK

PŁONINA

PŁOTY

PODZAMCZE z.OGRODZIENIEC

PODZAMCZE PIEKOSZOWSKIE

POKRZYWNO

POŁCZYN-ZDRÓJ

POZNAŃ

PRABUTY

PROCHOWICE

PROSZÓWKA z.GRYF

PRZEMYŚL

PRZEWODZISZOWICE

PSZCZYNA

PTKANÓW

PYZDRY

RABSZTYN

RACIĄŻEK

RADŁÓWKA

RADOM

RADZIKI DUŻE

RADZYŃ CHEŁMIŃSKI

RAJSKO

RAKOWICE WIELKIE

RATNO DOLNE

RAWA MAZOWIECKA

RESKO

ROGÓW OPOLSKI

ROŻNÓW ZAMEK DOLNY

ROŻNÓW ZAMEK GÓRNY

RYBNICA

RYBNICA LEŚNA

RYCZÓW

RYDZYNA

RYTWIANY

RZĄSINY

SANDOMIERZ

SANOK

SIEDLĘCIN

SIEDLISKO

SIERADZ

SIERAKÓW

SIEWIERZ

SMOLEŃ

SOBKÓW

SOBOTA

SOCHACZEW

SOSNOWIEC

SREBRNA GÓRA

STARA KAMIENICA

STARE DRAWSKO

STARY SĄCZ

STRZELCE OPOLSKIE

SULEJÓW

SZAMOTUŁY

SZCZECIN

SZTUM

SZUBIN

SZYDŁÓW

SZYMBARK

ŚCINAWKA GÓRNA

ŚWIDWIN

ŚWIEBODZIN

ŚWIECIE n.WISŁĄ

ŚWIECIE k.LEŚNEJ

ŚWINY

TORUŃ

TORUŃ z.DYBÓW

TUCZNO

TYNIEC

UDÓRZ

UJAZD k.TOMASZOWA

UJAZD KRZYŻTOPÓR

UNIEJÓW

URAZ

WAŁBRZYCH z.KSIĄŻ

WAŁBRZYCH z.STARY KSIĄŻ

WAŁBRZYCH z.NOWY DWÓR

WARSZAWA z.KRÓLEWSKI

WARSZAWA z.UJAZDOWSKI

WĄBRZEŹNO

WENECJA

WĘGIERKA

WĘGORZEWO

WIELICZKA

WIELKA WIEŚ

WIERZBNA

WITKÓW

WLEŃ

WOJNOWICE

WOJSŁAWICE

WROCŁAW

WROCŁAW LEŚNICA

WYSZYNA

ZAGÓRZ

ZAGÓRZE ŚLĄSKIE

ZAŁUŻ

ZĄBKOWICE ŚLĄSKIE

ZBĄSZYŃ

ZŁOTORIA k.TORUNIA

ŹRÓDŁA

ŻAGAŃ

ŻARY

ŻELAZNO

ŻMIGRÓD

CHĘCINY, WIDOK Z WIEŻY WIĘZIENNEJ NA ZAMEK DOLNY

HISTORIA

N

aj­star­szym zna­nym nam do­ku­men­tem wzmian­ku­ją­cym osa­dę Chę­ci­ny jest przy­wi­lej Bo­le­sła­wa Wstyd­li­we­go wy­sta­wio­ny w ro­ku 1275 na proś­bę pod­ko­mo­rze­go san­do­mier­skieg­o Mi­ku­ły, do­ty­czą­cy znisz­czo­nej i wy­lu­dnio­nej przez na­jazd ta­tar­ski wios­ki Ła­giew­ni­ki. W ak­cie tym nie ma ani sło­wa o zam­ku, z cze­go wnio­sek, że ten praw­do­po­dob­nie jesz­cze wte­dy nie ist­niał. Naj­star­sza za­cho­wa­na in­for­mac­ja źród­ło­wa, w któ­rej wy­mie­nia­ny jest nasz o­biekt, po­cho­dzi z przy­wi­le­ju wy­sta­wio­ne­go przez księ­cia Wła­dy­sła­wa Ło­kiet­ka w 1306 ro­ku, za­wie­ra­ją­ce­go o­biet­ni­cę na­da­nia ka­pi­tu­le kra­kow­skiej cas­trum Chan­cin wraz z przy­na­leż­ny­mi mu wsia­mi. Na ba­zie wspom­nia­nych do­ku­men­tów moż­na dom­nie­myw­ać, iż bu­do­wę wa­row­ni roz­po­czę­to gdzieś na prze­ło­mie XIII i XIV wie­ku, a wśród i­ni­cja­to­rów te­go przed­sięw­zię­cia naj­częś­ciej wy­mie­nia się kró­la czes­kie­go Wac­ła­wa II lub bis­ku­pa Kra­ko­wa Ja­na Mus­ka­tę. Do koń­ca jed­nak nie wia­do­mo, czy spis­ku­ją­cy prze­ciw pol­skie­mu kró­lo­wi Mus­ka­ta kie­dy­kol­wiek na zam­ku u­rzę­do­wał - o­pi­nie są w tej kwes­tii skraj­nie roz­bież­ne. Pew­ne na­to­miast jest to, że 7 czerw­ca 1307 Wła­dys­ław Ło­kie­tek cof­nął na­da­ny rok wcześ­niej przy­wi­lej i od­tąd bu­dow­la znaj­do­wała się w rę­kach ksią­żę­cych (póź­niej kró­lew­skich), a jej pierw­szym sta­ros­tą zos­tał Wro­cław bur­gra­bius de Than­czin. W nas­tęp­nych wie­kach za­mek peł­nił funk­cję waż­ne­go ośrod­ka ad­mi­nis­tra­cyj­no-mi­li­tar­ne­go; w la­tach 1310, 1318, 1331 i 1333 u je­go pod­nó­ża od­by­wa­ły się zjaz­dy ry­cer­stwa ma­ło­pol­skie­go i wiel­ko­pol­skie­go, u­wa­ża­ne przez hi­sto­ry­ków za pierw­sze w hi­sto­rii Pol­ski sej­my. W 1331 spod Chę­cin woj­ska pol­skie wy­ru­szy­ły pod Płow­ce, gdzie dosz­ło do krwa­wej, nie­roz­strzyg­nię­tej bit­wy z Krzy­ża­kami. Wcześ­niej, bo w ro­ku 1318 bis­kup Ja­nis­ław zde­po­no­wał tu­taj na czas woj­ny skar­by ka­ted­ry gnieź­nień­skiej. Po­mysł się spraw­dził i od­tąd chę­ciń­ska wa­row­nia peł­ni­ła też funk­cję kró­lew­skie­go skarb­ca

ELEWACJA PÓŁNOCNA ZAMKU NA RYCINIE JOHANNA GOTTLOBA BREITKOPFA, 1781

P

o śmier­ci Ło­kiet­ka król Ka­zi­mierz Wiel­ki roz­bu­do­wał za­mek, czy­niąc zeń jed­ną z naj­po­tęż­niej­szych kró­lew­skich for­tec, której przez nas­tęp­nych 250 lat żad­ne woj­ska nie po­tra­fi­ły zdo­być ani sztur­mem, ani spo­so­bem. Pod nie­o­bec­ność pa­nu­ją­ce­go o­pie­kę nad wa­row­nią spra­wo­wa­li sta­ros­to­wie ze 150-o­so­bo­wą zbroj­ną za­ło­gą, ma­ją­cą za za­da­nie nad­zór nad bez­pie­czeń­stwem pub­licz­nym w pod­leg­łym im re­jo­nie. Po­nad­to Chę­ci­ny peł­ni­ły funk­cję re­zy­den­cji księż­nicz­ki A­de­laj­dy, nie­płod­nej mał­żon­ki Ka­zi­mie­rza, zes­ła­nej tu 'za ka­rę' przez roz­cza­ro­wa­ne­go tym fak­tem mę­ża. Po śmier­ci kró­la na zam­ku re­zy­do­wa­ła je­go sios­tra El­żbie­ta, któr­a w i­mie­niu swe­go sy­na Lud­wi­ka Wę­gier­skie­go przez krót­ki czas spra­wo­wa­ła rzą­dy w pań­stwie. Pod ko­niec XIV stu­le­cia pod­zie­mia wa­row­ni za­a­dap­to­wa­no na kró­lew­skie wię­zie­nie dla szlach­ty i wy­so­ko po­sta­wio­nych jeń­ców wo­jen­nych, m.in. dzie­sięć lat w tu­tej­szych lo­chach spę­dził An­drzej Win­gold - znie­na­wi­dzo­ny przy­rod­ni brat Wła­dy­sła­wa Ja­gieł­ły. W Chę­ci­nach o­sa­dzo­no rów­nież os­kar­żo­ne­go o ro­mans z żo­ną Ja­gieł­ły Zo­fią Hin­czę z Ro­go­wa, czy schwy­ta­nych do nie­woli po wik­to­rii gru­nwal­dzkiej jeń­ców za­kon­nych. Naj­bar­dziej wpły­wo­wym pen­sjo­na­riu­szem wię­zien­nych a­par­ta­men­tów był jed­nak poj­ma­ny w cza­sie bit­wy pod Ko­ro­no­wem Mi­chał Kuch­meis­ter, póź­niej­szy wiel­ki mistrz krzy­żac­ki.

SCENKA RODZAJOWA Z ZAMKIEM W TLE, HENRYK PILLATI 1855

WIDOK RUIN ZAMKU NA RYCINIE WOJCIECHA GERSONA Z 1882 ROKU

RUINA W TLE ZABUDOWY MIEJSKIEJ CHĘCIN POCZĄTKU XX WIEKU, POCZTÓWKA 1916

W

po­ło­wie XVI stu­le­cia na zam­ku w Chę­ci­nach przez pe­wien czas przebywała kró­lo­wa Bo­na. Wy­pro­wa­dzi­ła się stąd w 1554 za­bie­ra­jąc ze so­bą o­grom­ny skarb. Da­tę tę moż­na przy­jąć za sym­bo­licz­ny po­czą­tek upad­ku kró­lew­skiej wa­row­ni, któ­ra 30 lat póź­niej by­ła już w tak sła­bej for­mie, że us­ta­wą sej­mo­wą zez­wo­lo­no na prze­nie­sie­nie ksiąg ziem­skich po­wia­tu chę­ciń­skie­go z zam­ku do koś­cio­ła pa­ra­fial­ne­go. W 1607 twier­dza po raz pierw­szy w hi­sto­rii zos­ta­ła zdo­by­ta. Sztu­ka ta u­da­ła się od­dzia­łom zbun­to­wa­ne­go ro­ko­sza­ni­na Mi­ko­ła­ja Ze­brzy­dow­skie­go, któ­re naj­pierw o­gra­bi­ły ją, a na­stęp­nie spa­li­ły. Zna­czą­cej prze­bu­do­wy w duc­hu póź­no­re­ne­san­so­wej re­zy­den­cji moż­no­wład­czej do­ko­nał ów­czes­ny sta­ros­ta chę­ciń­ski Sta­nis­ław Bra­nic­ki, dzię­ki cze­mu o­biekt na pew­ien czas wró­cił do do­brej kon­dy­cji sprzed lat. W 1655 ro­ku Chę­ci­ny zdo­by­li i splą­dro­wa­li Szwe­dzi, dwa la­ta póź­niej o­ka­le­czo­na twier­dza nie by­ła w sta­nie o­bro­nić się przed sztur­mem od­dzia­łów Ra­ko­cze­go i ko­zac­kiej wa­ta­hy Chmiel­nic­kie­go. Po ko­lej­nej o­ku­pa­cji szwedz­kiej w ro­ku 1707 częś­cio­wo zruj­no­wa­ny gmach zos­tał o­sta­tecz­nie o­pusz­czo­ny, jak­kol­wiek jesz­cze przez pe­wien o­kres mie­ści­ły się w nim sąd grodz­ki i kan­ce­la­ria. Dzie­ła znisz­cze­nia do­ko­na­li pod­czas za­bo­rów Au­stria­cy, któ­rzy na­ka­za­li roz­biór­kę mu­rów, w czym po­mo­gli im miej­sco­wi wieś­nia­cy trak­tu­ją­cy wa­row­nię ja­ko dar­mo­we źród­ło o­bro­bio­ne­go ma­te­ria­łu bu­do­wla­ne­go.

ZAMEK NA KARTKACH POCZTOWYCH Z LAT 1910-1920

P

o­cząt­ki za­in­te­re­so­wa­nia wa­row­nią da­tu­je się na koń­co­wy ok­res XVIII stu­le­cia. Ja­ko pierw­szy po­świę­cił mu wię­cej u­wagi Jan Fi­lip Ca­ro­sii, u­czo­ny ge­new­ski, któ­ry na po­lec­e­ie kró­la Sta­nis­ła­wa Au­gus­ta Po­nia­tow­skie­go ba­dał daw­ne sta­ros­two chę­ciń­skie pod ką­tem moż­li­woś­ci po­now­ne­go wy­do­by­wa­nia mar­mu­ru. Sze­reg o­pra­co­wań his­to­rycz­nych poś­wię­co­nych za­rów­no mias­tu jak i wa­row­ni przy­niósł wiek XIX. W 1844 ro­ku na cze­le De­le­ga­cji do Spraw In­wen­ta­ry­za­cji Za­byt­ków Kró­les­twa Pol­skie­go przy­je­chał do Chę­cin Ka­zi­mierz Stron­czyń­ski. E­fek­tem prac tej o­fi­cjal­nej ko­mi­sji rzą­do­wej był wzbo­ga­co­ny in­for­ma­cja­mi his­to­ry­czny­mi o­pis twier­dzy o­raz ak­wa­re­le au­tor­stwa Ta­de­u­sza Chrząń­skie­go. U­zu­peł­nie­nie­m po­wyż­szych pu­bli­ka­cji by­ły dość licz­ne i zaz­wy­czaj krót­kie ar­ty­ku­ły w cza­so­pis­mach i pra­sie co­dzien­nej. Lo­sem za­byt­ku in­te­re­so­wał się m.in. Hen­ryk Sien­kie­wicz, któ­ry o­pu­bli­ko­wał list w spra­wie o­chro­ny ru­in. Na­le­ży jed­nak pa­mię­tać o tym, że pa­no­wa­ło wów­czas prze­ko­na­nie, iż za­mek zbu­do­wał któ­ryś z Pias­tów. Wstęp­ne czyn­noś­ci kon­ser­wa­tor­skie pod­ję­to w la­tach 80-ych XIX wie­ku. Po za­koń­cze­niu II woj­ny świa­to­wej od­re­stau­ro­wa­no wie­że, na jed­nej z nich u­rzą­dza­jąc punkt wi­do­ko­wy, a ca­ły o­biekt wpi­sa­ny zos­tał do re­jes­tru za­byt­ków. Pod­czas pro­wa­dzo­nych przez os­tat­nie la­ta prac a­da­pta­cyj­no-re­no­wa­cyj­nych bu­dow­la zos­ta­ła za­bez­pie­czo­na w for­mie trwa­łej ru­i­ny.

FOTOGRAFIE RUIN Z LAT 30. XX WIEKU, DRZEWA NA STOKACH GÓRY POSADZONO DOPIERO PO 1945 ROKU

ARCHITEKTURA

W

a­row­ny za­mek zos­tał wznie­sio­ny na skal­nej gra­ni wzgó­rza gó­ru­ją­ce­go nad o­ko­li­cą z wy­so­koś­ci 355 m n.p.m. Pier­wot­nie zes­pół skła­dał się z mu­ru ob­wo­do­we­go z dwie­ma cy­lin­drycz­ny­mi wie­ża­mi o­raz jed­no­pięt­ro­we­go bu­dyn­ku miesz­kal­ne­go wy­su­nię­te­go przed wie­żę wschod­nią. Wjazd na za­mek wy­so­ki pro­wa­dził fur­tą bram­ną u­lo­ko­wa­ną we wschod­nim od­cin­ku mu­ru ob­ron­ne­go, w bez­poś­red­nim są­siedz­twie wie­ży wię­zien­nej. W da­to­wa­nej na po­ło­wę XIV wie­ku dru­giej fa­zie bu­do­wy przy pół­noc­nej kur­ty­nie pos­ta­wio­no nie­co wy­su­nię­ty po­za li­nię mu­rów bu­dy­nek miesz­kal­ny przez­na­czo­ny m.in. na po­ko­je sta­ros­ty i ar­chi­wum z księ­ga­mi ziem­ski­mi po­wia­tu chę­ciń­skie­go. So­lid­nie ufor­ty­fi­ko­wa­no też wjazd do zam­ku, bu­du­jąc przed­bra­mie, nad któ­rym wkrót­ce wy­ros­ła kap­li­ca. Naj­po­waż­niej­sze pra­ce bu­do­wla­ne prze­pro­wa­dzo­no w wie­ku XV. Do zam­ku gór­ne­go do­bu­do­wa­no wów­czas od stro­ny za­chod­niej poz­ba­wio­ny trwa­łej na­wierz­chni za­mek dol­ny o­to­czo­ny mu­rem o na­ry­sie wy­dłu­żo­ne­go wie­lo­bo­ku (60x30 met­rów), za­pew­ne zwień­czo­nym kre­ne­la­żem. W pół­noc­no-za­chod­niej części ob­wo­du wznie­sio­no czwo­ro­kąt­ną basz­tę, a o­bok dos­ta­wio­no bu­dy­nek z fur­tą.

REKONSTRUKCJA ZAMKU Z XV WIEKU WG D. CZAPCZYŃSKIEJ i J. JANCZYKOWSKIEGO
1. MOST, 2. BRAMA Z PODNOSZONYMI WRZECIĄDZAMI, 3. BUDYNEK MIESZKALNY, 4. DZIEDZINIEC GOSPODARCZY, 5. STUDNIA ZAMKOWA,
6. BASZTA CZWOROGRANNA, 7. WIEŻA WIĘZIENNA, 8. KAPLICA ZAMKOWA, 9. BUDYNKI DLA ZAŁOGI I STRAŻY, 10. MUR OBRONNY, 11. DONŻON

D

zie­dzi­niec zam­ko­wy o­to­czo­ny był drew­nia­ną za­bu­do­wą gos­po­dar­czą, w skład któ­rej we­szły m.in. kuź­nia, staj­nie i pie­kar­nia. W je­go cen­tral­nej częś­ci znaj­do­wa­ła się stu­dnia al­bo kry­ta cys­ter­na na wo­dę. Jan Ca­ros­si tak ją o­pi­sy­wał: [...] dru­gi dzie­dzi­niec o wie­le więk­szy po­sia­da w środ­ku głę­bo­ką, ku­tą w ska­le stud­nię, któ­rej głę­bo­kość po­da­no na o­ko­ło 100 łok­ci [...]. We­dług lo­kal­nych le­gend łą­czy­ła się o­na pod­ziem­nym ko­ry­ta­rzem z u­sy­tu­o­wa­nym u stóp Gó­ry Zam­ko­wej koś­cio­łem św. Bar­tło­mie­ja. Wjazd do zam­ku pro­wa­dził przez prze­rzu­co­ny nad su­chą fo­są, wspar­ty na mu­ro­wa­nych fi­la­rach pię­cio­przęs­ło­wy drew­nia­ny most zwo­dzo­ny. Wzmoc­nie­niu ob­ron­noś­ci za­ło­że­nia słu­ży­ły pro­wa­dzo­ne wzdłuż wew­nętrz­ne­go ob­wo­du mu­rów za­da­szo­ne gan­ki straż­ni­cze. W trak­cie XVII-wiecz­nej mo­der­ni­za­cji wznie­sio­no m.in. póź­no­re­ne­san­so­wą kur­ty­nę bra­my i wy­mu­ro­wa­no ar­ka­do­we kruż­gan­ki gan­ku przy kur­ty­nie po­łud­nio­wej. By­ła to os­tat­nia więk­sza in­wes­ty­cja na zam­ku chę­ciń­skim.

PLAN ZAMKU CHĘCIŃSKIEGO: 1. MOST ZWODZONY, 2. KAPLICA, 3. PRZEJAZD BRAMNY, 4. GŁÓWNY BUDYNEK MIESZKALNY,
5. DZIEDZINIEC ZAMKU WYSOKIEGO, 6. WIEŻA WIĘZIENNA, 7. DONŻON, 8. DZIEDZINIEC GOSPODARCZY, 9. BASZTA CZWOROGRANNA,
10. FURTA BRAMNA NA ZAMKU NISKIM

STAN OBECNY

P

o­tęż­ne, ma­low­ni­cze ru­i­ny kró­lew­skie­go zam­ku zde­cy­do­wa­nie do­mi­nu­ją nad o­ko­li­cą, strze­lis­ty­mi wie­ża­mi wska­zu­jąc dro­gę z od­leg­łoś­ci wie­lu ki­lo­met­rów. Do cza­sów nam współ­czes­nych za­cho­wał się pe­łen ob­wód zew­nęt­rznych mu­rów ob­ron­nych, o­byd­wie wie­że, basz­ta czwo­ro­gran­na i fun­da­men­ty bu­dyn­ków miesz­kal­nych. W wy­so­kiej na 20 me­trów wie­ży wschod­niej mieś­ci się punkt wi­do­ko­wy, skąd roz­cią­ga się wspa­nia­ła pa­no­ra­ma na ma­low­ni­cze pas­ma Wzgórz Chę­ciń­skich - wieść nie­sie, że przy ład­nej po­go­dzie moż­na stąd dos­trzec na­wet wierz­choł­ki pol­skich Tatr. W mie­sią­cach let­nich ru­ina tęt­ni ży­ciem, cier­pli­wie zno­sząc u­ciąż­li­wą o­bec­ność ha­łaś­li­wych tu­rys­tów w dre­sach i ob­ca­sach. Nie ma na zam­ku wie­lu ek­spo­zy­cji, funk­cjo­nu­je na­to­miast skle­pik z pam­iąt­ka­mi.

WIDOK NA ZAMEK Z DROGI 762 (PO LEWEJ) ORAZ Z PARKINGU PRZY ULICY JĘDRZEJOWSKIEJ

W

la­tach 2013-2014 na zam­ku chę­ciń­skim pro­wa­dzo­ne by­ły pra­ce ma­ją­ce na ce­lu re­wi­ta­li­za­cję za­byt­ku i pod­nie­sie­nie je­go wa­lo­rów tu­rys­tycz­nych. W ra­mach sze­ro­ko za­kro­jo­ne­go pro­jek­tu wy­re­mon­to­wa­no i u­dos­tęp­nio­no dla zwie­dza­ją­cych wie­żę za­chod­nią, a tak­że zre­kon­stru­o­wa­no kap­li­cę wraz z daw­nym skarb­cem. Po­nad­to od­no­wio­no gór­ny i dol­ny dzie­dzi­niec zam­ko­wy, wy­ty­czo­no trak­ty dla pie­szych, prze­bu­do­wa­no oś­wiet­le­nie o­raz wy­ko­na­no peł­ną noc­ną i­lu­mi­nac­ję ru­in. Fo­to­gra­fie za­miesz­czo­ne na tej stro­nie pre­zen­tu­ją stan ruin SPRZED RE­NO­WA­CJI.

NA ZAMKU DOLNYM

WIDOK Z RUIN W KIERUNKU POŁUDNIOWO-ZACHODNIM, NA PIERWSZYM PLANIE PARKING ZAMKOWY

BRAMA WSCHODNIA - TĘDY DAWNIEJ PROWADZIŁ WJAZD NA ZAMEK

DOJAZD

M

ias­tecz­ko po­ło­żo­ne jest 15 ki­lo­met­rów na po­łud­nio­wy za­chód od Kielc, przy dro­dze E77 pro­wa­dzą­cej do Kra­ko­wa. W Chę­ci­nach funk­cjo­nu­je kil­ka par­kin­gów nas­ta­wio­nych prze­de wszyst­kim na tu­rys­tów. Miesz­czą się o­ne przy u­li­cach: Ję­drze­jow­skiej, Rad­kow­skiej (przy koś­cie­le), Ma­ło­gow­skiej i Ar­mii Kra­jo­wej. Dwa pierw­sze znaj­du­ją się naj­bli­żej ru­in. (ma­pa zam­ków wo­je­wódz­twa świę­to­krzy­skie­go)

LITERATURA

1. T. Glinka, M. Piasecki, R. Szewczyk, M. Sapała: Cuda Polski, Publicat 2008
2. W. Gliński, Cz. Hadamik: Zamek w Chęcinach - zarys problematyki badawczej...
3. B. Guerquin: Zamki w Polsce, Arkady 1984
4. I. T. Kaczyńscy: Zamki w Polsce południowej, Muza SA 1999
5. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
6. T. Poklewski-Koziełł: Studia o zamkach średniowiecznych, IAE PAN 2012
7. R. Rogiński: Zamki i twierdze w Polsce, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych 1990
8. R. A. Sypek: Zamki i warownie ziemi sandomierskiej, TRIO 2003

U STÓP GÓRY ZAMKOWEJ

W pobliżu:
Kielce - pałac biskupów z umocnieniami bastionowymi z XVII w., 13 km
Podzamcze Piekoszowskie - ruina pałacu magnackiego z XVII w., 13 km
Sobków - fortalicium szlacheckie z XVI w., 14 km
Bolmin - ruina dworu obronnego z XVI w., 15 km
Mokrsko Górne - ruina zamku szlacheckiego z XIV w., 17 km
Chełmce - ruina dworu obronnego z XVI w., 20 km

WARTO ZOBACZYĆ:

U­sy­tu­o­wa­ny u stóp Gó­ry Zam­ko­wej koś­ciół pw. św. Bar­tło­mie­ja, wznie­sio­ny przed 1325 z fun­da­cji Wła­dys­ła­wa Ło­kiet­ka. Koś­ciół ma bu­do­wę ha­lo­wą, w na­wach i prez­bi­ter­ium na­kry­ty jest skle­pie­niem ko­leb­ko­wym. Z de­ta­li ka­mie­niar­skich za­cho­wa­ły się póź­no­go­tyc­kie por­ta­le; naj­star­szy z nich po­cho­dzi z XV stu­le­cia.

Nie­co da­lej na za­chód klasz­tor ber­nar­dy­nek wznie­sio­ny w po­ło­wie XVI stu­le­cia z ini­cja­ty­wy bur­mist­rza i miej­skich raj­ców. Była to trze­cia z ko­lei bu­dow­la sa­kral­na w gra­ni­cach mia­sta. Skła­da się ona z or­ien­to­wa­ne­go koś­cio­ła o­raz - bę­dą­ce­go je­go prze­dłu­że­niem w kie­run­ku wscho­dnim - gma­chu klasz­tor­ne­go. Ota­cza go ka­mien­ny mur, w któ­re­go ob­rę­bie o­prócz og­ro­du, znaj­du­je się ob­szer­ny spich­lerz.

W pół­noc­nej częś­ci mias­ta u­fun­do­wa­ny przez Ka­zi­mie­rza Wiel­kie­go koś­ciół i klasz­tor fran­cisz­ka­nów. Pier­wot­nie go­tyc­ki, roz­bu­do­wa­ny w wie­ku XVII w sty­lu ba­ro­ko­wym. W XIX stu­le­ciu przek­ształ­co­ny na wię­zie­nie, póź­niej mieś­ci­ła się tu­taj szko­ła, a do ro­ku 1991 - res­tau­ra­cja i ho­tel. O­bec­nie po­now­nie w rę­kach ko­ściel­nych.

Usytuowaną na wschód od ryn­ku sy­na­go­gę, wznie­sio­ną po 1683 na pla­nie pro­sto­ką­ta, z za­głę­bio­ną w zie­mi, po­kry­tą po­li­chro­mią sa­lą. Wnę­trza kor­pu­su sy­na­go­gi kry­ją skle­pie­nia ko­le­bo­wo krzy­żo­we i ko­le­bo­we z lu­ne­ta­mi. Dach czte­ro­spa­do­wy, ła­ma­ny. Dziś w bu­dyn­ku ma­ją swą sie­dzi­bę u­rzę­dy mias­ta i gmi­ny.

tekst: 2010
fotografie: 2008
© Jacek Bednarek