ZAMEK SIELECKI, WIDOK OD POŁUDNIOWEGO ZACHODU

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

N

ajstarsza zachowana wzmianka na temat osa­dy Sie­dlecz po­cho­dzi z ro­ku 1361 i do­ty­czy trans­ak­cji prze­ka­za­nia tu­tej­sze­go fol­war­ku ry­cer­skie­go przez Abra­ha­ma z Go­szyc her­bu Gryf i je­go sy­na Mar­ka na rzecz wo­je­wo­dy san­do­mier­skie­go Ot­to­na z Pil­czy her­bu To­pór (zm. 1384), oj­ca El­żbie­ty z Pil­czy Gra­now­skiej, przy­szłej kró­lo­wej Pol­ski (w za­mian Abra­ham otrzy­mał wieś Wi­ta­no­wi­ce ko­ło Oświę­ci­mia). Wspo­mnia­ny do­ku­ment in­for­mu­je też, że pa­nu­ją­cy wów­czas król Ka­zi­mierz Wiel­ki trans­ak­cję tę za­twier­dził oraz na­dał Siel­co­wi pra­wa mag­de­bur­skie. W 1376 ro­ku wła­ści­cie­lem ma­jąt­ku zo­stał Piotr Sza­fra­niec her­bu Sta­ry­koń z Pies­ko­wej Ska­ły (zm. 1437), przed­sta­wi­ciel jed­ne­go z naj­bar­dziej wpły­wo­wych ro­dów ry­cer­skich w XIV-wiecz­nej Pol­sce. Od nie­go w 1383 osa­dę wraz z Po­go­nią i Kli­mon­to­wem (obec­nie dziel­ni­ce So­snow­ca) od­ku­pi­li Wi­sław i Piotr z My­sło­wic her­bu Sze­li­ga, krew­ni ar­cy­bi­sku­pa gnieź­nień­skie­go Bo­dzan­ty. Szcze­gól­nie waż­ny w tej hi­sto­rii jest dru­gi z wy­mie­nio­nych bra­ci (zm. 1408), po­nie­waż to wła­śnie je­mu ba­da­cze dzie­jów przy­pi­su­ją ufun­do­wa­nie na ba­gni­stych roz­le­wi­skach rze­ki Czar­nej Prze­mszy pierw­sze­go mu­ro­wa­ne­go zam­ku, któ­ry po­cząt­ko­wo mógł mieć for­mę sa­mot­nej wie­ży miesz­kal­no-obron­nej, ja­kich w owym cza­sie przy­by­wa­ło na Ślą­sku wraz z bo­ga­ce­niem się za­miesz­ku­ją­ce­go go ry­cer­stwa.

FOTOGRAFUJĄC ZAMEK OD ZACHODU NIE SPOSÓB UNIKNĄĆ WIDOKU BLOKÓW, KTÓRE DZIŚ DOMINUJĄ W TEJ OKOLICY

Z

1403 roku pochodzi pierwszy hi­sto­rycz­ny prze­kaz po­twier­dza­ją­cy ist­nie­nie w tym miej­scu ka­mien­nej sie­dzi­by, któ­rą w 1430 ro­ku okreś­la­no już mia­nem for­ta­li­cjum. Siel­cem w owym cza­sie wła­dał Bo­dzan­ta, syn Pio­tra, skon­flik­to­wa­ny z bur­gra­biąBurgrabia – urząd grodzki I Rzeczypospolitej, zastępca starosty grodowego. Jako zarządca zamku czuwał nad powierzonym sobie zamkiem, dbając o bezpieczeństwo miasta. Jego kompetencje w wielu przypadkach pokrywały się z kompetencjami podstarościego. Burgrabia przeprowadzał egzekucję sądową, aresztował zakłócających sesje sądowe, chwytał przestępców. Od 1507 na mocy specjalnej konstytucji sejmowej do jego kompetencji należało pilnowanie bezpieczeństwa na drogach. zam­ku w Bę­dzi­nie Mi­ko­ła­jem Sie­strzeń­cem her­bu Kor­nicz. Ów kon­flikt, ma­ją­cy za­rów­no pod­ło­że ma­te­rial­ne jak i ide­olo­gicz­ne (Sie­strze­niec wspie­rał hu­sy­tów), do­pro­wa­dził do za­ję­cia i ogra­bie­nia z na­czyń sto­ło­wych i bi­żu­te­rii wa­row­ni w Siel­cu przez kró­lew­skie­go bur­gra­bię, a wy­gasł do­pie­ro po od­wo­ła­niu Mi­ko­ła­ja z urzę­du, co na­stą­pi­ło w ro­ku 1434. XV-wiecz­ne dzie­je zam­ku nie­mal zu­peł­nie to­ną w mro­kach nie­pa­mię­ci, nie­wie­le bo­wiem za­cho­wa­ło się ar­chi­wa­lii z tam­tych cza­sów. Głów­nie na pod­sta­wie oca­la­łych do­ku­men­tów wie­my dziś je­dy­nie, że w 1465 wziął go w za­staw za su­mę 700 grzy­wienGrzywna - dawna jednostka miary stosowana w średniowiecznej i nowożytnej Polsce. Odpowiadała wartości około 200 gram srebra. Jedna grzywna krakowska równała się 48 groszom praskim. pod­skar­bi ko­ron­nyPodskarbi wielki koronny – urząd centralny w I Rzeczypospolitej, sprawujący pieczę nad skarbem i mennicą państwową. Jego prerogatywy zbliżone były do uprawnień dzisiejszego ministra skarbu, finansów i szefa banku centralnego. Ja­kub Duch z Dęb­na her­bu Ra­wicz, a w ro­ku w 1487 od Grze­go­rza Śnie­sza z Mo­ra­wi­cy (któ­ry był wnu­kiem Mał­go­rza­ty, żo­ny bu­dow­ni­cze­go zam­ku) ma­ją­tek w ra­mach ak­cji od­zy­ski­wa­nia kró­lew­szczyzn wy­ku­pił Ka­zi­mierz Ja­giel­loń­czyk (zm. 1492). Ze wzglę­du na nie­do­sta­tecz­ne po­twier­dze­nie w źró­dłach nie da się jed­nak już dziś roz­strzy­gnąć, czy trans­ak­cja ta do­ty­czy­ła tyl­ko za­gród i pól kmie­cych, czy wraz z ni­mi król na­był rów­nież wa­row­nię.

WSCHODNIA ELEWACJA ZAMKU SIELECKIEGO

W

roku 1502 tutejsze dobra w ramach spła­ty za­dłu­że­nia prze­szły z rąk kró­lew­skich na wła­sność Sta­ni­sła­wa Ja­roc­kie­go z Ja­ro­czy­na (zm. 1515), sta­ro­sty sław­kow­skie­go, bę­dą­ce­go ulu­bień­cem i po­wier­ni­kiem kró­lów Alek­san­dra i Zyg­mun­ta Sta­re­go. Rze­czo­ny Sta­ni­sław zo­sta­wił po so­bie kil­ka có­rek i ośmiu sy­nów, któ­rzy odzie­dzi­czy­li nie tyl­ko Sie­lec, ale rów­nież Kli­mon­tów, Po­goń, pra­wo len­ne do mia­sta Bę­dzi­na ze wszyst­ki­mi do nie­go na­le­żą­cy­mi wsia­mi i fol­war­ka­mi, oraz skrzyn­ki z klej­no­ta­mi i pie­niędz­mi, i prócz te­go trzy ty­sią­ce zło­tych osob­no zło­żo­nych w de­po­­zy­cie przez p. Ja­ro­sła­wa na Ja­ro­czy­nie Ja­roc­kie­go u Ja­na Bo­ne­ra. Po­tom­ko­wie sta­ro­sty i mar­szał­ka dwo­ru kró­lew­skie­go naj­pew­niej sprze­da­li ma­ją­tek sie­lec­ki, bo­wiem w 1530 ro­ku wzmian­ko­wa­ny jest tu­taj Hie­ro­nim (Ja­rosz) Bren­ner (zm. 1543), kró­lew­ski pro­bier­ca zło­ta i prze­ło­żo­ny wa­gi mia­sta Kra­ko­wa. Cór­ka Bren­ne­ra, An­na, po­peł­ni­ła me­za­lians wy­cho­dząc za Wa­len­te­go Klaj­ne­ra (zm. 1582) – by­łe­go rzeź­ni­ka i przed­się­bior­cę gór­ni­cze­go. Po­cho­dzą­cy z war­stwy miesz­czań­skiej Klaj­ner nie miał pra­wa dzie­dzi­czyć ma­jąt­ku szla­chec­kie­go, ku­pił więc so­bie szla­chec­two u Mi­no­rów z Przy­by­sła­wic i od­tąd wy­stę­po­wał ja­ko Wa­len­ty Mi­nor her­bu Pół­ko­zic. Dzie­dzic ten sły­nął z awan­tur­ni­cze­go cha­rak­te­ru, o czym świad­czy czę­sta obec­ność je­go na­zwi­ska w księ­gach są­do­wych oraz fakt, że za­nim po­ślu­bił An­nę, wcze­śniej ją naj­zwy­czaj­niej w świe­cie po­rwał.

NA DZIEDZIŃCU, PRZED NAMI SKRZYDŁO PÓŁNOCNE

O

d 1609 roku właścicielem Sielca był Se­ba­stian Mi­nor-Przy­by­sław­ski, je­den z osiem­na­stu (!) sy­nów Ja­na Mi­no­ra de Bie­chów, któ­ry był tak wiel­kiej si­ły, że pod­ko­wy ła­mał, po­wro­zy tar­gał; w Wę­grzech na wo­jen­nych ćwi­cze­niach lat kil­ka stra­wił, przy do­by­wa­niu róż­nych zam­ków od­waż­nie sta­wa­jąc, ja­ko i w Pol­sce pod By­czy­ną. Prze­bu­do­wał on za­mek, na­da­jąc mu cha­rak­ter czte­ro­skrzy­dło­wej re­ne­san­so­wej re­zy­den­cji flan­ko­wa­nej przez czwo­ro­bocz­ne wie­że i oto­czo­nej głę­bo­ką fo­są. Pra­ce bu­dow­la­ne za­koń­czo­no w ro­ku 1620, co upa­mięt­nia za­cho­wa­na w ka­pli­cy ta­bli­ca z tą wła­śnie da­tą i her­bem Mi­no­rów - Pół­ko­zi­cem. W 1635 re­zy­den­cję odzie­dzi­czył jego syn Kon­stan­ty, a po nim Sa­mu­el Alek­san­der, syn Kon­stan­te­go. Po śmier­ci Sa­mu­ela wdo­wa, Eu­fro­zy­na z Ja­roc­kich, wy­szła za mąż za Krzysz­to­fa z Gar­bów Mo­drzew­skie­go her­bu Osto­ja (zm. ca. 1679) i w ten spo­sób do­bra sie­lec­kie wraz z Mo­drze­jo­wem i klu­czem wol­skim sta­ły się dzie­dzicz­ną wła­sno­ścią te­go ro­du. Gdy Krzy­sztof zmarł, Sie­lec ob­jął je­go syn Fran­ci­szek, ślach­cic ro­do­wi­ty, for­tu­ny z sie­bie i dwóch żon wiel­kiej, puł­kow­nik raj­ta­ryi re­gi­men­tu Het­ma­na ko­ron­ne­go. Od­szedł on z te­go świa­ta w 1717 ro­ku, gdy w de­spe­ra­cji że re­gi­ment ten w dra­go­nię obró­co­no, przy­je­chaw­szy do do­mu w łeb so­bie strze­lił. Z do­bro­cią jed­nak bo­ską nie od ra­zu za­biw­szy się, z skru­chą w kil­ka go­dzin umarł.

ZAMEK I PARK SIELECKI NA POCZTÓWKACH Z PRZEŁOMU XIX I XX WIEKU

P

o Modrzejewskich gospodarzami Siel­ca zo­sta­li Tę­go­bor­scy her­bu Szre­nia­wa, ro­dzi­na szla­chec­ka z zie­mi kra­kow­skiej, dla któ­rej ma­ją­tek ten praw­do­po­dob­nie na­był Wa­le­rian Tę­go­bor­ski (zm. 1819), szam­be­lanSzambelan– we Francji i Austrii wysoki urzędnik dworski, pełniący swą służbę na pokojach panującego. Do Rzeczypospolitej Obojga Narodów przeniesiony w czasach panowania Jana III Sobieskiego, a upowszechniony został przez Stanisława Augusta Poniatowskiego jako tytuł przede wszystkim honorowy. Tytuł szambelana w Rzeczypospolitej przysługiwał ok. 19 osobom. Sta­ni­sła­wa Au­gu­sta Po­nia­tow­skie­go i szef je­go ga­bi­ne­tu ds. za­gra­nicz­nych. W 1776 za­mek prze­szedł na wła­sność Mi­cha­ła Żu­liń­skie­go, puł­kow­ni­ka cho­rąg­wi kon­nej wojsk pol­skich, zaś je­go ostat­nim pol­skim wła­ści­cie­lem (lub już tyl­ko dzier­żaw­cą) zo­stał w 1801 ro­ku szam­be­lan dwor­ski Jor­dan Sto­jow­ski her­bu Trą­by (zm. 1846 pod­czas tzw. rze­zi ga­li­cyj­skiejRzeź galicyjska – ruchy chłopskie na terenach zachodniej Galicji w drugiej połowie lutego i marcu 1846 roku, mające charakter antyszlachecki i antypańszczyźniany. W swojej pierwszej fazie charakteryzowały się napadami na dwory oraz pogromami ludności ziemiańskiej, urzędników dworskich i rządowych, a także księży. ). Za­led­wie rok póź­niej wieś zna­la­zła się w rę­kach prus­kie­go ge­ne­ra­ła ka­wa­le­rii Schim­mel­pfen­ning von der Oye, po śmier­ci któ­re­go po­pu­lar­na sta­ła się le­gen­da o gro­bie znaj­du­ją­cym się na po­ło­żo­nej w gra­ni­cach po­sia­dło­ści Je­ne­ral­skiej Gó­rze, gdzie rze­ko­mo ka­zał się on po­cho­wać wraz ze swym ulu­bio­nym ko­niem oraz wier­nym psem. Od Jo­an­ny, wdo­wy po eks­cen­trycz­nym ge­ne­ra­le, ma­ją­tek w 1814 (lub 1816) od­ku­pił ksią­żę Lud­wik An­halt-Köthen von Pless (zm. 1841), póź­niej­szy wła­ści­ciel pań­stwa pszczyń­skie­go. War­to zwró­cić uwa­gę na fakt, że jesz­cze u schył­ku XVIII wie­ku Sie­lec był ty­po­wą wsią rol­ni­czą, i do­pie­ro na po­cząt­ku ko­lej­ne­go stu­le­cia za­czę­to wy­do­by­wać tu­taj błyszcz oło­wiu i ru­dę że­la­za, wte­dy też otwar­to na tych te­re­nach pierw­szą ko­pal­nię wę­gla. Sto­jąc dzi­siaj przed zam­kiem i przy­glą­da­jąc się wy­ro­słym w je­go są­siedz­twie blo­kom i ha­lom spor­to­wym trze­ba wiel­kiej fan­ta­zji, aby wy­obra­zić so­bie, jak mo­gło wy­glą­dać oto­cze­nie ksią­żę­cej re­zy­den­cji za­led­wie 200 lat te­mu.

PAMIĄTKOWE FOTOGRAFIE Z SIELCA 1910-13, ZAMEK BARDZO ZANIEDBANY

W

1824 roku na zamku wybuchł po­żar, co zmu­si­ło księ­cia do pod­ję­cia kosz­tow­nej na­pra­wy, przy oka­zji któ­rej do­ko­na­no istot­nych zmian w ar­chi­tek­tu­rze i wy­stro­ju bu­dow­li. Opie­ra­jąc się na przy­go­to­wa­nych przez Jó­ze­fa Hein­tza pla­nach wy­bu­rzo­no skrzy­dło wschod­nie i za­sy­pa­no fo­sy, usu­wa­jąc tym sa­mym ostat­nie śla­dy daw­nych cech obron­nych, a ca­ło­ści na­da­jąc cha­rak­ter pa­ła­co­wy z ob­szer­nym fol­war­kiem i ze­spo­łem par­ko­wym. W 1836 ro­ku klucz sie­lec­ki ob­ję­ła sio­strze­ni­ca Lud­wi­ka - Char­lot­ta von Stol­berg-Wer­ni­ge­ro­de de do­mo Hoch­berg. Od niej zaś w 1856 za­mek ku­pił hra­bia An­dre­as Ma­ria Re­nard (zm. 1874) ze Strze­lec Opol­skich, wła­ści­ciel po­nad 40 pro­cent ak­cji spół­ki Ko­lei War­szaw­sko-Wie­deń­skiej, prze­zna­cza­jąc go na sie­dzi­bę dla swe­go sy­na Jo­han­na Re­nar­da. Oprócz dóbr sie­lec­ko-mo­drze­jow­skich Jo­hann otrzy­mał od oj­ca ma­ją­tek w Gó­rze Sie­wier­skiej, Krzy­żo­wi­cach i Klu­czach, a tak­że ko­pal­nie glin­ki i wę­gla oraz pie­ce wa­pien­ne. Nie zaj­mo­wał się on jed­nak oso­bi­ście go­spo­dar­ką w Siel­cu, gdyż pia­stu­jąc urząd kon­su­la prus­kie­go w Wied­niu na co dzień prze­by­wał w sto­li­cy Au­strii i tam też w 1874 ro­ku zmarł. Po je­go przed­wczes­nej i bez­dziet­nej śmier­ci do­bra te prze­szły w rę­ce wnu­ków An­dre­asa Ma­rii: Mor­ti­mer von Tschir­schky-Rei­chel (zm. 1908) oraz Eu­fe­mii von Eu­len­burg auf Pras­sen.

LATA 70. XX WIEKU (?)

W

1884 roku kopalnię i związany z nią ma­ją­tek oraz zie­mie na­by­ła od spad­ko­bier­ców hra­bie­go Re­nar­da gór­ni­czo-prze­my­sło­wa spół­ka Gwa­rec­two hra­bia Re­nard, któ­ra za swą no­wą sie­dzi­bę obra­ła za­mek w Siel­cu. Od­tąd aż do koń­ca dru­giej woj­ny świa­to­wej peł­nił on re­pre­zen­ta­cyj­ną funk­cję biur i urzę­dów dla po­trzeb te­go przed­się­bior­stwa. Po prze­ję­ciu przez Skarb Pań­stwa umiesz­czo­no w nim ad­mi­ni­stra­cję ko­pal­ni So­sno­wiec i Mu­zeum Gór­nic­twa. W tym cza­sie do­ko­na­no też zmia­ny zam­ko­we­go oto­cze­nia. Wy­bu­rzo­no ist­nie­ją­ce obiek­ty go­spo­dar­cze za­stę­pu­jąc je osie­dlem miesz­ka­nio­wym, zaś w miej­scu daw­nych sta­wów wy­bu­do­wa­no ba­sen i lo­do­wi­sko. W ro­ku 1977 no­wy wła­ści­ciel, Zjed­no­czo­ne Hu­ty Szkła Go­spo­dar­cze­go i Tech­nicz­ne­go Vi­tro­pol, do­ko­nał re­mon­tu pa­ła­cu, a na­stęp­nie urzą­dził w nim Cen­tral­ną Wzor­cow­nię Szkła Współ­czes­ne­go. Po upad­ku PRL za­mek adap­to­wa­no na sa­lę ślu­bów Urzę­du Sta­nu Cy­wil­ne­go, re­stau­ra­cję i komp­leks kon­fe­ren­cyj­ny, jed­nak ze wzglę­du na je­go bar­dzo zły stan w 1995 za­prze­sta­no ja­kiej­kol­wiek dzia­łal­no­ści i obiekt zam­knię­to. Kil­ka lat póź­niej Ra­da Mia­sta pod­ję­ła de­cy­zję o grun­tow­nej re­no­wa­cji za­byt­ku, któ­rą zre­ali­zo­wa­no na prze­ło­mie wie­ków, a jej za­koń­cze­nie w 2002 ro­ku da­ło po­czą­tek no­wej ini­cja­ty­wie w po­sta­ci otwar­te­go tu­taj So­sno­wiec­kie­go Cen­trum Sztu­ki.

WSCHODNIE ELEWACJE ZAMKU PRZED (1984) I PO REWITALIZACJI (2004)

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

N

ie zna­my ani wy­glą­du ani ukła­du prze­strzen­ne­go śre­dnio­wiecz­nej wa­row­ni, choć za­pew­ne w po­cząt­ko­wych la­tach funk­cjo­no­wa­nia mia­ła ona for­mę wie­ży miesz­kal­nej lub by­ło to za­ło­że­nie jed­no­skrzy­dło­we, któ­re być mo­że po­wią­za­no stra­te­gicz­nie z od­da­lo­ną o 7 ki­lo­me­trów kró­lew­ską twier­dzą w Bę­dzi­nie. W XV-wiecz­nych do­ku­men­tach wy­stę­pu­je ona ja­ko for­ta­li­cium al­ias Twy­ercz zwa­ne Szy­dlecz, co bez­sprzecz­nie świad­czy o ist­nie­ją­cych tu­taj umoc­nie­niach. Z ba­dań ar­che­olo­gicz­nych wy­ła­nia się je­dy­nie fakt ist­nie­nia na te­re­nie dzi­siej­sze­­go dzie­dziń­ca ro­mań­skiej bu­do­wli wznie­sio­nej na pla­nie kwa­dra­tu lub pro­sto­ką­ta, któ­ra w koń­co­wej fa­zie funk­cjo­no­wa­nia wy­ko­rzy­sty­wa­na by­ła przy­pusz­czal­nie ja­ko wa­pien­nik. Po­nad­to, w wie­żach za­my­ka­ją­cych skrzy­dła bocz­ne zam­ku od­kry­to po­zo­sta­ło­ści wcześ­niej­szych baszt z za­mu­ro­wa­ny­mi otwo­ra­mi strzel­ni­czy­mi.

PLAN ZAMKU SPRZED REWITALIZACJI, LINIĄ PRZERYWANĄ OZNACZONO
FUNDAMENTY NIEISTNIEJĄCYCH ŚCIAN I PIWNIC SKRZYDŁA WSCHODNIEGO

N

a początku XVII wieku Sebastian Mi­nor-Przy­by­sław­ski, ów­czes­ny wła­ści­ciel Siel­ca, do­ko­nał roz­bu­do­wy ist­nie­ją­ce­go za­ło­że­nia w oka­za­ły czte­ro­skrzy­dło­wy gmach z na­roż­ny­mi, kwa­dra­to­wy­mi wie­ża­mi oraz czte­re­ma mniej­szy­mi wie­życz­ka­mi (ry­za­li­ta­mi) wkom­po­no­wa­ny­mi w po­szcze­gól­ne skrzy­dła miesz­kal­ne. No­wy za­mek wznie­sio­no z ła­ma­ne­go ka­mie­nia wa­pien­ne­go oraz z ce­gły i oto­czo­no głę­bo­ką fo­są. Skrzy­dło za­chod­nie by­ło, tak jak i dziś, naj­więk­szą i naj­waż­niej­szą czę­ścią ze­spo­łu. Tu­taj znaj­do­wa­ło się głów­ne wej­ście, usy­tu­owa­ne w osi wy­ty­czo­nej przez bra­mę wjaz­do­wą i po­prze­dza­ją­cy ją most zwo­dzo­ny. Bra­ma ta sta­no­wi­ła cen­tral­ny ele­ment (wy­bu­rzo­ne­go w XIX wie­ku) skrzy­dła wschod­nie­go, któ­re peł­ni­ło prze­de wszyst­kim funk­cje cią­gu ko­mu­ni­ka­cyj­ne­go, słu­ży­ło rów­nież ce­lom go­spo­dar­czym i obron­nym. Po­zo­sta­łe trzy skrzy­dła na par­te­rze od stro­ny dzie­dziń­ca po­sia­da­ły ar­ka­do­we kruż­gan­ki. Obec­nie część z nich jest za­mu­ro­wa­na, a w czę­ści znaj­du­ją się ok­na lub drzwi wej­ścio­we. W zam­ku znaj­do­wa­ło się 38 po­mies­zczeń. W więk­szo­ści przy­pad­ków nie zna­my ich pier­wot­ne­go prze­zna­cze­nia. Wia­do­mo je­dy­nie, że w wie­ży (ry­za­li­cie) cią­gu pół­noc­ne­go mie­ści­ła się skle­pio­na ko­leb­ko­wo ka­pli­ca, zaś w wie­ży pół­noc­no-wschod­niej na­tra­fio­no na po­zo­sta­ło­ści daw­nej ubi­ka­cji. Ko­mu­ni­ka­cję pio­no­wą po­mię­dzy pięt­ra­mi zam­ku za­pew­nia­ły klat­ki scho­do­we usy­tu­owa­ne w wie­ży pół­noc­no- i po­łu­dnio­wo-za­chod­niej.

ZAMEK SIELECKI Z LOTU PTAKA, WYŻEJ WIDOK OD PÓŁNOCNEGO WSCHODU (1978)
PONIŻEJ ELEWACJA ZACHODNIA Z BUDYNKIEM DOSTAWIONYM W TRAKCIE REWITALIZACJI (TYNKOWANYM NA BIAŁO)

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

W

zamku ma obecnie swoją siedzibę miejska in­sty­tu­cja kul­tu­ral­na So­sno­wiec­kie Cen­trum Sztu­ki - Za­mek Sie­lec­ki. Or­ga­ni­zo­wa­ne są w nim róż­ne­go ty­pu wy­sta­wy i kon­cer­ty, a tak­że spot­ka­nia z twór­ca­mi kul­tu­ry, mi­tin­gi li­te­rac­kie itp. Po­nad­to, w jed­nej z wież znaj­du­je się nie­wiel­ka wy­sta­wa pod na­zwą Od­kryj z na­mi sie­lec­ki za­mek, gdzie pre­zen­to­wa­ne są wy­ni­ki prac wy­ko­pa­lis­ko­wych i od­kry­wek ar­che­olo­gicz­nych do­ku­men­tu­ją­cych daw­ny wy­gląd re­zy­den­cji oraz zmia­ny, ja­ki­mi pod­le­ga­ła ona na prze­strze­ni wie­ków. Dzię­ki za­sto­so­wa­niu prze­szklo­nej po­dło­gi mo­żna tu­taj zo­ba­czyć re­lik­ty śre­dnio­wiecz­nej basz­ty, a tak­że za­cho­wa­ny frag­ment ka­mien­nej ubi­ka­cji.

NA WYSTAWIE ARCHEOLOGICZNO-HISTORYCZNEJ PT. "ODKRYJ Z NAMI SIELECKI ZAMEK"

G

łówną przestrzeń wystawienniczą w zam­ku sie­lec­kim sta­no­wią jed­nak eks­po­zy­cje cza­so­we. Pod­czas na­szej wi­zy­ty wio­sną 2021 mie­li­śmy wiel­ką przy­jem­ność wzbo­ga­cić wie­dzę na te­mat bu­do­wy i funk­cjo­no­wa­nia ludz­kie­go mó­zgu, przyj­rzeć się pro­ce­som, ja­kie w nim za­cho­dzą, oraz po­znać bli­żej aspek­ty ludzk­iej pod­świa­do­mo­ści. Wy­sta­wa pt. Mózg. Skąd bie­rze się my­śle­nie? po­chło­nę­ła nas cał­ko­wi­cie, mi­mo że skie­ro­wa­na by­ła…do dzie­ci. Już zde­cy­do­wa­nie wi­dzom do­ro­słym zor­ga­ni­zo­wa­no w tym cza­sie ga­le­rię zna­ko­mi­tych fo­to­gra­fii Zbi­gnie­wa Bek­siń­skie­go Punkt bie­li. Punkt czer­ni.

"MÓZG. SKĄD BIERZE SIĘ MYŚLENIE?"

Wstęp wolny na dzie­dzi­niec zam­ku i do hal­lu głów­ne­go (gdzie znaj­du­ją się ka­sy i skle­pik). Wy­sta­wy są bi­le­to­wa­ne, lecz ce­ny wej­śció­wek moż­na tu­taj uznać nie­mal za sym­bo­licz­ne.

Bez dodatkowych opłat do­zwo­lo­ne jest wy­ko­ny­wa­nie zdjęć wnętrz zam­ko­wych (do użyt­ku włas­ne­go).

Wystawy można oglądać wspólnie ze swoim psem!

Zamek znajduje się w strefie czasowo wy­dzie­lo­nej i stre­fie ru­chu lot­nis­ko­we­go. Gdy stre­fa nie jest ak­tyw­na, bez uprzed­niej zgo­dy mo­żna tu­taj le­gal­nie la­tać dro­na­mi o ma­sie max. 900 g, do wy­so­ko­ści za­le­dwie 30 me­trów.

"PUNKT BIELI. PUNKT CZERNI"

XVII-WIECZNE POLICHROMIE ZDOBIĄ JEDNO Z POMIESZCZEŃ DRUGIEJ KONDYGNACJI ZAMKU

DOJAZD

Z

amek usytuowany jest w pobliżu pół­noc­no-wschod­niej gra­ni­cy Par­ku Sie­lec­kie­go, przy ul. Zam­ko­wej. Je­go naj­bliż­sze są­siedz­two w naj­mniej­szym stop­niu nie ko­res­pon­du­je z za­byt­ko­wą sub­stan­cją i jest - nie bój­my się użyć te­go sło­wa – przy­gnę­bia­ją­ce. Gmach spra­wia wra­że­nie, jak­by wci­śnię­to go po­mię­dzy gier­kow­ską, roz­sy­pu­ją­cą się ha­lę spor­to­wą-lo­do­wi­sko, post PRL-ow­skie blo­ki z wiel­kiej pły­ty oraz ha­ła­śli­we w okre­sie let­nim ką­pie­li­sko. Ta­ka lo­ka­li­za­cja da­je przy­naj­mniej ko­rzyść w po­sta­ci du­że­go wy­bo­ru środ­ków trans­por­tu. Mo­żna do­je­chać tu­taj ko­mu­ni­ka­cją miej­ską: au­to­bu­sem nr 55, 116, 188, 723, 808 (Osie­dle Zam­ko­wa) i tram­wa­jem li­nii 15, 24, 35 (Osie­dle Zam­ko­wa). Wska­zów­ka dla osób po­dró­żu­ją­cych ko­le­ją: po wyj­ściu z dwor­ca PKP So­sno­wiec Głów­ny na­le­ży skrę­cić w le­wo w ul. 3 ma­ja i da­lej po­dą­żać ca­ły czas pro­sto wzdłuż dro­gi. Spa­cer zaj­mu­je oko­ło 25 mi­nut. (ma­pa zam­ków wo­je­wódz­twa)

Darmowe miejsca parkingowe znajdują się tuż obok zam­ku, pod ha­lą spor­to­wą.

Rowery można zostawić na dziedzińcu (brak sto­ja­ków, 2021).

LITERATURA

1. R. Bryła: Zamek Sielecki w Sosnowcu. Historia prawdziwa, Elipsa 2015
2. J. Dzikowski: Zamek Sielecki. Muzeum Szkła Współczesnego w Sosnowcu, Muzealnictwo 1984
3. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
4. A. Makarska: Z dziejów Sielca i Pekinu Katarzyńskiego, Uniwersytet Śląski 2014
5. A. Wagner: Murowane budowle obronne w Polsce X-XVIIw., Bellona 2019

W pobliżu:
Będzin - zamek królewski z XIV w., 7 km
Siemianowice Śląskie - zamek-pałac Donnersmarcków z XVIII w., 14 km
Siewierz - ruina zamku biskupów krakowskich z XV w., 21 km

tekst: 2021
fotografie: 2004, 2021
© Jacek Bednarek