ZAMEK SIELECKI W SOSNOWCU, WIDOK OD WSCHODU

ierwsza mu­ro­wa­na bu­do­wla obron­na na te­ren­ie daw­nej o­sa­dy Sied­lecz wznie­sio­na zo­sta­ła przy­pusz­czal­nie w dru­giej po­ło­wie XIV stulecia z fun­da­cji Pio­tra z Siel­ca. Z 1403 ro­ku po­cho­dzi u­do­ku­men­to­wa­na wzmian­ka po­twier­dza­ją­ca ist­nie­nie we wsi ka­mien­nej sie­dzi­by, któ­rą w ro­ku 1430 ro­ku o­kre­śla­no już mia­nem for­ta­li­cjum. Nie zna­my jej pier­wot­nej fo­rmy ani ukła­du przes­trzen­ne­go, choć za­pew­ne w po­cząt­ko­wych la­tach fun­kcjo­no­wa­nia by­ło to za­ło­że­nie je­dno­skrzy­dło­we, być mo­że peł­nią­ce ro­lę stra­żni­cy o­bron­nej po­wią­za­nej stra­te­gicz­nie z po­ło­żo­ną nie­o­po­dal go­tyc­ką twier­dzą w Bę­dzi­nie. Źród­ła mil­czą na te­mat śre­dnio­wiecz­ne­go zam­ku – z te­go o­kre­su wia­do­mo je­dy­nie, że w pier­wszej po­ło­wie XV wie­ku wieś trzy­mał Bo­dzan­ta her­bu Sze­li­ga, a od 1465 ro­ku jej właś­ci­cie­lem był kró­lew­ski dwo­rza­nin Ja­kub Duch z Dę­bna. Póź­niej Sie­lec zna­lazł się w rę­kach Grze­go­rza z Mo­ra­wi­cy, od któ­re­go w ro­ku 1487 wy­ku­pił go Ka­zi­mierz Ja­giel­loń­czyk, choć nie wia­do­mo dziś, czy tran­sa­kcja do­ty­czy­ła tyl­ko za­gród i pól kmie­cych, czy wraz z ni­mi król na­był rów­nież wa­row­nię. Nie­mal ca­łe ko­lej­ne stu­le­cie o­wia­ne jest mgieł­ką ta­jem­ni­cy i do­pie­ro w ro­ku 1567 do­ku­men­ty wy­mie­nia­ją no­we­go właś­ci­cie­la Siel­ca - przed­się­bior­cę gór­ni­cze­go Wa­len­te­go Mi­no­ra. Ród Mi­no­rów zaj­mu­je szcze­gól­ne miej­sce w his­to­rii sie­lec­kie­go przy­byt­ku, bo­wiem je­den z je­go przed­sta­wi­cie­li - Se­bas­tian Mi­nor z Przy­bys­ła­wic - na ko­rze­niu sta­rej wa­row­ni lub w bez­poś­red­nim jej są­siedz­twie wzniósł no­wy gmach, któ­re­mu na­dał cha­rak­ter czte­ro­skrzy­dło­wej re­ne­san­so­wej re­zy­den­cji o­to­czo­nej fo­są z ele­men­ta­mi o­bron­ny­mi w po­sta­ci drew­nia­ne­go mo­stu zwo­dzo­ne­go o­raz roz­miesz­czo­nych na każ­dym z na­ro­ży kwa­dra­to­wych w pla­nie baszt. Bu­do­wę zam­ku za­koń­czo­no w ro­ku 1620, co upa­mięt­nia za­cho­wa­na w ka­pli­cy ta­bli­ca z tą właś­nie da­tą i her­bem Mi­no­rów - Pół­ko­zi­cem.

WIDOK OD PÓŁNOCNEGO ZACHODU NA POCZTÓWCE Z OKRESU PRZED 1. WOJNĄ ŚWIATOWĄ

olejnymi, po Mi­no­rach, gos­po­da­rza­mi Siel­ca by­li Mod­rze­jew­scy i Mę­go­bor­scy. W cza­sach Sta­nis­ła­wa Au­gus­ta Po­nia­tow­skie­go za­mek na­le­żał do płk Mi­cha­ła Żu­liń­skie­go, a po­tem do szam­be­la­na dwo­ru kró­lew­skie­go Jor­da­na Sto­jew­skie­go, któ­ry w 1802 ro­ku sprze­dał wieś prus­kie­mu ge­ne­ra­ło­wi ka­wa­le­rii von Oye Schim­mel­pfen­nin­go­wi. Po śmier­ci ge­ne­ra­ła w ro­ku 1814 lo­kal­ne do­bra wraz z sie­dzi­bą w Siel­cu za­ku­pił od wdo­wy von Schim­mel­pfen­ning ksią­żę pszczyń­ski Lud­wik An­halt-Coet­hen von Pless. Dzie­sięć lat póź­niej gmach zos­tał stra­wio­ny przez po­żar, co zmu­si­ło księ­cia do je­go kosz­tow­nej na­pra­wy, przy o­ka­zji któ­rej do­ko­na­no is­tot­nych zmian w ar­chi­tek­tu­rze i wy­stro­ju bu­do­wli. Opie­ra­jąc się na przy­go­to­wa­nych przez Jó­ze­fa Hein­tza pla­nach wy­bu­rzo­no skrzy­dło wschod­nie i za­sy­pa­no fo­sy, usu­wa­jąc tym sa­mym o­stat­nie śla­dy daw­nych cech o­bron­nych, a ca­łoś­ci na­da­jąc cha­rak­ter pa­ła­co­wy z ob­szer­nym fol­war­kiem i za­ło­żo­nym w naj­bliż­szym o­to­cze­niu zes­po­łem par­ko­wym. W 1836 ro­ku klucz sie­lec­ki obję­ła sios­trze­ni­ca Lud­wi­ka - Char­lot­ta von Stol­berg-Wer­ni­ge­ro­de, od niej zaś w 1856 za­mek ku­pił hra­bia An­drzej Re­nard ze Strze­lec O­pol­skich, prze­zna­cza­jąc go dla swe­go sy­na Ja­na Re­gar­da, pias­tu­ją­ce­go fun­kcję se­kre­ta­rza po­sel­stwa kró­lew­sko-prus­kie­go w Wied­niu.

W PARKU SIELECKIM, LATA 1905-10

ELEWACJA PÓŁNOCNA ZAMKU NA FOTOGRAFII Z 1913 ROKU

o śmierci Jana w 1874 roku ma­ją­tek o­dzie­dzi­czy­ła je­go żo­na Wil­hel­mi­na, nas­tęp­nie ich cór­ka Jo­an­na Ma­ria, a po niej za­ję­ły go sios­trze­ni­ce kró­lew­skie­go dy­plo­ma­ty: hra­bi­na Mor­ti­mer von Tschirs­sky Re­nard i hra­bi­na Eu­fe­mia von Eu­len­burg Pras­sen. W ro­ku 1884 za­wią­za­ła się gór­ni­czo-prze­my­sło­wa spół­ka Gwa­rec­two hra­bie­go Re­nar­da z sie­dzi­bą w sie­lec­kim pa­ła­cu, któ­ry od­tąd aż do II woj­ny świa­to­wej peł­nił re­pre­zen­ta­cyj­ną fun­kcję gma­chu biu­ro­we­go dla pot­rzeb przed­się­bior­stwa. Po "wyz­wo­le­niu" u­miesz­czo­no w nim ad­mi­nis­tra­cję ko­pal­ni Sos­no­wiec i Mu­ze­um Gór­nic­twa, a od ro­ku 1980 no­wy właś­ci­ciel, Zjed­no­czo­ne Hu­ty Szkła Gos­po­dar­cze­go i Tech­nicz­ne­go Vi­tro­pol, po ge­ne­ral­nym re­mon­cie u­rzą­dził w bu­dyn­ku Cen­tral­ną Wzor­cow­nię Szkła Współ­czes­ne­go. Po upad­ku PRL za­mek a­dap­to­wa­no na sa­lę ślu­bów U­rzę­du Sta­nu Cy­wil­ne­go, re­stau­ra­cję i kom­pleks kon­fe­ren­cyj­ny, jed­nak ze wzglę­du na je­go bar­dzo zły stan w 1995 za­przes­ta­no ja­kiej­kol­wiek dzia­łal­noś­ci i obiekt zam­knię­to. Kil­ka lat póź­niej Ra­da Mia­sta roz­po­czę­ła grun­tow­ną re­no­wa­cję za­byt­ku, po­łą­czo­ną z ba­da­nia­mi ar­che­o­lo­gicz­ny­mi, któ­rej szczę­śli­we za­koń­cze­nie w ro­ku 2002 da­ło po­czą­tek no­wej ini­cja­ty­wie w po­sta­ci o­twar­te­go tu­taj Sos­no­wiec­kie­go Cen­trum Sztu­ki.

WIDOK ZAMKU OD WSCHODU W 1984 ROKU

WYGLĄD WSPÓŁCZESNY Z TEJ SAMEJ PERSPEKTYWY

drestaurowana kosztem blis­ko 6 mi­lio­nów zło­tych re­zy­den­cja mie­ści o­bec­nie sie­dzi­bę So­sno­wiec­kie­go Cen­trum Kul­tu­ry - Za­mek Sie­lec­ki, pro­mu­ją­ce­go współ­czes­ną sztu­kę pol­ską. W zam­ku or­ga­ni­zo­wa­ne są wy­sta­wy ma­lar­stwa, rzeź­by, wi­tra­żu i form u­żyt­ko­wych, a tak­że kon­cer­ty mu­zy­ki kla­sycz­nej o­raz jaz­zo­wej, spot­ka­nia z cie­ka­wy­mi ludź­mi, mi­tin­gi li­te­rac­kie i in. Cen­trum Kul­tu­ry pro­wa­dzi rów­nież dzia­łal­ność ko­mer­cyj­ną wy­naj­mu­jąc wnę­trza, pro­wa­dząc war­szta­ty ry­sun­ku i ma­lar­stwa, czy wy­sta­wia­jąc na sprze­daż wy­bra­ne dzie­ła i zwią­za­ne te­ma­tycz­nie wy­daw­nic­twa o­raz pa­mią­tki. Praw­do­po­do­bnie w skrzy­dle pół­noc­nym mie­ści się wy­sta­wa po­świę­co­na hi­sto­rii mia­sta Sos­now­ca i zam­ku sie­lec­kie­go z od­kryw­ka­mi ar­che­o­lo­gicz­ny­mi świad­czą­cy­mi o je­go śred­nio­wiecz­nym ro­do­wo­dzie, jed­nak ze wzglę­du na nie­ko­rzys­tny splot wy­da­rzeń nie mo­głem spraw­dzić te­go o­so­biś­cie. Po­dzi­wia­jąc współ­czes­ny wy­gląd od­no­wio­nej re­zy­den­cji, któ­ra dziś lśni peł­nym blas­kiem, wy­pa­da też wspom­nieć o jej fa­tal­nym wręcz o­to­cze­niu. Gmach stoi wciś­nię­ty po­mię­dzy gier­kow­ską, roz­sy­pu­ją­cą się ha­lę spor­to­wą-lo­do­wis­ko, odra­pa­ne smu­tne blo­ki o­raz ha­łaś­li­we w okre­sie let­nim ką­pie­lis­ko. I o ile nie mo­żna za ta­ki stan rze­czy wi­nić dy­rek­cji Zam­ku, któ­ra wpły­wu na tę rze­czy­wis­tość nie ma żad­ne­go, to na­ga­na na­le­ży się jej za cał­ko­wi­te za­nied­ba­nie bez­poś­red­nie­go są­siedz­twa bu­dyn­ku, już w obrę­bie o­gro­dze­nia zam­ko­we­go, gdzie miej­sce tra­wy i roś­lin oz­dob­nych od lat o­ku­pu­je do­rod­ne ziel­sko (2016). Trud­no wy­tłu­ma­czyć to ocze­ki­wa­niem na pla­no­wa­ną re­no­wa­cję częś­ci o­gro­do­wej, bo prze­jazd ko­siar­ką raz na dwa ty­god­nie nie jest chy­ba aż ta­kim wyz­wa­niem or­ga­ni­za­cyj­nym i fi­nan­so­wym, aby za­rząd naj­cen­niej­sze­go za­byt­ku w mieś­cie nie był w sta­nie mu po­do­łać.

Sosnowieckie Centrum Sztuki - Zamek Sielecki
ul. Zamkowa 2, 41-211 Sosnowiec
tel./fax 32 266 38 42
e-mail: centrum(at)zameksielecki.pl

Godziny otwarcia / Ceny biletów

ZAGOSPODODAROWANIE OTOCZENIA ZAMKU JEGO GOSPODARZOM CHLUBY NIE PRZYNOSI (STAN W 2016), W TLE KOŚCIÓŁ NIEPOKALANEGO POCZĘCIA NMP

amek stoi przy pół­noc­no-wschod­nim skra­ju roz­le­głe­go, miej­sca­mi bar­dzo ma­low­ni­cze­go, a miej­sca­mi kom­plet­nie za­nied­ba­ne­go Par­ku Sie­lec­kie­go. Mo­żna do­je­chać tu­taj środ­ka­mi ko­mu­ni­ka­cji miej­skiej: au­to­bu­sem nr 55, 116, 188, 723, 808, 815 (Osie­dle Zam­ko­wa) i tram­wa­jem li­nii 15 (ba­se­ny) lub 24 (Osie­dle Zam­ko­wa). Wska­zów­ka dla o­sób po­dró­żu­ją­cych ko­le­ją: po wyj­ściu z jed­ne­go z ład­niej­szych pol­skich dwor­ców – sta­cji Sos­no­wiec Głów­ny - na­le­ży skrę­cić w le­wo w ul. 3 ma­ja i da­lej po­dą­żać ca­ły czas pro­sto wzdłuż dro­gi - spa­cer zaj­mu­je o­ko­ło 25 mi­nut. Przy zam­ku znaj­du­je się du­ża ilość dar­mo­wych miejsc par­kin­go­wych. (ma­pa zam­ków wo­je­wódz­twa)

ELEWACJA ZACHODNIA ZAMKU SIELECKIEGO

W pobliżu:
Będzin - zamek królewski XIVw., 7 km
Siemianowice Śląskie - zamek-pałac Donnersmarcków XVIIIw., 14 km
Siewierz - ruina zamku biskupów krakowskich XVw., 21 km

tekst: 2004, 2016
fotografie: 2004, 2016
© Jacek Bednarek