STARY ZAMEK W P£OTACH, WIDOK OD STRONY PÓ£NOCNEJ

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

STAN OBECNY

H

istoria budownictwa obronnego w P³o­tach siê­ga XIII wie­ku, a jej po­cz±t­ki zwi±­za­ne s± z po­wsta­niem w pó³­noc­nej czê­¶ci dzi­siej­sze­go mia­sta drew­nia­ne­go gro­du wznie­sio­ne­go z wy­ko­rzy­sta­niem na­tu­ral­nych wa­run­ków to­po­gra­ficz­nych i oto­czo­ne­go czê­¶cio­wo nur­tem rze­ki Re­dy, a czê­¶cio­wo wa­³em z pa­li­sa­d±. We­d³ug nie­któ­rych ba­da­czy przy gro­dzie za­³o­¿o­na zo­sta­je osa­da tar­go­wa, po­nie­wa¿ te­ren ten przez nie­miec­kich miesz­kañ­ców okre­¶la­ny bê­dzie pó¼­niej mia­nem sta­re­go mia­sta. Z du­¿ym praw­do­po­do­bieñ­stwem na­le­¿y jed­nak przy­j±æ, ¿e wa­row­nia w za­ko­lu Re­gi funk­cjo­nu­je bar­dzo krót­ko lub byæ mo­¿e na­wet ni­gdy nie zo­sta­je ukoñ­czo­na, gdy¿ bê­d±­cy wów­czas w po­sia­da­niu tych ziem ry­cerz dru­¿y­ny ksiê­cia po­mor­skie­go Do­bie­s³aw (Du­bi­slaus) z Oto­ku ju¿ w po­³o­wie XIII stu­le­cia prze­no­si osa­dê na skrzy­¿o­wa­nie dróg ³±­cz±­cych Szcze­cin z Ko­³o­brze­giem, gdzie roz­po­czy­na for­mo­wa­nie wzgó­rza pod no­w± sie­dzi­bê obron­n±.

OBRONNY CHARAKTER TEGO MIEJSCA PODKRE¦LA NASYP ZIEMNY ORAZ FOSA (ZACHOWANA CZʦCIOWO)

W

1277 roku rycerz ów do­ko­nu­je lo­ka­cji mia­sta na pra­wie lu­bec­kim i mniej wiê­cej w tym sa­mym okre­sie na po­³u­dnio­wym je­go skra­ju wzno­si mu­ro­wa­n± wie­¿ê, któ­ra z cza­sem przej­mu­je funk­cje star­sze­go gro­du. Po­li­tycz­na ka­rie­ra Do­bie­s³a­wa za­³a­mu­je siê jed­nak na po­cz±t­ku lat 80. XIII wie­ku w zwi±­zku z wy­bu­chem woj­ny po­mor­sko-bran­den­bur­skiej i ju¿ w ro­ku 1284, na mo­cy nie­ko­rzyst­ne­go dla Po­mo­rza trak­ta­tu w Czwo­ro­ko­le (ob. Vier­ra­den nach Oder), mar­gra­bia bran­den­bur­ski Ot­to IV ze Strza­³± (zm. 1308) uzy­sku­je kon­tro­lê nad Cas­trum Plo­te di­cti. Zo­sta­je przy tym upo­wa¿­nio­ny do znisz­cze­nia wie­¿y w przy­pad­ku, gdy­by ksi±­¿ê po­mor­ski Bo­gu­s³aw IV (zm. 1309) nie zgo­dzi³ siê na prze­ka­za­nie zam­ku Lud­wi­ko­wi von We­del i je­go bra­ciom, wier­nym len­ni­kom mar­gra­biów bran­den­bur­skich. Przy­pusz­czal­nie jesz­cze w tej sa­mej de­ka­dzie no­wi w³a­¶ci­cie­le pod­no­sz± wa­lo­ry obron­ne wie­¿y wzno­sz±c wo­kó³ niej ka­mien­no-ce­gla­ny mur za­stê­pu­j±­cy umoc­nie­nia drew­nia­no-ziem­ne.

STOJ¡CE PRZED ZAMKIEM KAMIENNE GRYFY STANOWI£Y ORYGINALNIE DEKORACJÊ ...MOSTU W GRYFICACH

R

z±dy Wedlów w P³otach nie trwa­j± jed­nak d³u­go, bo­wiem ju¿ w 1295 ro­ku mia­sto zo­sta­je w³±­czo­ne do ksiê­stwa wo­³o­go­skie­go, a w³a­dzê nad nim obej­mu­je po­cho­dz±­cy z Ru­gii Jo­han­nes de Hey­der­bre­ke dic­tus de Plo­ta. Hey­de­bre­ko­wie po­zo­sta­j± tu­taj praw­do­po­dob­nie do ro­ku 1325. Po roz­par­ce­lo­wa­niu ich dóbr sto­su­nek w³a­sno­¶cio­wy wa­row­ni ule­ga czê­stym zmia­nom - w la­tach 1325-67 na­le­¿y ona ko­lej­no do przed­sta­wi­cie­li ro­dów von Blan­ken­burg, von Plötz, von Eber­stein i von Tro­yen. Wzglêd­n± sta­bi­li­za­cjê przy­no­sz± mia­stu do­pie­ro rz±­dy Hen­ri­ka von der Os­ten, któ­ry w 1367 ro­ku uzy­sku­j±c na wiecz­ne cza­sy P³o­ty i oko­licz­ne wsie za­po­cz±t­ko­wu­je trwa­j±­cy dwa wie­ki okres po­sia­da­nia len­na przez ten ród. Po­nie­wa¿ von Oste­no­wie pro­wa­dz± pry­wat­n± woj­nê o zie­miê z gra­fa­mi von Eber­stein, dla wzmoc­nie­nia obron­no­¶ci zam­ku nad­bu­do­wu­j± je­go mu­ry obron­ne do wy­so­ko­¶ci 6 me­trów.

ZACHODNIA CZÊ¦Æ ZAMKU ZE ¦REDNIOWIECZNYM MUREM OBRONNYM

N

a pocz±tku XV wieku P³oty na­le­¿± do Hein­ri­cha von der Os­ten, zwa­ne­go M³od­szym ze Wscho­du (zm. 1421), a na­stêp­nie do je­go sy­na Din­nie­sa von der Os­ten (zm. 1477), no­sz±­ce­go przy­do­mek Bia­³e­go Ry­ce­rza. Pra­wo do wa­row­ni dzie­li jed­nak Din­nies ze swym bra­tem We­di­ge, któr­y po­sia­da 1/4 czê¶æ zam­ku i ca­³e pod­zam­cze. W ro­ku 1463 von der Os­ten mi­li­tar­nie wspie­ra bi­sku­pa ka­mie­niec­kie­go Hen­ni­ga Ive­na (zm. 1468) w je­go kon­flik­cie z mia­stem Ko­³o­brzeg, w kon­se­kwen­cji cze­go sam sta­je siê ce­lem ata­ku wojsk ko­³o­brzes­kich, któ­re w 1465 pu­sto­sz± i pa­l± za­bu­do­wa­nia P³ot wraz z zam­kiem. Ko­lej­nych znisz­czeñ do­ko­nu­j± tu­taj w 1473 ro­ku od­dzia­³y wy­sta­wio­ne przez Eber­stei­nów z No­wo­gar­du, z któ­ry­mi – jak ju¿ wspom­nia­³em – von der Oste­no­wie pro­wa­dz± miê­dzy­po­ko­le­nio­we wal­ki o zie­mie i wp³y­wy. Wkrót­ce po tych wy­da­rze­niach w³a­¶ci­cie­le od­bu­do­wu­j± wa­row­niê i pod­no­sz± jej wa­lo­ry u¿yt­ko­we przez do­sta­wie­nie skrzy­d³a go­spo­dar­cze­go wzd³u¿ po­³u­dnio­wej kur­ty­ny.

P£OTY NA LITOGRAFII E. SANNE'A Z 1846 ROKU, W TLE WIDOCZNY STARY ZAMEK

M

niej wiêcej w po³owie XVI stu­le­cia na­si­la­j± siê spo­ry po­miê­dzy po­szcze­gól­ny­mi li­nia­mi ro­du von Os­ten­ów o pra­wo do mia­sta i do­cho­dów, ja­kie ono przy­no­si. Osta­tecz­nie, w grud­niu 1577 We­di­ge von der Os­ten (zm. 1594) zmu­szo­ny ciê¿­k± sy­tu­acj± po upad­ku do­mu ban­kier­skie­go Loy­tzów w Szcze­ci­nie sprze­da­je za­mek p³o­tow­ski le­¿±­cy na wa­le, zam­kniê­ty mu­rem obwo­do­wym, z bu­dyn­ka­mi na przed­zam­czu i z ca­³ym in­wen­ta­rzem, oraz z po­³o­w± mia­stecz­ka Her­man­no­wi von Blü­cher spod Dem­min, któ­ry na­by­wa je za kwo­tê 40 ty­siê­cy ta­la­rów. Przy za­wie­ra­niu umo­wy spo­rz±­dzo­ny zo­sta­je in­wen­tarz ma­j±t­ku wska­zu­j±­cy na funk­cjo­nu­j±­c± przy zam­ku za­bu­do­wê go­spo­dar­cz±: staj­niê, pie­kar­niê, bro­war, obo­rê, a tak­¿e m³yn i most zwo­dzo­ny. Trzy la­ta po tej trans­ak­cji no­wy w³a­¶ci­ciel czê­¶cio­wo bu­rzy go­tyc­k± wie­¿ê i z wy­ko­rzy­sta­niem oca­la­³ych mu­rów wzno­si w jej miej­scu wy­god­n± re­ne­san­so­w± sie­dzi­bê ro­do­w±. Za­mek tra­ci w ten spo­sób wiêk­szo¶æ cech obron­nych sta­j±c siê po pro­stu wy­god­n± re­zy­den­cj± szla­chec­k±.

WIDOK STAREGO ZAMKU OD PÓ£NOCNEGO WSCHODU, E. SANNE 1846

W

owym czasie von Oste­no­wie za­miesz­ku­j± wschod­ni± czê¶æ mia­sta, gdzie na prze­³o­mie XVI i XVII wie­ku wzno­sz± no­w± sie­dzi­bê zwa­n± od­t±d No­wym Zam­kiem (bu­dow­lê tê od Sta­re­go Zam­ku dzie­li za­le­dwie 200 me­trów). Po­dzia³ P³ot po­miê­dzy dwa ro­dy sta­je siê przy­czy­n± licz­nych za­tar­gów, co osta­tecz­nie pro­wa­dzi do os³a­bie­nia kon­dy­cji fi­nan­so­wej von Blü­che­rów oraz uszczu­ple­nia ich po­sia­d³o­¶ci. Wa­¶nie po­miê­dzy s±­sia­du­j±­cy­mi ro­dzi­na­mi usta­j± oko­³o ro­ku 1719, gdy Mat­thias Con­rad von der Os­ten (zm. 1748) po­¶lu­bia dzie­dzicz­kê po­sia­d³o­¶ci von Blü­che­rów Cla­rê So­phiê (zm. 1721 w wie­ku za­le­dwie 20 lat) i po­dzie­lo­ny ma­j±­tek po­now­nie sta­je siê ca­³o­¶ci±. Znacz­nie wcze­¶niej jed­nak, bo w po­³o­wie XVII wie­ku w P³o­tach kil­ku­krot­nie sta­cjo­nu­j± woj­ska ce­sar­skie i szwedz­kie, co fa­tal­nie od­bi­ja siê nie tyl­ko na sy­tu­acji go­spo­dar­czej mia­stecz­ka, ale rów­nie¿ na zam­ku, któ­ry, choæ nie nê­ka­ny ostrza­³em, zo­sta­je spl±­dro­wa­ny i zde­wa­sto­wa­ny. Z cie­ka­wo­stek do­ty­cz±­cych te­go okre­su war­to wspom­nieæ, ¿e w 1659 w sie­dzi­bie von Blü­che­rów no­cu­je Ste­fan Czar­niec­ki po­wra­ca­j±­cy tê­dy z walk to­czo­nych prze­ciw­ko od­dzia­³om szwedz­kim na te­re­nie Da­nii.

PLAN SYTUACYJNY NOWEGO (Z LEWEJ) I STAREGO ZAMKU-WIE¯Y (PO PRAWEJ), 1740

N

a losy rezydencji fatalnie wp³y­wa woj­na sie­dmio­let­nia, a w szcze­gól­no­¶ci rok 1761, gdy sta­cjo­nu­je w niej ksi±­¿ê Mi­chai³ Wo³­koñ­ski – ge­ne­ra³ lej­tnant wojsk car­skich, nie­s³aw­ny do­wód­ca od­dzia­³ów krwa­wo t³u­mi±­cych wy­st±­pie­nia wiel­ko­pol­skiej szlach­ty prze­ciw­ko ro­syj­skiej oku­pa­cji. Do­ko­na­ne w tym okre­sie znisz­cze­nia s± na ty­le roz­le­g³e, ¿e von der Oste­no­wie re­zy­gnu­j± z u¿yt­ko­wa­nia sta­re­go zam­ku i od­t±d stoi on pu­sty po­wo­li chy­l±c siê ku ru­inie. Jesz­cze w la­tach 40. XIX wie­ku w³a­¶ci­cie­le prze­ka­zu­j± za­nie­dba­n± bu­dow­lê w u¿yt­ko­wa­nie po­wo­³a­ne­mu w P³o­tach to­wa­rzy­stwu opie­ki nad bied­ny­mi dzieæ­mi, lecz or­ga­ni­za­cja ta funk­cjo­nu­je w zam­ku krót­ko, bo­wiem ju¿ w 1860 gmach zo­sta­je stra­wio­ny przez ogieñ za­pró­szo­ny przez jed­ne­go z jej wy­cho­wan­ków.

ZRUJNOWANY ZAMEK NA POCZTÓWKACH Z POCZ¡TKU XX WIEKU

P

o po¿arze zamku nie od­bu­do­wa­no, a je­dy­nie na­kry­to pro­wi­zo­rycz­nym da­chem, okna za¶ za­bi­to de­ska­mi. W ta­kim sta­nie ¿e­gna­j± go woj­ska nie­miec­kie i czê¶æ miesz­kañ­ców wio­sn± 1945, Ro­sja­nie na­to­miast wi­ta­j± ostrze­li­wu­j±c gmach po­ci­ska­mi ar­ty­le­ryj­ski­mi, co pro­wa­dzi do na­ru­sze­nia je­go kon­struk­cji. Po osu­niê­ciu siê jed­ne­go z na­ro¿­ni­ków bu­dow­li (bê­d±­ce­go kon­se­kwen­cj± ostrza­³u ar­ty­le­ryj­skie­go) za­pa­da de­cy­zja o od­bu­do­wie za­byt­ku z prze­zna­cze­niem na ce­le kul­tu­ral­ne. Re­kon­struk­cja wyrw i za­bez­pie­cza­nie mu­rów zam­ko­wych roz­po­czy­na siê w 1957, a ca­³a od­bu­do­wa re­ali­zo­wa­na jest do ro­ku 1967. W jej wy­ni­ku uczy­tel­nio­na zo­sta­je go­tyc­ka for­ma daw­nej sie­dzi­by ry­cer­skiej (od­kryw­ki li­ca mu­rów wie­¿y miesz­kal­nej, strzel­nic i klat­ki scho­do­wej, frag­ment mu­ru obron­ne­go) i wy­odrêb­nio­ne ce­chy jej pó¼­niej­szej re­ne­san­so­wej mo­der­ni­za­cji. Po od­bu­do­wie za­mek funk­cjo­nu­je ja­ko fi­lia Ar­chi­wum Pañ­stwo­we­go w Szcze­ci­nie (do 2009 ro­ku) oraz ja­ko Bi­blio­te­ka Miej­ska.

WIDOK STAREGO ZAMKU OD PÓ£NOCY, STAN W LATACH 1930 I 2022

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

STAN OBECNY

Z

amek XIII-wieczny przy­j±³ for­mê obron­nej, do­mi­nu­j±­cej nad oko­li­c± wie­¿y miesz­kal­nej, zbu­do­wa­nej na sztucz­nie usy­pa­nym wzgó­rzu i oto­czo­nej drew­nia­n± pa­li­sa­d± oraz fo­s±. Plan wie­¿y two­rzy³ pro­sto­k±t o bo­kach 13x17 me­trów, a jej ku­ba­tu­ra przy­pusz­czal­nie obej­mo­wa­³a czte­ry kon­dyg­na­cje, z któ­rych naj­ni¿­sz± wznie­sio­no z g³a­zów na­rzu­to­wych, a po­zo­sta­³e - z ce­g³y. Ko­mu­ni­ka­cjê po­miê­dzy po­szcze­gól­ny­mi piê­tra­mi za­pew­nia­³a ukry­ta w gru­bo­¶ci mu­ru klat­ka scho­do­wa. Po 1284 ro­ku drew­nia­ne for­ty­fi­ka­cje za­st±­pio­no ka­mien­no-ce­gla­nym mu­rem obron­nym, któ­ry po zmia­nach do­ko­na­nych na prze­³o­mie XIII i XIV wie­ku za­my­ka³ pro­sto­k±t­ny dzie­dzi­niec o wy­mia­rach 27x38 me­trów.

PLAN ZAMKU Z POCZ¡TKU XIV WIEKU

¦REDNIOWIECZNY MUR OBRONNY

O

ko³o roku 1540 von der Oste­no­wie wznie­¶li trzy­kon­dyg­na­cyj­ny bu­dy­nek miesz­kal­ny, któ­ry po­³±­czo­no z wie­¿± opie­ra­j±c o po­³u­dnio­wy i wschod­ni od­ci­nek mu­ru obron­ne­go. Naj­ni¿­sz± kon­dyg­na­cjê no­we­go gma­chu zaj­mo­wa­³a re­pre­zen­ta­cyj­na sa­la o skle­pie­niu krzy­¿o­wym wspar­tym na jed­nym fi­la­rze. Po­nad ni± wy­ko­na­no strzel­ni­ce klu­czo­we i szcze­li­no­we, a tak­¿e osa­dzo­ny na rze¼­bio­nych ka­mien­nych krok­szty­nach i na­kry­ty skle­pie­niem kry­szta­³o­wym wy­kusz o nie­zna­nym dzi¶ prze­zna­cze­niu.

WIDOK OD PO£UDNIA NA CZÊ¦Æ RENESANSOW¡ ZAMKU

W

krótce po przej¶ciu zamku w rê­ce von Blü­che­rów zbu­rzy­li oni czê­¶cio­wo ¶red­nio­wiecz­n± wie­¿ê wzno­sz±c w jej miej­scu czte­ro­bie­go­w± klat­kê scho­do­w± z wej­¶ciem pro­wa­dz±­cym do wy­staw­nej Sa­li Ry­cer­skiej, i da­lej do kuch­ni zam­ko­wej. W kon­se­kwen­cji tych zmian gmach otrzy­ma³ for­mê dwu­piê­tro­we­go kor­pu­su g³ów­ne­go z wie­¿± i ni¿­sze­go skrzy­d³a po­³u­dnio­wo-za­chod­nie­go (zbu­rzo­ne­go w XVIII wie­ku), w któ­rym przy­pusz­czal­nie mie­¶ci­³a siê ka­pli­ca. Ele­wa­cjê zam­ku od pó³­noc­ne­go wscho­du za­my­ka³ ry­za­lit po­wsta­³y w wy­ni­ku prze­d³u­¿e­nia do po­zio­mu te­re­nu znaj­du­j±­ce­go siê tu­taj wcze­¶niej wy­ku­sza. W ca­³ej bu­dow­li po­wiêk­szo­no ok­na i za­mu­ro­wa­no strzel­ni­ce, a fa­sa­dom ze­wnêtrz­nym na­da­no je­dno­li­ty wy­strój ar­chi­tek­to­nicz­ny utrzy­ma­ny w sty­lu pó¼­ne­go re­ne­san­su. W po­³u­dnio­w± ¶cia­nê g³ów­ne­go kor­pu­su (od stro­ny rze­ki) wbu­do­wa­no wy­kusz la­try­no­wy – dan­sker.

KORPUS G£ÓWNY ZAMKU Z KLATK¡ SCHODOW¡ WZNIESION¡ Z WYKORZYSTANIEM MURÓW ¦REDNIOWIECZNEJ WIE¯Y (1)
I WYKUSZEM W ELEWACJI WSCHODNIEJ (2), STAN W 1912 ROKU (W RUINIE)

R

eprezentacyjne pomieszczenie XVII-wiecz­nej re­zy­den­cji sta­no­wi­³a znaj­du­j±­ca siê na par­te­rze Sa­la Ry­cer­ska z dwu­przê­s³o­wym skle­pie­niem wspar­tym na ¶rod­ko­wej ko­lum­nie tos­kañ­skiej. Kom­na­tê tê, po­dob­nie jak in­ne wa¿­niej­sze wnê­trza zam­ku, wy­po­sa­¿o­no w ma­syw­ny ko­mi­nek oraz so­lid­n± drew­nia­n± sto­lar­kê, a jej ¶cia­ny ozdo­bio­no barw­n± po­li­chro­mi±. Ostat­ni± du­¿± in­we­sty­cj± na zam­ku by­³a nad­bu­do­wa wie­¿y o dwie kon­dyg­na­cje wraz z wpro­wa­dze­niem ba­ro­ko­wych ak­cen­tów w ele­wa­cji ze­wnêtrz­nej (prze­³om XVII i XVIII wie­ku). W nad­bu­do­wa­nej prze­strze­ni, na naj­wy¿­szym piê­trze wie­¿y umiesz­czo­no bo­ga­to de­ko­ro­wa­n± sa­lê, do któ­rej do­stêp pro­wa­dzi³ je­dy­nie od stro­ny stry­chu. To nie­ty­po­we roz­wi±­za­nie ro­dzi obec­nie wie­le py­tañ o prze­zna­cze­nie owej kom­na­ty, m.in. iden­ty­fi­ko­wa­na jest ona ja­ko miej­sce spot­kañ ja­kie¶ taj­nej or­ga­ni­za­cji (np. mi­tycz­nych ró­¿o­krzy­¿ow­cówNurt ³±cz±cy w sobie tradycjê chrze¶cijañsk± z okultystyczn±. Ró¿okrzy¿owcy dzia³ali w XV–XVIII wieku na terenie Europy g³ównie w Niemczech, Niderlandach, Francji oraz Anglii, upatruj±c swe dzie³o we wcze¶niejszych dokonaniach m.in. Hermesa Trismegistosa, Laozi, Buddy, Pitagorasa. Zwi±zany z tym ruchem by³ m.in. Stanis³aw August Poniatowski, Johann Wolfgang Goethe i Victor Hugo. ), do któ­rej móg³ na­le­¿eæ je­den z ów­czes­nych w³a­¶ci­cie­li.

SALA RYCERSKA, 1938

RZUT PARTERU ZACHOWANEJ CZʦCI ZAMKU: 1. KLATKA SCHODOWA, 2. SALA RYCERSKA, 3. RYZALIT, 4. WYKUSZ

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

STAN OBECNY

W

spó³czesna forma zamku jest wy­ni­kiem prze­obra­¿eñ i zmian w je­go uk³a­dzie prze­strzen­nym oraz wy­stro­ju, pro­wa­dzo­nych tu­taj od XIII do XVIII wie­ku, przy czym z naj­star­szej, ¶re­dnio­wiecz­nej wa­row­ni prze­trwa­³y do na­szych cza­sów je­dy­nie dol­ne kon­dyg­na­cje wie­¿y oraz frag­ment ka­mien­ne­go mu­ru ob­wo­do­we­go. W czê­¶cio­wo zre­kon­stru­owa­nych wnê­trzach za­cho­wa­³y siê ele­men­ty re­ne­san­so­wej ka­mie­niar­ki i za­byt­ko­we ko­min­ki. Za­mek w P³o­tach pe³­ni obec­nie funk­cjê miej­skiej bi­blio­te­ki.

Zamku siê nie zwiedza. Obowi±zuj± tu­taj za­sa­dy wstê­pu i prze­by­wa­nia jak w ka¿­dej in­nej bi­blio­te­ce.

Na dok³adne oglêdziny bu­dow­li z ze­wn±trz na­le­¿y prze­zna­czyæ oko­³o 20 mi­nut.

W s±siedztwie zamku sporo te­re­nów zie­lo­nych – miej­sce na­da­je siê na spa­cer z psem.

Brak ograniczeñ dla lo­tów w ka­te­go­rii otwar­tej (do 120 m).

STARY ZAMEK W P£OTACH, ELEWACJA WSCHODNIA I PÓ£NOCNA

DOJAZD

Z

amek znajduje siê w po³udniowej czê­¶ci mia­sta, przy ul. I Ar­mii Woj­ska Pol­skie­go (z cen­trum na­le­¿y kie­ro­waæ siê na No­wo­gard, Szcze­cin). Od dwor­ca PKP dzie­li go 1,2 km.

Brak wydzielonych parkingów. Na krót­ki okres cza­su au­to mo¿­na za­par­ko­waæ przy opusz­czo­nej ka­mie­ni­cy w g³ê­bi uli­cy Zam­ko­wej (ul. Zam­ko­wa to w³a­¶ci­wie ta­ka ma­³a za­tocz­ka).

Rowerem pod­je­dzie­my pod sam za­mek.

LITERATURA

1. A. Janowski, M. Rêbkowski: Ceramika Saintonge z siedziby rycerskiej w P³otach, Gemma Gemarum 2017
2. L. Kajzer, J. Salm, S. Ko³odziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
3. Z. Radacki: Zamek w P³otach, Ziemia Gryficka, T 2
4. K. Stêpiñska: Pa³ace i zamki w Polsce dawniej i dzi¶, KAW 1977
5. A. Wagner: Murowane budowle obronne w Polsce X-XVIIw., Bellona 2019
6. Gminny program opieki nad zabytkami na lata 2018 – 2022, Dz. Urz. Wojew. Zachodniopomorsk., 2018
7. Praca zbiorowa: P³oty – per³a Pomorza Zachodniego, Urz±d Miejski w P³otach

W pobli¿u:
Resko - relikty zamku rycerskiego z XIV w., 10 km
Golczewo - pozosta³o¶ci (wie¿a) zamku biskupów kamieñskich z XIV w., 22 km
Nowogard - relikty zamku ksi±¿êcego z XIII w., 23 km
Buk - relikty zamku rycerskiego z XIV w., 27 km
Strzmiele - dwór obronny z XVI w., przebudowany, 29 km
Dobra - ruina zamku rycerskiego z XIV w., 32 km
¦widwin - zamek rycerski/krzy¿acki z XIII-XV w., 37 km

WARTO ZOBACZYÆ:

Pa³ac von der Ostenów, zwany No­wym Zam­kiem, wznie­sio­ny w la­tach 1606-18 w odle­g³o­¶ci za­le­dwie 200 me­trów na wschód od Sta­re­go Zam­ku. Po­cz±t­ko­wo by­³a to dwu­kon­dyg­na­cyj­na bu­dow­la o dwóch skrzy­d³ach, rów­nie¿ oto­czo­na fo­s±, lecz wy­ra¼­nie mniej­sza od sie­dzi­by von Blü­che­rów. Na prze­strze­ni ko­lej­nych wie­ków No­wy Za­mek wie­lo­krot­nie mo­der­ni­zo­wa­no, a obec­ny wy­gl±d za­wdziê­cza on nie­miec­kie­mu ar­chi­tek­to­wi Pau­lo­wi Korff, któ­ry w la­tach 1910-12 prze­bu­do­wa³ re­zy­den­cjê w sty­lu ne­o­ba­ro­ko­wym. Gmach ten von der Oste­no­wie po­sia­da­li do koñ­ca XIX wie­ku, pó¼­niej dro­g± ko­li­ga­cji ma³­¿eñ­skich prze­szed³ on na w³a­sno¶æ ro­dzi­ny von Bi­smarck-Osten. Po dru­giej woj­nie ¶wia­to­wej ma­j±­tek zna­cjo­na­li­zo­wa­no, w pa­³a­cu za¶ umiesz­czo­no szko­³ê rol­ni­cz±, a na­stêp­nie in­ter­nat.

NOWY ZAMEK, BRAMA WJAZDOWA

NOWY ZAMEK, ELEWACJA ZACHODNIA

Pa³ac zasadniczo sk³ada siê z dwóch czê­¶ci: re­ne­san­so­wej z prze­³o­mu XVI i XVII stu­le­cia, oraz ne­o­ba­ro­ko­wej wie­¿y i bu­dyn­ku pó³­noc­ne­go wznie­sio­nych ju¿ w wie­ku XX. Ca­³o¶æ two­rzy for­mê trój­skrzy­d³o­w± o nie­re­gu­lar­nym rzu­cie w kszta³­cie li­te­ry „C”, z wie­¿± wy­cho­dz±­c± ry­za­li­to­wo na dzie­dzi­niec i dwu­po­zio­mo­wym ta­ra­sem od stro­ny ogro­dów. Na ele­wa­cjach bu­dyn­ku za­cho­wa­³a siê p³y­ta na­grob­na We­di­ge von der Os­ten (zm. 1594) i je­go ¿o­ny An­ny von Mas­sow (zm. 1573) oraz p³y­ta erek­cyj­na No­we­go Zam­ku (1910). Uzu­pe³­nie­niem for­my prze­strzen­nej re­zy­den­cji jest ne­o­ba­ro­ko­wy prze­jazd bram­ny wraz z ofi­cy­na­mi, a tak­¿e roz­le­g³y park, w cen­tral­nej czê¶ci któ­re­go znaj­du­je siê gro­bo­wiec daw­nych w³a­¶ci­cie­li.

CZÊ¦Æ NEOBAROKOWA NOWEGO ZAMKU / EPITAFIUM WEDIGE VON DER OSTEN I JEGO ¯ONY

Obecnie pa³ac nie jest u¿yt­ko­wa­ny (jed­no skrzy­d³o byæ mo­¿e za­miesz­ka­ne) i cze­ka na kup­ca (2022). Bu­dow­lê mo¿­na obej­rzeæ z ze­wn±trz. Park nie­ste­ty za­nie­dba­ny.

WIDOK NOWEGO ZAMKU OD STRONY PARKU

tekst: 2022
fotografie: 2018, 2022
© Jacek Bednarek