BARANÓW SANDOMIERSKI

BARCIANY

BARDO ŚLĄSKIE

BĄKOWA GÓRA

BESIEKIERY

BĘDZIN

BIERUTÓW

BIESTRZYKÓW

BOBOLICE

BOBROWNIKI

BODZENTYN

BOLESTRASZYCE

BOLKÓW

BORYSŁAWICE ZAMKOWE

BROCHÓW

BRODNICA

BRZEG

BUKOWIEC

BYDLIN

BYSTRZYCA KŁODZKA

CHĘCINY

CHOJNICA

CHOJNIK

CIECHANÓW

CIESZÓW

CIESZYN

CZARNY BÓR

CZERNA

CZERNINA

CZERSK

CZĘSTOCHOWA

CZOCHA

CZORSZTYN

ĆMIELÓW

DĄBROWA

DĄBRÓWNO

DRZEWICA

DZIAŁDOWO

DZIERZGOŃ

FREDROPOL (KORMANICE)

GDAŃSK

GIŻYCKO

GLIWICE

GŁOGÓW

GNIEW

GNIEWOSZÓW Z.SZCZERBA

GOLUB-DOBRZYŃ

GOŁAŃCZ

GOLCZEWO

GOŁUCHÓW

GOŚCISZÓW

GÓRA

GRODZIEC

GRÓDEK

GRUDZIĄDZ

GRZĘDY

GRZMIĄCA z.ROGOWIEC

HOMOLE

IŁŻA

INOWŁÓDZ

JANOWICE WIELKIE z.BOLCZÓW

JANOWIEC

JAWOR

JEZIORO GÓRECKIE

KAMIENIEC ZĄBKOWICKI

KAMIENNA GÓRA

KARPNIKI

KAZIMIERZ DOLNY

KĘTRZYN

KĘTRZYN - KOŚCIÓŁ

KIELCE

KLICZKÓW

KŁODZKO

KOŁO

KONARY

KONIN-GOSŁAWICE

KORZKIEW

KOWALEWO POMORSKIE

KOŹMIN WLKP.

KÓRNIK

KRAKÓW

KRAPKOWICE

KRAPKOWICE - OTMĘT

KRASICZYN

KRĘPCEWO

KRUSZWICA

KRZYŻNA GÓRA

KRZYŻTOPÓR

KSIĄŻ WIELKI

KUROZWĘKI

KWIDZYN

LEGNICA

LIDZBARK WARMIŃSKI

LIPA

LUBIN

LUTOMIERSK

ŁAGÓW

ŁĘCZYCA

ŁOWICZ

MAJKOWICE

MALBORK

MAŁA NIESZAWKA

MIĘDZYLESIE

MIĘDZYRZECZ

MIRÓW

MOKRSKO

MOSZNA

MSTÓW

MUSZYNA

MYŚLENICE

NAMYSŁÓW

NIDZICA

NIEDZICA

NIEMCZA

NIEMODLIN

NIEPOŁOMICE

NOWA RUDA

NOWY SĄCZ

NOWY WIŚNICZ

ODRZYKOŃ

OGRODZIENIEC (PODZAMCZE)

OJCÓW

OLEŚNICA

OLSZTYN (JURA)

OLSZTYN (WARMIA)

OLSZTYNEK

OŁAWA

OŁDRZYCHOWICE KŁODZKIE

OPOCZNO

OPOLE GÓRKA

OPOLE OSTRÓWEK

OPORÓW

OSSOLIN

OSTRĘŻNIK

OSTRÓDA

OSTRÓW LEDNICKI

OTMUCHÓW

PABIANICE

PANKÓW

PASTUCHÓW

PIESKOWA SKAŁA

PIOTRKÓW TRYBUNALSKI

PIOTRKÓW-BYKI

PIOTROWICE ŚWIDNICKIE

PŁAKOWICE

PŁOCK

PŁONINA

PŁOTY

PODZAMCZE z.OGRODZIENIEC

PODZAMCZE PIEKOSZOWSKIE

POKRZYWNO

POŁCZYN-ZDRÓJ

POZNAŃ

PRABUTY

PROCHOWICE

PROSZÓWKA z.GRYF

PRZEMYŚL

PRZEWODZISZOWICE

PSZCZYNA

PTKANÓW

PYZDRY

RABSZTYN

RACIĄŻEK

RADŁÓWKA

RADOM

RADZIKI DUŻE

RADZYŃ CHEŁMIŃSKI

RAJSKO

RAKOWICE WIELKIE

RATNO DOLNE

RAWA MAZOWIECKA

RESKO

ROGÓW OPOLSKI

ROŻNÓW ZAMEK DOLNY

ROŻNÓW ZAMEK GÓRNY

RYBNICA

RYBNICA LEŚNA

RYCZÓW

RYDZYNA

RYTWIANY

RZĄSINY

SANDOMIERZ

SANOK

SIEDLĘCIN

SIEDLISKO

SIERADZ

SIERAKÓW

SIEWIERZ

SMOLEŃ

SOBKÓW

SOBOTA

SOCHACZEW

SOSNOWIEC

SREBRNA GÓRA

STARA KAMIENICA

STARE DRAWSKO

STARY SĄCZ

STRZELCE OPOLSKIE

SULEJÓW

SZAMOTUŁY

SZCZECIN

SZTUM

SZUBIN

SZYDŁÓW

SZYMBARK

ŚCINAWKA GÓRNA

ŚWIDWIN

ŚWIEBODZIN

ŚWIECIE n.WISŁĄ

ŚWIECIE k.LEŚNEJ

ŚWINY

TORUŃ

TORUŃ z.DYBÓW

TUCZNO

TYNIEC

UDÓRZ

UJAZD k.TOMASZOWA

UJAZD KRZYŻTOPÓR

UNIEJÓW

URAZ

WAŁBRZYCH z.KSIĄŻ

WAŁBRZYCH z.STARY KSIĄŻ

WAŁBRZYCH z.NOWY DWÓR

WARSZAWA z.KRÓLEWSKI

WARSZAWA z.UJAZDOWSKI

WĄBRZEŹNO

WENECJA

WĘGIERKA

WĘGORZEWO

WIELICZKA

WIELKA WIEŚ

WIERZBNA

WITKÓW

WLEŃ

WOJNOWICE

WOJSŁAWICE

WROCŁAW

WROCŁAW LEŚNICA

WYSZYNA

ZAGÓRZ

ZAGÓRZE ŚLĄSKIE

ZAŁUŻ

ZĄBKOWICE ŚLĄSKIE

ZBĄSZYŃ

ZŁOTORIA k.TORUNIA

ŹRÓDŁA

ŻAGAŃ

ŻARY

ŻELAZNO

ŻMIGRÓD

RUINA ZAMKU W BESIEKIERACH

HISTORIA

W

śród mi­ło­śni­ków zam­ko­wych pięk­no­ści po­pu­lar­ny wy­da­je się po­gląd, że mu­ro­wa­ną wa­row­nię w Be­sie­kie­rach wzniósł pod ko­niec XV wie­ku wo­je­wo­da łę­czyc­ki Mi­ko­łaj z Wa­rzy­mo­wa So­ko­łow­ski. Po­gląd ten wy­da­je się o tyle błęd­ny, że oso­ba o ta­kim imie­niu nie peł­ni­ła w tym okre­sie ta­kiej god­no­ści i bio­rąc pod uwa­gę fakt, że wieś znaj­do­wa­ła się wte­dy w rę­kach rodu Po­mia­nó­w-So­ko­łow­ski­ch z Wrzą­cej ko­ło Ko­ni­na, przed­sta­wi­cie­li tej wła­śnie li­nii ro­do­wej iden­ty­fiko­wać moż­na z fun­da­cją obron­nej re­zy­den­cji. Za­pew­ne zbu­do­wał ją na prze­ło­mie XV i XVI stu­le­cia je­den ze stol­ni­ków brze­skich Mi­ko­łaj So­ko­łow­ski z Wrzą­ce­jalbo Woj­ciech So­ko­łow­ski­. Oko­ło 1600 roku po­to­mek fun­da­to­rów Krzysz­tof So­ko­łow­ski­ sprze­dał wa­row­nię bra­tan­ko­wi kró­la Ste­fa­na, kar­dy­na­ło­wi, tak­że bi­sku­po­wi war­miń­skie­mu An­drze­jo­wi Ba­to­re­mu­. Po śmier­ci An­drze­ja na zam­ku za­miesz­ka­ła Zo­fia Ba­to­rów­na­ i Je­rzy Ra­ko­czy­. W po­ło­wie XVII wie­ku obiekt prze­szedł na wła­sność kasz­te­la­na i wo­je­wo­dy brze­sko­-ku­jaw­skie­go Ja­na Szy­mo­na Szcza­wiń­skie­go­ her­bu Praw­dzic, któ­ry przed 1653 zmo­der­ni­zo­wał go i roz­bu­do­wał. Ko­lej­ne lata przy­nio­sły spa­dek zna­cze­nia bu­dow­li i jej po­wol­ny roz­kład, do ja­kie­go przy­czy­ni­ły się XVII­-wiecz­ne ko­nflik­ty, za­ra­zy o­raz po­wszech­ne zu­bo­że­nie spo­łe­czeń­stwa — rów­nież kla­sy pa­nu­ją­cej. W 1731 roku na zam­ku wy­buchł po­żar, co sta­ło się bodź­cem do prze­bu­do­wy ca­łe­go za­ło­że­nia. Bę­dą­cy wte­dy w jego po­sia­da­niu Ga­jew­scy­ do­ko­na­li nie­wiel­kie­go re­mon­tu, roz­bie­ra­jąc przy oka­zji pię­tro bu­dyn­ku miesz­kal­ne­go. W po­ło­wie XIX stu­le­cia ob­ni­żo­ny i kry­ty strze­chą dom peł­nił jesz­cze funk­cje go­spo­dar­cze, z cza­sem jed­nak po­padł w zu­peł­ną ru­inę, sta­jąc się - jak to za­zwy­czaj by­wa­ło w ta­kich przy­pad­kach - atrak­cyj­nym źró­dłem dar­mo­wych ma­te­ria­łów bu­dow­la­nych dla oko­licz­nych miesz­kań­ców. Po dru­giej woj­nie świa­to­wej w la­tach 1963 i 1971 na te­re­nie zam­ku pro­wa­dzo­no ba­da­nia ar­che­olo­gicz­ne łą­czo­ne z jego za­bez­pie­cze­niem w for­mie trwa­łej ru­iny.

RYCINA S. ANTOSZEWICZA Z 2. POŁOWY XIX STULECIA

RUINA W 1. POŁOWIE XIX WIEKU WG J. FREYA

ARCHITEKTURA

O

bron­na sie­dzi­ba So­ko­łow­skich zbu­do­wa­na zo­sta­ła na oto­czo­nym wo­da­mi sztucz­nie wy­ko­pa­ne­go sta­wu nie­du­żym kop­cu. Go­tyc­ki za­mek wznie­sio­no na pla­nie nie­re­gu­lar­ne­go czwo­ro­bo­ku (38x40 me­trów) z ce­gły, na fun­da­men­cie z ka­mie­ni era­tycz­nych, przy czym pier­wot­nie mury się­ga­ły bez­po­śred­nio do wody. W skład za­ło­że­nia wcho­dził mur ob­wo­do­wy, wy­sa­dza­ny przed kur­ty­nę po­łu­dnio­wą i ulo­ko­wa­ny na jej osi bu­dy­nek bram­ny na pla­nie kwa­dra­tu oraz wy­peł­nia­ją­cy kur­ty­nę pół­noc­ną du­ży dom miesz­kal­ny. O znacz­nych wa­lo­rach re­zy­den­cjal­nych wa­row­ni świad­czy wiel­kość owe­go domu, któ­ry przy sze­ro­ko­ści 13 me­trów na dwóch al­bo trzech miesz­kal­nych pię­trach po­sia­dał co naj­mniej osiem spo­rych roz­mia­rów izb.

REKONSTRUKCJA ZAMKU Z PIERWSZEGO OKRESU FUNKCJONOWANIA (Z LEWEJ) I PO XVII-WIECZNEJ PRZEBUDOWIE
ŹRÓDŁO: T. POKLEWSKI, E. GARBARCZYK: ZAMKI ŚRODKOWOEUROPEJSKIE

P

ier­wot­ną su­ro­wość go­tyc­kiej ar­chi­tek­tu­ry za­tar­ła za­koń­czo­na w 1653 prze­bu­do­wa Jana Szcza­wiń­skie­go. Ścia­ny zam­ku po­kry­te zo­sta­ły wów­czas tyn­ka­mi, po­sze­rzo­no ko­piec ziem­ny, wznie­sio­no gór­ną, o­kto­go­nal­ną nad­bu­do­wę bu­dyn­ku bram­ne­go i czę­ścio­wo prze­kształ­co­no bu­dy­nek miesz­kal­ny. W opi­sie zam­ku z pierw­szej po­ło­wy XVIII wie­ku izby pierw­sze­go pię­tra domu okre­śla­no jako: po­kój kar­ma­zy­no­wy, po­kój mar­mu­ro­wy, sień i izbę wiel­ką. Po­waż­ne zmia­ny na­stą­pi­ły w ob­rę­bie dzie­dziń­ca, gdzie w jego po­łu­dnio­wej czę­ści, po oby­dwu stro­nach wie­ży bram­nej wznie­sio­no ni­skie bu­dyn­ki po­moc­ni­cze, a do wschod­niej i za­chod­niej kur­ty­ny do­sta­wio­no pię­tro­we kruż­gan­ki ar­ka­do­we za­pew­nia­ją­ce ko­mu­ni­ka­cję mię­dzy pierw­szym pię­trem głów­ne­go domu a no­wy­mi bu­dyn­ka­mi oraz ulo­ko­wa­ną w wie­ży bram­nej ka­pli­cą. Wte­dy też za­mek otrzy­mał dwie ta­bli­ce fun­da­cyj­ne, z roku 1650 i z 1653, wmu­ro­wa­ne w ele­wa­cję domu głów­ne­go i wspo­mnia­nej wcze­śniej wie­ży.

PLAN ZAMKU XVII-WIECZNEGO I WSPÓŁCZESNY PLAN RUIN WG B. GUERQUINA

WIDOK NA RUINY OD PÓŁNOCY I PÓŁNOCNEGO ZACHODU

STAN OBECNY

B

esie­kie­ry sta­no­wią je­den z nie­licz­nych przy­kła­dów śre­dnio­wiecz­ne­go o­bron­ne­go bu­dow­nic­twa ce­gla­ne­go w wo­je­wódz­twie łódz­kim, za­ra­zem na­le­żą do gru­py naj­więk­szych za­ło­żeń wa­row­nych zlo­ka­li­zo­wa­nych na te­re­nie his­to­rycz­nej Zie­mi Łę­czyc­kiej. Po­mi­mo XVII­-wiecz­nej prze­bu­do­wy i znacz­ne­go u­byt­ku wa­row­nia utrzy­ma­ła swój póź­no­go­tyc­ki cha­rak­ter. Do dziś za­cho­wał się pe­łen ob­wód zam­ko­wych mu­rów z ru­iną domu miesz­kal­ne­go do wy­so­ko­ści jed­nej kon­dy­gna­cji i re­lik­ta­mi po­dzia­łów we­wnętrz­nych. Od pół­no­cy wi­docz­ne są frag­men­ty otwo­rów okien­nych, czę­ścio­wo z za­cho­wa­ną ory­gi­nal­ną de­ko­ra­cją. Wciąż stoi 18–me­tro­wej wy­so­ko­ści seg­ment za­chod­niej ścian­ki wie­ży bram­nej z wy­cin­kiem wie­żo­we­go ośmio­bo­ku i po­zo­sta­ło­ścia­mi ba­ro­ko­wych de­ko­ra­cji.

ZAMEK W BESIEKIERACH W 2004 ROKU (WYŻEJ) I OBECNIE

W

na­stęp­stwie pro­wa­dzo­ne­go przez gmi­nę Gra­bów pro­gra­mu dzia­łań kon­ser­wa­tor­skich w la­tach 2008-10 zre­kon­stru­owa­no fo­sę zam­ko­wą przez skie­ro­wa­nie ko­ry­ta rze­ki Or­łów­ki wo­kół ruin, od­mu­lo­no jej zbior­nik i wy­dat­nie go po­głę­bio­no. Za­go­spo­da­ro­wa­no też po­zo­sta­ło­ści mu­rów i są­sia­du­ją­cy z zam­kiem te­ren, upo­rząd­ko­wa­no dzie­dzi­niec, zbu­do­wa­no po­most łą­czą­cy ru­inę ze sta­łym lą­dem, a w dal­szej przy­szło­ści pla­nu­je się za­ło­że­nie par­kin­gu i stwo­rze­nie bazy noc­le­go­wo­-ga­stro­no­micz­nej. W fi­nal­nym kształ­cie pro­jek­to­wa­ny kom­pleks Par­ku Te­ma­tycz­ne­go po­wi­nien skła­dać się z trzech funk­cjo­nal­nych czę­ści: stre­fy zam­ko­wej obej­mu­ją­cej ru­inę wraz ze sta­wem, stre­fy osad­ni­czej z bu­dyn­kiem szko­ły oraz stre­fy par­ku współ­cze­sne­go. Za­mek zwie­dza się we włas­nym za­kre­sie - wstęp wol­ny.

Tę ruinę Wasz pies może zwiedzać razem z Wami.

Zamek i jego otoczenie to wy­ma­rzo­ne miej­sce do la­ta­nia dro­nem. Oprócz kil­ku za­bu­do­wań sto­ją­cych po dru­giej stro­nie dro­gi nic nie ogra­ni­cza tra­je­kto­rii lo­tu.

NA DZIEDZIŃCU ZAMKOWYM

KURTYNA ZACHODNIA / DAWNE PRZEDBRAMIE W SKRZYDLE POŁUDNIOWYM

DOJAZD

W

ieś po­ło­żo­na jest oko­ło 3 km na pół­noc od Gra­bo­wa i 23 km na pół­noc­ny­-za­chód od Łę­czy­cy. Osa­da jest tak ma­ła, że po­mi­ja­ją ją nie­któ­re mapy. Ja­dąc z Łę­czy­cy na­le­ży prze­je­chać przez Gra­bów, by przy wy­jeź­dzie z mia­stecz­ka skrę­cić w pra­wo, i na na­stęp­nym skrzy­żo­wa­niu po­now­nie w pra­wo - zgod­nie z ozna­cze­nia­mi. Ru­ina stoi w pół­noc­no­-za­chod­nim krań­cu wio­ski, pro­wa­dzi do niej wą­ska as­fal­to­wa dro­ga. Wy­dzie­lo­nych par­kin­gów brak; sa­mo­chód zo­sta­wia­my przy dro­dze. (mapa)

LITERATURA

1. B. Guerquin: Zamki w Polsce, Arkady 1984
2. I. T. Kaczyńscy: Zamki w Polsce północnej i środkowej, Muza SA 1999
3. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
4. L. Kajzer: Małe czy duże, czyli o tzw. zamkach rycerskich na Niżu Polskim
5. P. Machlański, J. Podolska: Besiekiery, spacerownik po regionie, Agora 2008

OCZYSZCZONY Z SAMOSIEJEK I OTOCZONY WODĄ ZAMEK PREZENTUJE SIĘ NIEZWYKLE MALOWNICZO

W pobliżu:
Borysławice Zamkowe - ruina zamku szlacheckiego XVw., 14 km
Przedecz - pozostałości zamku królewskiego XIVw., 20 km
Łęczyca - zamek królewski XIVw., 23 km
Uniejów - zamek biskupi XIVw., przebudowany, 28 km
Koło - ruina zamku królewskiego XIVw., 34 km

WARTO ZOBACZYĆ:

Bu­dy­nek daw­nej szko­ły z 1870 roku stojący przy dro­dze pro­wa­dzą­cej do zam­ku. Obec­nie szko­ła jest za­mknię­ta, a wej­ście po­ra­sta­ją krza­ki.

W Gra­bo­wie nie­opo­dal Ryn­ku daw­na sy­na­go­ga — jed­na z dwóch w po­wie­cie łę­czyc­kim, któ­ra prze­trwa­ła dru­gą woj­nę świa­to­wą. W do­brym sta­nie, lecz za­nie­dba­na - na­le­ży obec­nie do Spół­dziel­ni Rol­nej.

Dla ka­to­li­ków cie­ka­wym prze­ży­ciem mo­że być tak­że wi­zy­ta w Świ­ni­cach Warc­kich z XI­X-wiecz­nym ko­ścio­łem — Sank­tu­arium Uro­dzin i Chrztu Świę­tej Fau­sty­ny, w któ­rym prze­cho­wy­wa­ne są pa­miąt­ki z nią zwią­za­ne, m.in. chrzciel­ni­ca i kon­fe­sjo­nał. Głów­ne uro­czy­sto­ści zwią­za­ne ze św. Fau­sty­ną or­ga­ni­zo­wa­ne są w czwar­tą nie­dzie­lę sierp­nia.

tekst: 2014
fotografie: 2014, 2019
© Jacek Bednarek