WIEŻA RYCERSKA W ŻELAŹNIE, STAN W 2012 ROKU

ie­ża w Że­laź­nie zbu­do­wa­na zos­ta­ła przy­pusz­czal­nie u schył­ku XV wie­ku na te­re­nie ma­jąt­ku sę­dziow­skie­go. Jej fun­da­tor nie jest zna­ny, choć nie­kie­dy his­to­ry­cy wska­zu­ją tu­taj na pos­tać bur­gra­bie­go zam­ku kłodz­kie­go Ja­co­ba Stan­ke von Ko­ri­tau, od ro­ku 1485 właś­ci­cie­la lo­kal­nych dóbr. Nie­zna­na po­zo­sta­je rów­nież pier­wot­na funk­cja wie­ży: jed­ni ba­da­cze wi­dzą w niej śred­nio­wiec­zną straż­ni­cę, in­ni - ry­cer­ską sie­dzi­bę miesz­kal­ną. Nie bra­ku­je też gło­sów, że brak wi­docz­nych śla­dów o­kien to do­wód na to, iż po­cząt­ko­wo słu­ży­ła o­na je­dy­nie ce­lom gos­po­dar­czym ja­ko spich­lerz lub skład sło­du przy bro­wa­rze. Znisz­czo­na przez po­żar 22 paź­dzier­ni­ka 1646 pod­czas woj­ny trzy­dzies­to­let­niej, w nas­tęp­nym stu­le­ciu zos­ta­ła od­bu­do­wa­na z przez­na­cze­niem na funk­cje miesz­ka­nio­we. W 1966 wie­żę pod­da­no pracom re­mon­to­wo-kon­ser­wa­cyj­nym.

PANORAMA ŻELAZNA NA FOTOGRAFII Z LAT 30. XX WIEKU, WIEŻA NA LEWO OD KOŚCIOŁA

u­dow­la u­sy­tu­o­wa­na zos­ta­ła na wzgó­rzu w pob­li­żu uj­ścia po­to­ku Piot­rów­ka do Bia­łej Lą­dec­kiej, ja­ko ka­mien­ny czte­ro­kon­dyg­na­cyj­ny gmach na pla­nie kwad­ra­tu o bo­ku o­ko­ło 7,4 met­ra (co czy­ni­ło ją jed­ną z najm­niej­szych na Dol­nym Śląs­ku), w la­tach póź­niej­szych o­tyn­ko­wa­ny i na­kry­ty siod­ło­wym da­chem. Po­dzia­ły wew­nątrz wie­ży są wtór­ne i po­cho­dzą z cza­sów XVIII-wiecz­nej prze­bu­do­wy, co wska­zu­je wy­ku­ta na nad­pro­żu por­ta­lu wej­ścio­we­go da­ta 1727. Jej pięt­ra miesz­czą oś­wiet­lo­ny szcze­li­no­wy­mi o­kien­ka­mi trakt ko­mu­ni­ka­cyj­ny z dra­bi­nias­ty­mi scho­da­mi o­raz od­dzie­lo­ne prze­pie­rze­niem i wy­po­sa­żo­ne w ok­na pros­to­kąt­ne sa­le miesz­kal­ne - po jed­nej na każ­dej kon­dyg­na­cji. Par­ter pier­wot­nie na­kry­ty był stro­pem na za­cho­wa­nych do dziś ka­mien­nych wspor­ni­kach. Śred­nio­wiecz­ny ro­do­wód re­pre­zen­tu­ją też po­zo­sta­łoś­ci wy­ku­sza la­try­no­we­go na pierw­szym pięt­rze, na­to­miast wąs­kie ot­wo­ry o­kien­ne, in­ter­pre­to­wa­ne ja­ko strzel­ni­ce lub ot­wo­ry wen­ty­la­cyj­ne, po­cho­dzą z ok­re­su póź­niej­sze­go.

ELEWACJA POŁUDNIOWA WIEŻY, ŹRÓDŁO: M.CHOROWSKA "REZYDENCJE ŚREDNIOWIECZNE NA ŚLĄSKU"

ta­ra wie­ża znaj­du­je się o­bec­nie w rę­kach pry­wat­nych i nie jest u­do­stęp­nio­na do zwie­dza­nia. Stoi o­na jed­nak tuż przy dro­dze i moż­na po­dejść do niej bar­dzo blis­ko nie na­ru­sza­jąc praw włas­noś­ci. Nie­o­po­dal zach­wy­ca ko­lo­ro­wy koś­ció­łek św. Mar­ci­na.

WIEŻA W 2003 ROKU - CZĘŚĆ ELEWACJI POKRYTA JEST JESZCZE STARYM TYNKIEM; PO PRAWEJ NA DOLE ZABYTKOWY KOŚCIÓŁ ŚW. MARCINA

ie­ża stoi po za­chod­niej stro­nie szo­sy pro­wa­dzą­cej z Kłodz­ka do Mię­dzy­le­sia, za rze­ką, nie­o­po­dal krzy­żów­ki, skąd od­bi­ja dro­ga na Lą­dek Zdrój. Do­jazd ko­mu­ni­ka­cją au­to­bu­so­wą z Kłodz­ka (kur­su­je częs­to). Przys­ta­nek znaj­du­je się przy wspom­nia­nym skrzy­żo­wa­niu, 200 met­rów od wie­ży. Sa­mo­chód za­par­ko­wać moż­na właś­ci­wie gdzie­kol­wiek. (ma­pa zam­ków)

1. M. Chorowska: Rezydencje średniowieczne na Śląsku, OFPWW 2003
2. B. Guerquin: Zamki w Polsce, Arkady 1984
3. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001

WIEŻA W ROKU 2003 (FOTOGRAFIA WYŻEJ) I OBECNIE, DZIŚ W JEJ BRYLE DOMINUJE DREWNIANY GANEK I HURDYCJE

W pobliżu:
Ołdrzychowice Kłodzkie - wieża mieszkalno-obronna XIVw., obecnie dwór, 5 km
Gorzanów - zamek XVIw., przebudowany, 8 km
Kłodzko - Twierdza Kłodzka, 8 km
Stara Łomnica - wieża mieszkalna XIV-XVIw., 10 km
Bystrzyca Kłodzka - wieża mieszkalno-obronna XIVw., przebudowana, 11 km
Szalejów Górny - kościół obronny św. Jerzego XIVw., ok. 13 km
Bardo Śląskie - relikty zamku książęcego XIVw., 18 km
Lądek Zdrój - ruina zamku Karpień XIVw., 20 km

tekst: 2005
fotografie: 2003, 2012
© Jacek Bednarek