UKRYTE W LESIE POZOSTAŁOŚCI ZAMKU KSIĄŻĘCEGO

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

W

po­bli­żu miej­sco­wo­ści Bar­do praw­do­po­dob­nie ist­nia­ły w śre­dnio­wie­czu dwa zam­ki. Pierw­szy z nich zlo­ka­li­zo­wa­no nie­opo­dal drew­nia­ne­go gro­du gra­nicz­ne­go, wzmian­ko­wa­ne­go w 1096 ro­ku. We­dług ba­da­czy gród ten sta­no­wi­ło wie­lo­czło­no­we za­ło­że­nie z od­ręb­ną sie­dzi­bą kasz­te­la­na od­se­pa­ro­wa­ną od resz­ty ze­spo­łu ka­mien­nym mu­rem o sze­ro­ko­ści 1 me­tra oraz głę­bo­kim na 5 me­trów i sze­ro­kim na me­trów 15 pa­ro­wem lub fo­są. W roku 1299 wójt Zię­bic i Ząb­ko­wic Her­man Re­ichen­ba­ch (we­dług in­nych Bol­ko I) od­sprze­dał miej­sce po nie­ist­nie­ją­cej już kasz­te­la­nii cy­ster­som z po­bli­skie­go Ka­mień­ca Ząb­ko­wic­kie­go, któ­rzy być mo­że do koń­ca XVI stu­le­cia użyt­ko­wa­li je jako fol­wark. Dru­gi za­mek w Bar­dzie po­wstał na tzw. su­ro­wym ko­rze­niu z ini­cja­ty­wy księ­cia Ber­nar­da Świd­nic­kie­go­, jego młod­sze­go bra­ta Bol­ka II Zię­bic­kie­go­ lub — co jest już mniej praw­do­po­dob­ne — kró­la cze­skie­go Ja­na Luk­sem­bur­skie­go­.

REKONSTRUKCJA ZAMKU W XIV WIEKU WG J.SALMA

N

ie zna­na jest chro­no­lo­gia śre­dnio­wiecz­nej wa­row­ni, nie za­cho­wa­ły się rów­nież żad­ne wzmian­ki po­zwa­la­ją­ce choć­by w za­ry­sie na­kre­ślić hi­sto­rię zam­ku i zwią­za­ne z nim wy­da­rze­nia. Obiekt po­wstał za­pew­ne z my­ślą o funk­cji straż­ni­cy u wrót do Pol­ski na szla­ku ko­mu­ni­ka­cyj­nym łą­czą­cym Pra­gę z Wro­cła­wiem, być mo­że speł­niał też za­da­nia ksią­żę­cej ko­mo­ry cel­nej. Oko­ło po­ło­wy XIV stu­le­cia za­mek mógł przejść w dro­dze sprze­da­ży, za­sta­wu lub jako len­no w rę­ce pry­wat­ne. Jego upa­dek wią­że się z pro­wa­dzo­ny­mi w okre­sie 1419–34 woj­na­mi hu­syc­ki­mi, pod­czas któ­rych zo­stał spa­lo­ny i opusz­czo­ny albo bez­po­śred­nio po tych wy­da­rze­niach, albo do­pie­ro pod ko­niec XV wie­ku. Nie­dłu­go po­tem oko­licz­ni miesz­kań­cy ro­ze­bra­li mury, a dzie­ła znisz­cze­nia do­ko­na­ło trzę­sie­nie zie­mi z 24 sierp­nia 1598, w wy­ni­ku któ­re­go część muru ob­wo­do­we­go osu­nę­ła się po stro­mych zbo­czach gó­ry, spa­da­jąc wraz z jej po­tęż­ny­mi frag­men­ta­mi do rze­ki, co spo­wo­do­wa­ło gwał­tow­ne spię­trze­nie wody i nie­mal cał­ko­wi­te za­la­nie mia­sta.

PRZYZIEMIE BASTEI W CZĘŚCI WSCHODNIEJ ZAŁOŻENIA ZAMKOWEGO

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

W

arow­ny za­mek wy­bu­do­wa­no na roz­le­głej pół­ce stro­me­go zbo­cza do­mi­nu­ją­ce­go nad do­li­ną Nysy Kłodz­kiej wzgó­rza (zwa­ne­go dziś Gó­rą Kal­wa­rią) na wy­so­ko­ści 350 me­trów n.p.m. Pół­kę tą od­dzie­lo­no od sto­ku wy­ku­tym w ska­le ro­wem o głę­bo­ko­ści 3–6 i sze­ro­ko­ści 8–10 me­trów. Nie­re­gu­lar­ny za­rys zam­ku gór­ne­go o po­wierzch­ni oko­ło 500 me­tró­w kwa­dra­to­wych zbli­żo­ny był do owa­lu i wy­ni­kał z ukształ­to­wa­nia te­re­nu, na któ­rym go zbu­do­wa­no. Cen­tral­ne za­ło­że­nie ota­czał ka­mien­ny mur ob­wo­do­wy o prze­cięt­nej gru­bo­ści 2,2 me­tra, z ulo­ko­wa­ną w jego po­łu­dnio­wo­-w­schod­niej par­tii bra­mą o sze­ro­ko­ści 1,9 me­tra. We wschod­niej czę­ści dzie­dziń­ca wznie­sio­no cy­lin­drycz­ną wie­żę o śred­ni­cy ze­wnętrz­nej 10 me­trów i gru­bo­ści mu­rów w przy­zie­miu wy­no­szą­cej 4 me­try. Wy­so­kość wie­ży, po­dob­nie jak mu­rów ob­wo­do­wych, po­zo­sta­je nie­zna­na.

PLAN RUIN ZAMKU

W

pół­noc­no­-za­chod­niej czę­ści ze­spo­łu sku­pi­ła się część miesz­kal­na, na któ­rą skła­da­ły się (co naj­mniej) trzy wol­no sto­ją­ce bu­dyn­ki, przy czym je­den z nich od­zna­czał się grub­szy­mi ścia­na­mi i mógł być wie­żą. Bu­dyn­ki te przy­le­ga­ły do ob­wo­du muru obron­ne­go i być mo­że w przy­zie­miu po­łą­czo­ne by­ły wspól­nym ko­ry­ta­rzem. Pod­sta­wo­wy su­ro­wiec bu­dow­la­ny sta­no­wił ka­mień (pia­sko­wiec, gra­nit, ga­bro) łu­pa­ny albo jed­no­stron­nie ob­ra­bia­ny, łą­czo­ny za­pra­wą wa­pien­ną z do­dat­kiem tłucz­nia lub pia­sku. W od­le­gło­ści oko­ło 30 me­trów od zam­ku wła­ści­we­go znaj­du­je się wy­płasz­czo­ne wznie­sie­nie o po­wierzch­ni 300 me­tró­w kwa­dra­to­wych. Na pod­sta­wie wy­ko­pa­lisk stwier­dzo­no, że mie­ścił się tam plac bu­do­wy, na któ­rym ob­ra­bia­no ma­te­ria­ły uży­te do wzno­sze­nia mu­rów, a tak­że przy­go­to­wy­wa­no za­pra­wę. Być mo­że póź­niej w miej­scu tym funk­cjo­no­wa­ło drew­nia­ne pod­zam­cze.

REKONSTRUKCJA ZAMKU WG CZ.FRANCKE, J. LODOWSKIEGO I E. NIEMCZYK

MAKIETA ZAMKU W BARDZIE, EKSPOZYCJA MUZEUM ARCHEOLOGICZNEGO WE WROCŁAWIU

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

W

wyniku prac kon­ser­wa­tor­skich za­mek w Bar­dzie uzy­skał za­cho­wa­ną do dziś for­mę uczy­tel­nio­ne­go ob­wo­du mu­rów obron­nych (nie­peł­ne­go), bu­dyn­ków miesz­kal­nych z frag­men­ta­mi skle­pień oraz po­ro­śnię­tej tra­wą wie­ży w po­sta­ci mur­ka do wy­so­ko­ści oko­ło 1 me­tra. Po­mi­mo, że nie­wie­le z nie­go po­zo­sta­ło, to za­cho­wa­ne fun­da­men­ty po­zwa­la­ją ła­two zo­rien­to­wać się, jak za­mek wy­glą­dał przed wie­ka­mi, a jego usy­tu­owa­nie wy­so­ko w gó­rach, w środ­ku lasu i z da­le­ka od uciąż­li­wych sku­pisk ludz­kich spra­wia, że zam­ko­wa gó­ra to peł­ne po­zy­tyw­ne­go kli­ma­tu, ci­che i z re­gu­ły od­lud­ne miej­sce.

Wstęp wolny

Ruiny można zwiedzać z psem, pod wa­run­kiem, że pie­sek lu­bi dłu­gie i mę­czą­ce spa­ce­ry.

Brak formalnych przeciwwskazań dla la­ta­nia dro­nem. Miej­sce jed­nak nie sprzy­ja ta­kim za­ba­wom ze wzglę­du na du­żą ilość drzew po­ra­sta­ją­cych stok wzgó­rza.

CZĘŚCIOWO ZREKONSTRUOWANE DOLNE PARTIE MURÓW BUDYNKÓW MIESZKALNYCH

DOJAZD

B

ardo po­ło­żo­ne jest 10 km na pół­noc od Kłodz­ka, przy tra­sie nr 8 pro­wa­dzą­cej do Wro­cła­wia. Ru­ina zam­ku znaj­du­je się w nie­wiel­kiej od­le­gło­ści od sta­cji ko­le­jo­wej Bar­do Głów­ne, na wzgó­rzu zwa­nym Gó­rą Kal­wa­rią. Po wyj­ściu z bu­dyn­ku dwor­co­we­go na­le­ży po­szu­kać wzro­kiem mo­nu­men­tal­ne­go krzy­ża, sto­ją­ce­go wy­so­ko na urwi­sku skal­nym i skie­ro­wać się w tam­tą stro­nę. Kil­ka­set me­trów da­lej za­czy­na się nie­bie­ski szlak tu­ry­stycz­ny pro­wa­dzą­cy ma­low­ni­czym wą­wo­zem, gdzie wy­ty­czo­no dro­gę krzy­żo­wą z za­byt­ko­wy­mi ka­plicz­ka­mi. Po­mię­dzy VII a VIII sta­cją na drze­wie wisi dro­go­wskaz z na­pi­sem ZA­MEK — tu­taj na­le­ży skrę­cić os­tro w lewo i przejść jesz­cze 100 me­trów. Ca­łe po­dej­ście zaj­mu­je nie wię­cej niż 20–25 mi­nut. (mapa zamków)

Pod wzgó­rzem znaj­du­je się płat­ny par­king (ul. Skalna).

LITERATURA

1. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
2. J. Lodowski: Badania, rekonstrukcja i konserwacja reliktów zamku rycerskiego w G. Bardzkich k. Barda

DROGA KRZYŻOWA NA SZLAKU PROWADZĄCYM DO RUIN

W pobliżu:
Kamieniec Ząbkowicki - zamek neogotycki z XIX w., 10 km
Kłodzko - Twierdza Kłodzka, 11 km
Srebrna Góra - Twierdza Srebrnogórska z XVIII w., 12 km
Stoszowice - zamek z XVII w., przebudowany, 12 km
Ząbkowice Śląskie - ruina zamku książęcego z XVI w., 12 km
Rudnica - relikty zamku z XVII-XIX w., 14 km

WARTO ZOBACZYĆ:

Usytuowaną w centrum Barda późnobarokową Bazylikę Nawiedzenia Najświętszej Ma­rii Pan­ny zbu­do­wa­ną w dru­giej po­ło­wie XVII wie­ku przez cys­ter­sów z Ka­mień­ca Ząb­ko­wic­kie­go w mie­jscu, gdzie sta­ły wcze­śniej koś­cio­ły "cze­ski" i "nie­mie­cki". Świą­ty­nia mie­rzy 54 m dłu­go­ści, 26 m sze­ro­ko­ści i mo­że po­mie­ścić o­ko­ło 5 ty­się­cy lu­dzi. Uwa­ża­na jest za je­den z naj­pięk­niej­szych koś­cio­łów ba­ro­ko­wych na Dol­nym Ślą­sku, a z pew­no­ścią za je­den z naj­bar­dziej ma­lo­wni­czo po­ło­żo­nych. O ile jej wy­gląd ze­wnę­trzny spra­wia wra­że­nie po­wścią­gli­we­go, wręcz su­ro­we­go, to wnę­trze za­chwy­ca bo­gac­twem ar­ty­sty­czne­go wy­stro­ju. Oprócz Cu­dow­nej Fi­gur­ki Ma­tki Bo­żej Bardz­kiej – naj­star­szej drew­nia­nej, ro­mań­skiej rzeź­by na Dol­nym Ślą­sku, na uwa­gę za­słu­gu­je bo­ga­to rzeź­bio­na ba­ro­ko­wa am­bo­na, or­ga­ny F. J. Eber­hard­ta z 1759 ro­ku, a tak­że o­bra­zy au­tor­stwa naj­więk­sze­go ma­la­rza śląs­kie­go ba­ro­ku Mi­cha­ła Will­man­na w oł­ta­rzu głów­nym i dwóch oł­ta­rzach bocz­nych.

tekst: 2014
fotografie: 2005, 2019
© Jacek Bednarek