ELEWACJA POŁUDNIOWA NEOGOTYCKIEGO DWORU,
W RELIKTACH KTÓREGO KRYJĄ SIĘ POZOSTAŁOŚCI ŚREDNIOWIECZNEGO ZAMKU

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

STAN OBECNY

W

XIX-wiecznej bryle neogotyckiego pa­ła­cu kry­ją się re­lik­ty star­sze­go za­ło­że­nia, któ­re do nie­daw­na tra­kto­wa­no jako po­zo­sta­ło­ści re­ne­san­so­we­go dwo­ru szla­chec­kie­go ro­du So­boc­kich. Dziś wie­my już, że część z nich się­ga cza­sów śre­dnio­wie­cza i do­ty­czy wznie­sio­ne­go w po­ło­wie XV wie­ku za­mku wa­row­ne­go, sta­no­wią­ce­go za­pew­ne re­ali­za­cję jed­ne­go z wy­so­kich u­rzęd­ni­ków, praw­do­po­do­bnie kasz­te­la­na łę­czyc­kie­go To­ma­sza Do­li­wi­ty So­boc­kie­go. W opar­ciu o tę go­tyc­ką bu­do­wlę w dru­giej kwar­cie XVI stu­le­cia pow­stał wspo­mnia­ny wcze­śniej mu­ro­wa­ny dwór o­bron­ny, któ­re­go bry­ła za­tar­ła pier­wot­ny cha­ra­kter wa­row­ni. Fun­da­to­rem no­we­go za­ło­że­nia był je­den z dwóch bra­ci, To­masz lub Bry­cjusz So­bo­cki. Pier­wszy z nich, pod­ko­mo­rzy łę­czy­cki od 1542 i kasz­te­lan go­styń­ski od ro­ku 1546, wy­bu­do­wał we wsi koś­ciół pa­ra­fia­lny, dru­gi zaś wy­po­sa­żył go w re­ne­san­so­we na­gro­bki ro­do­we. Nie­zna­ne są dal­sze dzie­je in­we­sty­cji So­boc­kich. Wie­my je­dy­nie, że nie­spe­łna sto pięć­dzie­siąt lat póź­niej o­kre­śla­ny mia­nem skar­bca mu­ro­wa­ne­go dwór nie był już za­mie­szka­ny.

W CZĘŚCI ZACHODNIEJ ELEWACJE ZEWNĘTRZNE ZDOBI KRENELAŻ,
KTÓRY WRAZ Z PSEUDOWIEŻĄ NADAJĄ CAŁOŚCI 'ŚREDNIOWIECZNEGO' CHARAKTERU

W

1744 roku dobra sobockie kupił Win­cen­ty Za­wi­sza, ło­wczy łę­czy­cki i szam­be­lan kró­la Sta­ni­sła­wa Au­gu­sta Po­nia­tow­skie­go. Na­stę­pnie prze­szły one na włas­ność je­go sy­na Cy­pria­na, a póź­niej - wnu­ka Ar­tu­ra, stra­co­ne­go w od­we­cie za dzia­łal­ność pa­trio­ty­czną i uczes­tni­ctwo w po­wsta­niu li­sto­pa­do­wym. Skon­fis­ko­wa­ny przez wła­dze car­skie ma­ją­tek Ar­tu­ra wy­ku­pił je­go brat Au­gust Za­wi­sza, któ­ry na fun­da­men­tach sta­rej bu­do­wli wzniósł ne­ogo­ty­cki pa­ła­cyk z ośmio­bo­czną, zwień­czo­ną kre­ne­la­żem wie­żą, przez co no­wy gmach szy­bko zo­stał o­krzy­knię­ty za­mecz­kiem. W ro­ku 1890 obiekt na­był Ar­tur Sto­ko­wski z żo­ną, a na­stę­pnie za­ło­żył w je­go o­to­cze­niu wspa­nia­ły park kra­jo­bra­zo­wy w sty­lu an­giel­skim. Po Sto­kow­skich za­mie­szka­li tu­taj Wik­tor i Bo­gna Prze­ga­liń­scy, któ­rzy za­ku­pi­li ma­ją­tek w 1927 ro­ku z prze­zna­cze­niem na ho­do­wlę ko­ni an­glo­arab­skich. Po dru­giej wo­jnie świa­to­wej do­bra roz­par­ce­lo­wa­no po­mię­dzy PGR a Stad­ni­nę Ko­ni w Wa­le­wi­cach, a pa­ła­cyk prze­kształ­co­no w wie­lo­ro­dzin­ny bu­dy­nek mie­szkal­ny.

ELEWACJA ZACHODNIA PAŁACYKU

ZNISZCZONA BRAMA PRZY WJEŹDZIE DO ZABYTKOWEGO PARKU

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

STAN OBECNY

W

bryle pałacu zidentyfikowano relikty sześ­cio­bocz­nej wie­ży o bo­ku o­ko­ło 4,5 me­tra, zbu­do­wa­nej z ce­gły w wą­tku go­tyc­kim i opię­tej na­roż­ny­mi przy­po­ra­mi. Jest to je­dy­na do­tych­czas roz­po­zna­na po­zo­sta­łość XV-wiecz­ne­go za­mku, któ­re­go pier­wo­tna for­ma mo­gła o­gra­ni­czać się do wznie­sio­nej na ko­pcu i oto­czo­nej głę­bo­kim wy­ko­pem lub fo­są wie­ży mie­szkal­nej, prze­kształ­co­nej w XVI stu­le­ciu w wie­żo­wy dwór o­bron­ny z ni­skim dwu­iz­bo­wym przy­zie­miem i trze­ma kon­dy­gna­cja­mi na­ziem­ny­mi.

OKNA W ELEWACJI POŁUDNIOWEJ ZE ŚLADAMI PO PRACACH BUDOWLANYCH PROWADZONYCH W LATACH 70. XX WIEKU

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

STAN OBECNY

Z

zamku gotyckiego zachowały się nie­wiel­kie frag­me­nty mu­rów skry­tych w ro­man­ty­cznej for­mie ne­ogo­tyc­kie­go pa­ła­cu, przez co nie­do­stę­pne dla po­stron­ne­go ob­ser­wa­to­ra. Bu­dy­nek na czę­ści ob­wo­du wciąż o­pa­sa­ny jest przez wy­peł­nio­ną wo­dą fo­sę. Ota­cza go 4-he­kta­ro­wy park z drze­wo­sta­nem li­czą­cym 60 ga­tun­ków, obec­nie nie­ste­ty za­nie­dba­ny. Obiekt jest wła­sno­ścią pry­wat­ną i od kil­ku lat stoi o­pusz­czo­ny (stan w 2008).

PAŁAC W SOBOCIE, STAN W 2008 ROKU

DOJAZD

W

ieś Sobota leży pomiędzy Łowiczem a Łęczycą, oko­ło 3 km na pół­noc od dro­gi łą­czą­cej o­byd­wa mia­sta. Sa­mo­chód zo­sta­wić mo­żna przy bra­mie wja­zdo­wej do par­ku u­sy­tu­owa­nej na je­go skra­ju. Aby tam do­trzeć, na­le­ży z Ryn­ku kie­ro­wać się ul. War­sza­wską aż do sa­me­go jej koń­ca. (ma­pa zam­ków wo­je­wódz­twa)

LITERATURA

1. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
2. L. Kajzer: Zamki i dwory obronne w Polsce Centralnej, DiG 2004
3. Spacerownik po regionie, Gazeta Wyborcza 2008

W pobliżu:
Oporów - zamek szlachecki z XV w., 18 km
Łowicz - relikty zamku biskupów gnieźnieńskich z XIV w., 19 km
Łęczyca - zamek królewski z XIV w., 38 km
Sochaczew - ruina zamku książęcego z XIV w., 47 km

WARTO ZOBACZYĆ:

W centralnej części wsi pó­źno­go­ty­cki ko­ściół św. Pio­tra i Pa­wła z XVI wie­ku ufun­do­wa­ny przez ka­szte­la­na To­ma­sza So­bo­ckie­go. W fa­sa­dę po­łu­dnio­wą wbu­do­wa­na o­krą­gła ba­szta świad­czą­ca o cha­ra­kte­rze o­bron­nym. We­wnątrz skle­pie­nia gwia­ździ­ste i na­gro­bki ka­mien­ne So­boc­kich dłu­ta sa­me­go San­ti Guc­cie­go.

W Walewicach klasycystyczny pa­łac z XVIII wie­ku zbu­do­wa­ny dla szam­be­la­na kró­la Po­nia­tow­skie­go - Ana­sta­ze­go Wa­lew­skie­go. W ro­ku 1810 uro­dził się tu­taj syn Na­po­le­ona i Ma­rii Wa­lew­skiej, Ale­ksan­der Co­lon­na-Wa­lew­ski, póź­niej­szy am­ba­sa­dor Fran­cji w An­glii i mi­ni­ster spraw za­gra­nicz­nych Na­po­le­ona III. Obec­nie pa­łac na­le­ży do Pań­stwo­wej Sta­dni­ny Ko­ni i mie­ści o­śro­dek ho­te­lo­wo-kon­fe­ren­cy­jny.

W Chruślinie późnogotycki ko­ściół pa­ra­fia­lny pw. św. Mi­cha­ła z XVI wie­ku, je­dno­na­wo­wy, za­koń­czo­ny pół­ko­li­stą ab­s­ydą. W śro­dku por­tal re­ne­san­so­wy z 1558, po­li­chro­mie pę­dzla Zo­fii Bau­do­ine Cour­te­nay z 1930 ro­ku, ba­ro­ko­wy oł­tarz głó­wny z 1631 o­raz ka­mien­na chrzciel­ni­ca z her­ba­mi z 1615 ro­ku.

W Bielawach kościół gotycki z XV wieku, na­le­żą­cy do cen­niej­szych za­byt­ków sa­kral­nych re­pre­zen­tu­ją­cych go­tyk ma­zo­wie­cki. W śro­dku ba­ro­ko­we oł­ta­rze z XVIII wie­ku, po­nad­to rze­źby i obra­zy z XVII/XVIII wie­ku, a ta­kże pły­ta na­gro­bna z pias­kow­ca po­świę­co­na Ma­cie­jo­wi z Bie­law - ka­szte­la­no­wi Łę­czy­cy, uzna­na za naj­star­szą na Ma­zo­wszu. Obok dre­wnia­na dzwon­ni­ca z XVIII wie­ku.

tekst: 2008
fotografie: 2008
© Jacek Bednarek