TWIERDZA W TÂRGU MUREŞ, WIDOK OD ZACHODU

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

O

gromny, zajmujący obszar 4 ha kom­pleks wa­row­ny znaj­du­je swo­ją ge­ne­zę w nie­wiel­kim klasz­to­rze fran­cisz­ka­nów, któ­ry w la­tach 1350-1490 wznie­sio­ny zo­stał tu­taj w miej­scu star­sze­go, drew­nia­ne­go jesz­cze ko­ścio­ła na­le­żą­ce­go do za­ko­nu do­mi­ni­ka­nów. Oko­ło ro­ku 1490 ów­czes­ny wo­je­wo­da sie­dmio­grodz­ki Is­tván Bá­tho­ry (oj­ciec Ste­fa­na Ba­to­re­go, zm. 1534) na­ka­zał oto­czyć klasz­tor mu­ra­mi obron­ny­mi, co mia­ło uchro­nić go przed bun­ta­mi chłop­ski­mi ini­cjo­wa­ny­mi przez skon­flik­to­wa­ną z wła­dzą ko­ściel­ną gru­pę etnicz­ną zwa­ną Se­kle­ra­miSeklerzy lub Szeklerzy – grupa etniczna zamieszkująca wschodnią część Siedmiogrodu w dzisiejszej Rumunii. Seklerzy są węgierskojęzyczni, obecnie mają węgierską świadomość narodową, a wielu badaczy uważa ich również za odłam Węgrów, jednak ich pochodzenie nie jest jeszcze całkowicie zbadane. Seklerzy w części są wyznania rzymskokatolickiego lub ewangelickiego, głównie kalwińskiego i unitariańskiego.. Już jed­nak w 1557 na fa­li po­pu­lar­no­ści ru­chów pro­te­stan­ckich miesz­kań­cy mia­sta za­ję­li bu­dyn­ki klasz­tor­ne i umie­ści­li w nich pla­ców­ki ukie­run­ko­wa­ne na edu­ka­cję re­for­mo­wa­ną (ofi­cjal­nie hel­we­cki nurt re­for­ma­cji przy­ję­to w Târ­gu Mu­reş dwa la­ta póź­niej). Od lat 60. XVI wie­ku by­ła to więc twier­dza pro­te­stan­cka, ale rów­nież wię­zie­nie, w któ­rym m.in. prze­by­wał słyn­ny wę­gier­ski po­eta Bá­lint Ba­las­si (zm. 1594), osa­dzo­ny tu­taj przez księ­cia sie­dmio­grodz­kie­go Ste­fa­na Ba­to­re­go (póź­niej­sze­go kró­la Pol­ski, zm. 1586) po prze­gra­nej przez Hab­sbur­gów bi­twie pod Sân­paul (w 1576 Ba­las­si po­je­chał z Ba­to­rym do Kra­ko­wa, a po uwol­nie­niu przez ja­kiś czas prze­by­wał na zam­ku Ka­mie­niec w Odrzy­ko­niu ja­ko gość Bo­ne­rów).

BRAMĄ ZACHODNIĄ PROWADZI GŁÓWNY WJAZD NA DZIEDZINIEC ZAMKOWY

S

tara twierdza została znisz­czo­na w 1601 ro­ku pod­czas oblę­że­nia przez woj­skie ce­sar­skie ge­ne­ra­ła i póź­niej­sze­go na­miest­ni­ka Siedmiogrodu Ge­or­gie­go Ba­sty (zm. 1607). W ro­ku na­stęp­nym, Ta­más Bor­sos, ów­cze­sny bur­mistrz mia­sta, na­mó­wił je­go miesz­kań­ców do od­bu­do­wy ko­ścio­ła i ota­cza­ją­cych je mu­rów obron­nych. Efekt tych prac mu­siał być jed­nak ma­ło sa­tys­fak­cjo­nu­ją­cy, sko­ro ja­kiś czas póź­niej ra­da miej­ska wy­stą­pi­ła o zgo­dę do księ­cia Istvá­na Boc­skai (zm. 1606) na bu­do­wę więk­szych for­ty­fi­ka­cji, i ta­ką zgo­dę otrzy­ma­ła. Pra­ce przy wzno­sze­niu no­wych umoc­nień roz­po­czę­to tu­taj oko­ło 1612 ro­ku i trwa­ły one przez na­stęp­ne czte­ry de­ka­dy. Tym­cza­sem w 1616 Târ­gu Mu­reş uzy­ska­ło sta­tus wol­ne­go mia­sta kró­lew­skie­go.

BASZTA BRAMNA, W TLE BASZTA KRAWCÓW

D

o budowy nowej twierdzy wy­ko­rzy­sta­no ka­mień rzecz­ny oraz ce­głę, a tak­że ma­te­riał po­zy­ska­ny z ru­in opusz­czo­ne­go klasz­to­ru pau­li­nów w Sân­cra­iu de Mu­reş. Trwa­ją­ca czter­dzie­ści lat pra­ca wy­ko­ny­wa­na przez po­nad 430 rze­mieśl­ni­ków przy­nio­sła efekt w po­sta­ci im­po­nu­ją­ce­go pię­cio­bocz­ne­go na­ry­su mu­rów uzu­peł­nio­ne­go sie­dmio­ma basz­ta­mi, z któ­rych pięć zbu­do­wa­nych (sfi­nan­so­wa­nych) zo­sta­ło przez cec­hy miej­skie: gar­ba­rzy, bed­na­rzy, rzeź­ni­ków, kraw­ców oraz szew­ców. Na pa­miąt­kę ich fun­da­to­rów basz­ty te do dziś no­szą na­zwy wy­mie­nio­nych za­wo­dów.

WIDOK TWIERDZY OD POŁUDNIA, NA PIERWSZYM PLANIE BASZTA SZEWCÓW, W ODDALI BASZTA GARBARZY

P

odczas najazdu wojsk osmańskich na Sie­dmio­gród w 1661 ro­ku Tur­cy zdo­by­li twier­dzę Târ­gu Mu­reş do­pro­wa­dza­jąc do ru­iny sto­ją­cy w jej obrę­bie ko­ściół, w któ­rym ru­nę­ły stro­py i znisz­cze­niu ule­gło więk­szość wy­po­sa­że­nia, w tym wi­tra­że oraz or­ga­ny. Póź­niej jesz­cze kil­ku­krot­nie mia­sto i wa­row­nia by­ły miej­scem pro­wa­dze­nia walk z Tur­ka­mi i po­wstań­ca­mi chłop­ski­mi (tzw. ku­ru­ca­mi). W trak­cie trze­cie­go i ostat­nie­go z wiel­kich bun­tów chłop­skich (1703-1711) w od­bu­do­wa­nym już wów­czas ko­ście­le klasz­tor­nym sta­ny sie­dmio­grodz­kie uro­czy­ście obwo­ła­ły księ­ciem Fe­ren­ca II Rá­kó­czi (zm. 1735), bo­ha­te­ra na­ro­do­we­go Wę­gier wal­czą­ce­go o usu­nię­cie Hab­sbur­gów z Kró­le­stwa Wę­gier­skie­go.

ZAMEK W 1735 ROKU NA RYCINIE JOHANNA CONRADA VON WEISS

POŁUDNIOWA CZĘŚĆ TWIERDZY, GRAFIKA Z 1825 ROKU

C

elu tego Rákóczemu nie uda­ło się jed­nak osiąg­nąć i po upad­ku po­wsta­nia Sie­dmio­gród wró­cił pod pa­no­wa­nie ce­sar­skie (for­mal­nie na­le­żał do Au­strii od 1688) sta­jąc się pe­ry­fe­ryj­ną i bar­dzo eks­plo­ato­wa­ną pro­win­cją mo­nar­chii hab­sbur­skiej. Utra­ta sta­tu­su au­to­no­micz­ne­go księ­stwa po­ciąg­nę­ła za so­bą sze­reg zmian, w tym do­ty­czą­cych ar­chi­tek­tu­ry mi­li­tar­nej. Twier­dza, po­zba­wio­na już stra­te­gicz­ne­go zna­cze­nia, prze­kształ­co­na zo­sta­ła w ko­sza­ry gar­ni­zo­nu woj­sko­we­go: sto­ją­ce w obrę­bie mu­rów do­my zo­sta­ły wy­bu­rzo­ne, a ich miej­sce za­ję­ły ba­ra­ki, skła­dy amu­ni­cji i in­ne obiek­ty wznie­sio­ne na po­trze­by sta­cjo­nu­ją­cych w niej od­dzia­łów ce­sar­skich.

PANORAMA MIASTA W 1840 ROKU, MIEJSCE TWIERDZY DEFINIUJE WYSOKA WIEŻA KOŚCIOŁA FORTECZNEGO
(KTÓRY STOI W OBRĘBIE JEJ MURÓW)

ZAMEK NA LITOGRAFII Z 1860 ROKU

F

unkcje wojskowe forteca peł­ni­ła do koń­ca I woj­ny świa­to­wej, przy czym jesz­cze w 1910 za­sy­pa­no jej fo­sy ja­ko ar­cha­icz­ny i nie­przy­dat­ny już ele­ment umoc­nień. Po II woj­nie, w la­tach 60. XX wie­ku po­ja­wił się po­mysł, aby prze­strzeń tą za­go­spo­da­ro­wać na po­trze­by par­ku roz­ryw­ki – z bra­ku fun­du­szy jed­nak owa ini­cja­ty­wa ni­gdy nie do­cze­ka­ła się re­a­li­za­cji. W ro­ku 2011 roz­po­czę­to sze­ro­ko za­kro­jo­ną re­wi­ta­li­za­cję twier­dzy ukie­run­ko­wa­ną na przy­wró­ce­nie jej de­ko­ra­cji ar­ty­stycz­nej (ze­wnętrz­nych ele­men­tów de­ko­ra­cyj­nych, ma­lo­wi­deł, stiu­ków, fre­sków, sto­lar­ki), re­no­wa­cję ele­wa­cji, wy­ty­cze­nie tras tu­ry­stycz­nych, upo­rząd­ko­wa­nie te­re­nu i wy­eks­po­no­wa­nie od­kry­wek w for­mie tzw. par­ku ar­che­o­lo­gicz­ne­go. Cał­ko­wi­te kosz­ty re­wi­ta­li­za­cji zam­knę­ły się w astro­no­micz­nej kwo­cie 60 mln lei (60 mln PLN).

NA DZIEDZIŃCU ZAMKOWYM, Z LEWEJ FUNDAMENTY BUDYNKÓW KLASZTORNYCH
W ODDALI RUINA WARSZTATU ODLEWNICZEGO Z XV WIEKU
Z PRAWEJ W SZKLANEJ KOPULE PUNKT INFORMACJI TURYSTYCZNEJ

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

C

harakterystycznym elementem twier­dzy jest wy­so­ki, ka­mien­no-ce­gla­ny mur obron­ny two­rzą­cy układ pię­cio­bo­ku upię­te­go sie­dmio­ma basz­ta­mi (cza­sa­mi myl­nie okre­śla­ny­mi mia­nem ba­stio­nów), z któ­rych pięć po­wsta­ło na koszt ce­chów rze­mieśl­ni­czych i przez te ce­chy było utrzy­my­wa­nych aż do za­ję­cia zam­ku przez woj­ska au­striac­kie.

PLAN ZAMKU W TÂRGU MUREŞ: 1. BASZTA SZEWCÓW, 2. BASZTA BATHORY, 3. BASZTA BRAMNA, 4. BASZTA KRAWCÓW, 5. BASZTA RZEŹNIKÓW, 6. BASZTA BEDNARZY, 7. BASZTA GARBARZY, 8. MUR OBRONNY, 9. WARSZTAT ODLEWNICZY (W RUINIE), 10. BRAMA PÓŁNOCNA, 11. CYSTERNA NA WODĘ, 12. PIECE DO WYPALANIA CEGŁY, 13. POZOSTAŁOŚCI DOMÓW MIESZKALNYCH (OB. MIEJSCE ORGANIZACJI KONCERTÓW), 14. FUNDAMENTY BUDYNKÓW KLASZTORNYCH, 15. PÓŁNOCNA TRANSZA ŚCIENNA (?), 16. WAPIENNIK, 17. MOST ZWODZONY, 18. MUR WEWNĘTRZNY ODDZIELAJĄCY KOŚCIÓŁ OD RESZTY TWIERDZY (FUNDAMENTY), 19. PIEC TYPU HYPOCAUSTUM (W RUINIE), 20. PARK ARCHEOLOGICZNY, 21. PIWNICE NA WINO, 22. BUDYNEK MIESZKALNY

A. MUZEUM, B. CENTRUM KONFERENCYJNE, C. WARSZTATY RZEMIEŚLNICZE, D. CENTRUM INTERKULTURALNE (?),
E. PAWILON WYSTAWOWY, F. CENTRUM INFORMACJI TURYSTYCZNEJ, G. SCENA TEATRALNA

WIDOK TWIERDZY Z LOTU PTAKA (FOTOGRAFIA ZNALEZIONA W INTERNECIE :-)

B

aszty zamkowe wzniesione zo­sta­ły w sty­lu póź­ne­go re­ne­san­su, a ich pla­ny są po­dob­ne do wło­skich ba­stio­nów z te­go sa­me­go okre­su. Każ­da z nich po­sia­da otwo­ry strzel­ni­cze dla ar­mat na niż­szych po­zio­mach oraz dla bro­ni ręcz­nej w ścia­nach pierw­sze­go i dru­gie­go pię­tra. Ko­mu­ni­ka­cję po­mię­dzy pię­tra­mi (któ­rych by­ło 3 lub 4) za­pew­nia­ły ze­wnętrz­ne drew­nia­ne scho­dy. Wa­row­nię ota­cza­ła fo­sa o sze­ro­ko­ści oko­ło 9 i głę­bo­ko­ści 2,5 me­tra za­si­la­na wo­da­mi rze­ki Mu­reş (Ma­ru­sza). Fo­sę za­sy­pa­no na po­cząt­ku XX wie­ku.

POŁUDNIOWO-ZACHODNI ODCINEK MURÓW Z BASZTĄ BRAMNĄ (Z LEWEJ) I BASZTĄ BATHORY

W

południowo-zachodniej części dzie­dziń­ca zam­ko­we­go stoi for­tecz­ny ko­ściół re­for­mo­wa­ny, a wcześ­niej ko­ściół klasz­tor­ny za­ko­nu fran­cisz­ka­nów, bę­dą­cy naj­star­szą świą­ty­nią w mie­ście (po­czą­tek bu­do­wy oko­ło 1350). Je­go pół­noc­ną fa­sa­dę, w miej­scu gdzie oł­tarz sty­ka się z na­wą, za­my­ka wy­so­ka na 55 me­trów wie­ża-dzwon­ni­ca, ozdo­bio­na u szczy­tu spi­cza­stym da­chem i czte­re­ma na­roż­ny­mi wie­życz­ka­mi. Być mo­że wie­ża za­stą­pi­ła część bu­dyn­ku klasz­tor­ne­go, któ­ry wcze­śniej wy­bu­rzo­no. Od za­cho­du z ko­ścio­łem są­sia­du­je nie­po­zor­ny dom ko­men­dan­ta twier­dzy, zaś nie­co da­lej na pół­noc wzno­si się cha­rak­te­ry­stycz­ny gmach w kształ­cie li­te­ry U, po­wsta­ły w wy­ni­ku po­łą­cze­nia dwóch XVII-wiecz­nych do­mów. Bu­dy­nek ten przed la­ty peł­nił funk­cję sie­dzi­by szta­bu i…ra­tu­sza miej­skie­go, a dziś mie­ści się w nim mu­ze­um.

MUZEUM MIEJSKIE, DAWNIEJ SIEDZIBA SZTABU

KOŚCIÓŁ FORTECZNY Z XIV WIEKU

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

P

o gruntownej rewitalizacji twier­dza słu­ży miesz­kań­com mia­sta jako cen­trum kul­tu­ral­no-spo­łecz­ne z alej­ka­mi, re­stau­ra­cja­mi i sce­ną kon­cer­to­wą. Zam­knię­ty mu­ra­mi obron­ny­mi bul­war jest wspa­nia­łym miej­scem do spo­koj­nych spa­ce­rów, kon­tem­pla­cji i od­łą­cze­nia się od zwy­kłe­go burz­li­we­go ży­cia. Każ­dej wio­sny na dzie­dziń­cu zam­ko­wym or­ga­ni­zo­wa­ne są Dni Târ­gu Mu­reş i Fe­sti­wal Pi­wa, a je­sie­nią - Fe­sti­wal Wi­na. Tu­taj też, w daw­nym bu­dyn­ku szta­bu umiesz­czo­no Dział Hi­sto­rycz­no-Ar­che­o­lo­gicz­ny Mu­ze­um Miej­skie­go.

ZAMEK JEST NAPRAWDĘ ROZLEGŁY, ALE ŻEBY KOLEJKĄ...TO JUŻ PRZESADA

WSCHODNIA CZĘŚĆ DZIEDZIŃCA Z PAWILONEM WYSTAWOWYM, W ODDALI PLAC KONCERTOWY

DOJAZD

T

ârgu Mureş to szóste co do wiel­ko­ści mia­sto w Ru­mu­nii, po­ło­żo­ne w pół­noc­no-za­chod­niej czę­ści Tran­syl­wa­nii, 100 km na wschód od Cluj-Na­po­ca. Ogrom­na twier­dza stoi nie­opo­dal cha­rak­te­ry­stycz­nej pra­wo­sław­nej ka­te­dry Inăl­ţa­rea Dom­nu­lui, któ­rej wie­że mo­gą słu­żyć za punkt orien­ta­cyj­ny.

Wokół murów wiele miejsc par­kin­go­wych, naj­wię­cej przy Bul­evard­ul Cet­ăţii (tłum: Ale­ja Zam­ko­wa) i Stra­da Ni­co­lae Ior­ga. Bar­dzo przy­da­je się apli­ka­cja TPARK umo­żli­wia­ją­ca do­ko­na­nie zdal­nej płat­no­ści za par­ko­wa­nie w kil­ku­dzie­się­ciu mia­stach w Ru­mu­nii i na Wę­grzech (prze­te­sto­wa­ne wie­lo­krot­nie – dzia­ła do­sko­na­le!).

WIDOK Z DZIEDZIŃCA ZAMKOWEGO NA KATEDRĘ PRAWOSŁAWNĄ WNIEBOWSTĄPIENIA PAŃSKIEGO

źródło:
www.howdodesign.com, www.virtualisszekelyfold.ro, ro.wikipedia.org, statiunibalneare.com, jurnalulph.ro

tekst: 2022
fotografie: 2022
© Jacek Bednarek