ZAMEK W CZCHOWIE, WIDOK OD ZACHODU

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

H

istoria zamku w Czchowie przeplata się z hi­sto­rią mia­sta i dziś trud­no już usta­lić po­nad wszel­ką wąt­pli­wość, czy ja­ko pierw­sza po­wsta­ła w tym miej­scu straż­ni­ca kró­lew­ska, a obsłu­gu­ją­ca ją osa­da roz­wi­nę­ła się w ośro­dek miej­ski (lo­ko­wa­ny mię­dzy 1288 a 1333), czy ra­czej to mo­że obec­ność sie­dzib ludz­kich skło­ni­ła fun­da­to­ra do wy­sta­wie­nia w ich są­siedz­twie mu­ro­wa­nej wa­row­ni. Fun­da­tor ten rów­nież po­zo­sta­je nie­zna­ny, po­dob­nie jak czas bu­do­wy ka­mien­nej wie­ży bę­dą­cej za­ląż­kiem póź­niej­sze­go zam­ku. Z du­żym jed­nak praw­do­po­do­bień­stwem moż­na przy­jąć, że owa wie­ża sta­no­wi ini­cja­ty­wę bu­dow­la­ną Wa­cła­wa II (zm. 1305), księ­cia kra­kow­skie­go od 1291 i kró­la Pol­ski od ro­ku 1300, a jej po­wsta­nie wy­ni­ka z po­trze­by kon­tro­li bieg­ną­ce­go wzdłuż Du­naj­ca szla­ku han­dlo­we­go na Wę­gry. Prze­ko­na­nie o ksią­żę­cej fun­da­cji zam­ku wzmac­nia od­kry­cie w je­go przy­zie­miu srebr­nej mo­ne­ty Wa­cła­wa II, bi­tej w la­tach 1300-1305.

WZGÓRZE ZAMKOWE WIDZIANE OD PÓŁNOCNEGO WSCHODU

W DRODZE DO ZAMKU, NA PIERWSZYM PLANIE FRAGMENT EKSPOZYCJI SZLAKU MILITARNO-HISTORYCZNEGO

M

urowana wieża, której pierwsze for­ty­fi­ka­cje sta­no­wi je­dy­nie wał oraz drew­nia­na pa­li­sa­da, zo­sta­je wzmoc­nio­na ka­mien­nym mu­rem i wie­żą bram­ną przy­pusz­czal­nie za cza­sów pa­no­wa­nia na zie­mi kra­kow­skiej księ­cia, a póź­niej kró­la Wła­dy­sła­wa Ło­kiet­ka (zm. 1333), lub do­pie­ro w cza­sach ka­zi­mie­rzow­skich, gdy Czchów zo­sta­je sie­dzi­bą sta­ro­stwaStarosta grodowy nadzorował w administrację skarbową, policyjną oraz sądy, stał na czele sądu grodzkiego, miał prawo miecza (to znaczy egzekucji wszystkich wyroków sądowych na podległym terenie). oraz są­du grodz­kie­goSąd grodzki – sąd w dawnej I Rzeczypospolitej. Był jednym z podstawowych sądów szlacheckich jakie powstały w Polsce. Był sądem I instancji, którego wyroki z założenia były wydawane w imieniu monarchy i miały być niezaskarżalne. (od 1357). Rok wcześ­niej, bo w 1356 wzmian­ko­wa­ny jest pierw­szy bur­gra­bia czchow­skiBurgrabia – urząd grodzki I Rzeczypospolitej, zastępca starosty grodowego. Jako zarządca zamku czuwał nad powierzonym sobie zamkiem, dbając o bezpieczeństwo miasta. Jego kompetencje w wielu przypadkach pokrywały się z kompetencjami podstarościego. Burgrabia przeprowadzał egzekucję sądową, aresztował zakłócających sesje sądowe, chwytał przestępców. Od 1507 na mocy specjalnej konstytucji sejmowej do jego kompetencji należało pilnowanie bezpieczeństwa na drogach. , nie­ja­ki Im­ram, syn Że­go­ty. We­dług Dłu­go­sza czę­stym go­ściem na zam­ku by­wa Ka­zi­mierz Wiel­ki (zm. 1370), któ­ry od­wie­dza w nim swo­je ko­chan­ki.

NA OSTATNIEJ PROSTEJ :-)

Z

a rządów Andegawenów i Ja­giel­lo­nów za­mek peł­ni rów­nież funk­cję sta­cji kró­lew­skiej. W 1372 ro­ku prze­by­wa w nim przez krót­ki czas kró­lo­wa-re­gent­ka El­żbie­ta Ło­kiet­ków­na (zm. 1380) pod­czas swej po­dró­ży na Wę­gry, zaś w la­tach 1397, 1408, 1410, 1419 i 1423 go­ści w Czcho­wie w ra­mach co­rocz­nych ob­jaz­dów pań­stwa król Wła­dy­sław Ja­gieł­ło (zm. 1434). W tym cza­sie wa­row­nia jest już len­nem dzier­ża­wio­nym przez wła­ści­cie­li po­bli­skie­go Mel­szty­na: wo­je­wo­dę kra­kow­skie­goWojewoda - organ administracji państwowej w Polsce. W I Rzeczypospolitej wojewodowie należeli do grona urzędów senatorskich, jednak w zależności od terenów, z których pochodzili, mieli różne kompetencje. Urząd wojewody zaczął funkcjonować w czasach nowożytnych w Koronie, a częściowo na Litwie, jako zwierzchnik województwa i jego administracji, ale z iluzoryczną władzą. Wojewodowie: krakowski, poznański, wileński, trocki, sandomierski i kaliski (oraz kasztelan krakowski) byli specjalnie wyróżnieni posiadaniem powierzonych im kluczy do skarbca koronnego na Wawelu. Spy­tka Mel­sztyń­skie­go her­bu Le­li­wa (zm. 1399), a na­stęp­nie je­go sy­na Ja­na (zm. 1428) i dru­gie­go z sy­nów - Spy­tka (zm. 1439), kasz­te­la­na biec­kie­goKasztelan (łac. comes castellanus, komes grodowy, żupan) – urzędnik lokalny w średniowiecznej Polsce. Zajmował się administracją gospodarczą (ściąganiem danin na rzecz panującego), obroną i sądownictwem na terenie kasztelanii. Podlegali mu chorąży, wojski, sędzia grodowy i włodarz. , któ­re­go nie­chęć do bi­sku­pa Zbig­nie­wa Ole­śnic­kie­go i sym­pa­tie pro­hu­sy­ckie pro­wa­dzą do jaw­ne­go bun­tu prze­ciw wła­dzy ko­ściel­nej, a w kon­se­kwen­cji do bi­twy (pod Grot­ni­ka­mi) za­koń­czo­nej je­go śmier­cią i ka­rą kró­lew­ską po­le­ga­ją­cą na ode­bra­niu Mel­sztyń­skim szla­che­ctwa oraz na­le­żą­cych do nich dóbr ziem­skich (zła­go­dzo­ną póź­niej pod na­ci­skiem ogó­łu szlach­ty).

ZREKONSTRUOWANA BRAMA ZAMKOWA

M

niej więcej w połowie XV wieku za­mek otrzy­mu­je pod­par­tą dwie­ma po­tęż­ny­mi przy­po­ra­mi basz­tę bram­ną. Jej fun­da­to­ra­mi są być mo­że sy­no­wie Spy­tka Dru­gie­go, Jan (zm. ok. 1480) i Spy­tek Trze­ci (zm. 1502) lub tyl­ko Spy­tek Trze­ci, któ­ry po wstą­pie­niu bra­ta do za­ko­nu ber­nar­dy­nów sta­je się je­dy­nym dzie­dzi­cem wło­ści i dzier­żaw­cą kró­lew­szczyzn, wśród nich Czcho­wa. W 1499 ro­ku za­sta­wia go za 1000 grzy­wienGrzywna - dawna jednostka miary stosowana w średniowiecznej i nowożytnej Polsce. Odpowiadała wartości około 200 gram srebra. Jedna grzywna krakowska równała się 48 groszom praskim. swo­jej cór­ce An­nie (zm. 1521), żo­nie Mi­ko­ła­ja Ka­mie­niec­kie­go her­bu Pi­la­wa, sta­ro­sty kra­kow­skie­go (zm. 1515). W tym cza­sie na­stę­pu­je ostat­ni etap roz­bu­do­wy wa­row­ni, pod­czas któ­re­go do bu­dyn­ku miesz­kal­ne­go do­sta­wio­ne zo­sta­je skrzy­dło go­spo­dar­cze, a do wie­ży – opar­ta o mur obron­ny przy­bu­dów­ka. Po śmier­ci Ka­mie­niec­kie­go An­na po­ślu­bia Ada­ma Ra­dzi­miń­skie­go, a w 1519 prze­ka­zu­je trzy­ma­ne w te­nu­cie do­bra, wraz z Czcho­wem, Wo­lą Stroń­ską i Sie­mie­cho­wem, Ja­no­wi Wiecz­wień­skie­mu, woj­skie­mu płoc­kie­muWojski – w średniowiecznej Polsce to urzędnik podporządkowany kasztelanowi. Od XIII wieku był zastępcą kasztelana do spraw wojskowych. Jego zadaniem było pilnowanie porządku w powiecie podczas wyprawy wojennej. W późniejszym okresie był zwalniany ze służby wojskowej, by opiekować się żonami i dziećmi szlachty będącej na wojnie. Z tego względu na urząd ten wybierano z reguły mężczyzn w podeszłym wieku, o nienagannej reputacji. W I Rzeczypospolitej był to niższy urząd ziemski. (zm. 1525) i Mi­ko­ła­jo­wi z Ta­szyc, pod­sęd­ko­wi kra­kow­skie­muPodsędek (łac. subiudex) – w dawnej Polsce początkowo był to urzędnik sądu dworskiego księcia, od XIV w. zastępca (ale nie podwładny) sędziego ziemskiego, wchodzący wraz z sędzią i pisarzem ziemskim w skład kompletu sądowego. (zm. 1545). Da­ta ta wy­zna­cza kres dzier­ża­wie­nia czchow­skiej kró­lew­szczyz­ny przez Mel­sztyń­skich.

DZIEDZINIEC ZAMKU W CZCHOWIE

W

krótce jednak Czchów trafia do Bo­ne­rów, wska­zu­ją na to bo­wiem ra­chun­ki z 1525 ro­ku, gdzie wy­stę­pu­je on ja­ko ich po­sia­dłość wiel­ko­rzą­do­wa. Póź­niej na krót­ko na­le­ży on do nie­ja­kich Rob­kow­skich, i po­now­nie do Bo­ne­rów: Se­we­ry­na, bur­gra­bie­go kra­kow­skie­go (zm. 1549), a na­stęp­nie do je­go sy­na Sta­ni­sła­wa (zm. 1560), sta­ro­sty biec­kie­go. Okres rzą­dów w Czcho­wie wła­ści­cie­li wspa­nia­łe­go Ogro­dzień­ca uwa­ża­ny jest za po­czą­tek upad­ku za­rów­no zam­ku jak i sa­me­go mia­stecz­ka, na co za­pew­ne du­ży wpływ ma dy­na­micz­ny roz­wój są­sied­nie­go Za­kli­czy­na, a w kon­se­kwen­cji prze­nie­sie­nie do tej miej­sco­wo­ści or­ga­ni­zo­wa­nych cy­klicz­nie tar­gów i jar­mar­ków. W 1561 ro­ku sta­ro­stą czchow­skim zo­sta­je Wa­wrzy­niec Spyt­ko Jor­dan her­bu Trą­by, kasz­te­lan kra­kow­ski (zm. 1568). W mar­cu 1563 dzier­ża­wę otrzy­mu­je w do­ży­wo­cie An­na Jor­da­now­ska z Sie­niaw­skich (zm. 1597), żo­na Wa­wrzyń­ca, a na­stęp­nie jej cór­ka El­żbie­ta wraz z mę­żem Mi­ko­ła­jem Li­gę­zą her­bu Pół­ko­zic (zm. 1603). W tym cza­sie za­mek wciąż peł­ni funk­cję sie­dzi­by sta­ro­stwa, ale je­go ad­mi­ni­stra­cyj­ne i go­spo­dar­cze zna­cze­nie jest naj­wy­raź­niej mar­gi­nal­ne, sko­ro nie wy­mie­nia się go już lu­stra­cjach dóbr kró­lew­skich.

POD ZAMKIEM "W PIĘKNYCH OKOLICZNOŚCIACH PRZYRODY"

Z

a rządów na starostwie Woj­cie­cha Grab­kow­skie­go her­bu Ja­strzę­biec (zm. 1683) prze­sta­je funk­cjo­no­wać w zam­ku sąd ziem­ski (1646) i od­tąd de­gra­da­cja wa­row­ni po­stę­pu­je w bar­dzo szyb­kim tem­pie. W po­ło­wie XVII stu­le­cia jest ona już opusz­czo­na i po­pa­da w ru­inę, do cze­go za­pew­ne przy­czy­nia się po­top szwedz­ki i na­jazd na Pol­skę wojsk Je­rze­go Ra­ko­cze­go. Wpraw­dzie jesz­cze w dru­giej po­ło­wie XVIII wie­ku po­ja­wia się szan­sa na jej od­bu­do­wę, zwią­za­na z re­ak­ty­wa­cją są­du ziem­skie­go w Czcho­wie i przy­zna­niem na ten cel środ­ków fi­nan­so­wych, osta­tecz­nie jed­nak gmach są­du wznie­sio­ny zo­sta­je od pod­staw na ryn­ku miej­skim, za­mek zaś, a wła­ści­wie tyl­ko je­go wie­ża, peł­ni od­tąd je­dy­nie funk­cję wię­zie­nia. Po pierw­szym roz­bio­rze Pol­ski (1772) wła­dze au­striac­kie li­kwi­du­ją sta­ro­stwo, oba­li­ny wa­row­ni od­sprze­da­jąc do­tych­cza­so­wej sta­ro­ści­nie Zo­fii z Chrzą­stkow­skich Gra­bow­skiej.

"CZCHÓW W GALICYI W CYR. BOCHEŃSKIM", EDWARD WALENTY KAINKO 1843

N

a fali romantycznych unie­sień w po­ło­wie XIX stu­le­cia ru­iny po­now­nie wzbu­dza­ją za­in­te­re­so­wa­nie opi­nii pu­blicz­nej sta­jąc się przed­mio­tem ar­ty­ku­łów pra­so­wych i obiek­tem chęt­nie uwiecz­nia­nym w ów­czes­nych gra­fi­kach i sztuce ma­lar­skiej. Za­mek w tym cza­sie po­kry­wa nie­mal w ca­ło­ści gru­ba war­stwa gru­zu i zie­mi, po­nad któ­re wy­sta­je je­dy­nie cy­lin­drycz­ny berg­fried . Prze­kła­da się to na po­wszech­ne wów­czas prze­ko­na­nie, że daw­na wa­row­nia mia­ła for­mę sa­mot­nej wie­ży, po­zba­wio­nej in­nych mu­ro­wa­nych za­bu­do­wań (świa­do­mość ta ule­gła zmia­nie do­pie­ro w po­ło­wie XX wie­ku). Pierw­sze pra­ce ba­daw­cze na wzgó­rzu zam­ko­wym po­dej­mu­je jesz­cze pod ko­niec XIX stu­le­cia hi­sto­ryk sztu­ki Wła­dy­sław Łuszcz­kie­wicz (zm. 1900), jed­nak na dzia­ła­nia ra­tun­ko­we oca­la­ła wie­ża mu­si cze­kać aż do mię­dzy­woj­nia, gdy po uzna­niu wa­row­ni za pom­nik ar­chi­tek­tu­ry epo­ki pia­stow­skiej ów­czes­ne wła­dze za­bez­pie­cza­ją ją kon­struk­cją żel­be­to­wą. Po 1945 kon­ty­nu­owa­ne są od­kryw­ki ar­che­olo­gicz­ne, pro­wa­dzo­na jest też re­kon­struk­cja mu­rów, choć jej za­kres po­cząt­ko­wo ma bar­dzo ogra­ni­czo­ny cha­rak­ter. Obec­ny wy­gląd gmach zam­ko­wy za­wdzię­cza sze­ro­ko za­kro­jo­nej re­wi­ta­li­za­cji re­ali­zo­wa­nej już w XXI wie­ku.

WIDOK RUIN NA PRZEŁOMIE XIX I XX WIEKU

WĘDZIDŁA I FRAGMENTY ŚREDNIOWIECZNEJ RĘKAWICY ODNALEZIONE NA ZAMKU W CZCHOWIE
ŹRÓDŁO: A. SZPUNAR, M. GLINIANOWICZ: "UZBROJENIE ŚREDNIOWIECZNE Z ZAMKU W CZCHOWIE"

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

W

świetle badań archeo­lo­giczn­ych naj­star­szą bu­dow­lą na zam­ku jest wol­no sto­ją­ca wie­ża z po­cząt­ku XIV wie­ku, wznie­sio­na z pia­skow­ca w po­łu­dnio­wo-za­chod­niej czę­ści wzgó­rza. Śred­ni­ca wie­ży w pod­sta­wie wy­no­si 12,5 me­tra, a jej obec­na wy­so­kość to oko­ło 20 me­trów. Daw­niej z pew­no­ścią bu­dow­la ta by­ła wyż­sza, przy czym jej gór­na część mia­ła już plan ośmio­bocz­ny. Pier­wot­ne wej­ście do wie­ży znaj­do­wa­ło się od pół­noc­nej stro­ny na po­zio­mie pierw­sze­go pię­tra, a jej ko­mu­ni­ka­cja z dzie­dziń­cem od­by­wa­ła się za­pew­ne przy uży­ciu drew­nia­nych scho­dów lub dra­bi­ny, póź­niej na­to­miast być mo­że za po­śred­ni­ctwem po­łą­czo­nej z mu­rem drew­nia­nej kład­ki. W po­cząt­ko­wym okre­sie funk­cjo­no­wa­nia za­mek był więc bu­dow­lą wie­żo­wą, a je­go je­dy­ne umoc­nie­nia sta­no­wi­ły wa­ły i drew­nia­ny czę­sto­kół.

PÓŁNOCNO-ZACHODNIA ELEWACJA ZAMKU, LINIĄ PRZERYWANĄ OZNACZONO ZARYS WIEŻY, MURÓW I BUDYNKU MIESZKALNEGO
PRZED UPADKIEM ZAMKU, ŹRÓDŁO: A. MARTYKA "RUINY ZAMKU W CZCHOWIE"

DWIE WIEŻE: CYLINDRYCZNA WIEŻA GŁÓWNA I WIEŻA BRAMNA

W

pierwszej połowie XIV wieku wieżę oto­czo­no bieg­ną­cym po kra­wę­dziach wzgó­rza ka­mien­nym mu­rem obron­nym o gru­bo­ści od 1,2 do 2,4 i wy­so­ko­ści się­ga­ją­cej 10 me­trów. W je­go za­chod­nim od­cin­ku, od stro­ny mia­stecz­ka, usy­tu­owa­no wjazd z przed­bra­miem będący za­ląż­kiem póź­niej­szej wie­ży bram­nej. Orien­ta­cyj­nie w tym sa­mym cza­sie w pół­noc­no-wschod­niej czę­ści dzie­dziń­ca wznie­sio­no dwu­prze­strzen­ny, za­pew­ne pię­tro­wy bu­dy­nek miesz­kal­ny (o bo­kach 9,6x21 me­trów) ze skle­pio­ny­mi iz­ba­mi i sie­nią peł­nią­cą funk­cję klat­ki scho­do­wej.

FUNDAMENTY BUDYNKU GOSPODARCZEGO I (W TLE) DOMU MIESZKALNEGO

PIWNICE DOMU MIESZKALNEGO

O

kres XV-wiecznej rozbudowy zamku re­pre­zen­tu­je wie­ża bram­na zbu­do­wa­na w miej­scu wcze­śniej­sze­go wja­zdu, na pla­nie pro­sto­ką­ta o bo­kach 6x7 me­trów, z dwie­ma ma­syw­ny­mi przy­po­ra­mi od stro­ny za­chod­niej. Przed la­ty praw­do­po­dob­nie wień­czy­ły ją obron­ne ma­chi­ku­ły na ka­mien­nych wspor­ni­kach - stąd też pro­wa­dził prze­rzu­co­ny nad su­chą fo­są most zwo­dzo­ny.

WIEŻA BRAMNA (PO LEWEJ) I PROWADZĄCY DO NIEJ MOST ZWODZONY

W WIEŻY

P

odczas ostatniej prze­bu­do­wy wa­row­ni, da­to­wa­nej na prze­łom XV i XVI stu­le­cia, wznie­sio­no jed­no­kon­dyg­na­cyj­ny bu­dy­nek go­spo­dar­czy z ka­mien­ną po­sadz­ką przy­le­ga­ją­cy od po­łu­dnia do do­mu miesz­kal­ne­go, oraz opar­tą o wie­żę i mur za­chod­ni przy­bu­dów­kę, zwa­ną stró­żów­ką.

REKONSTRUKCJA ZAMKU WG JANA SALMA

PLAN ZAMKU W CZCHOWIE: 1. WIEŻA GŁÓWNA, 2. WIEŻA BRAMNA, 3. DOM MIESZKALNY, 4. BUDYNEK GOSPODARCZY, 5. STRÓŻÓWKA

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

Z

amek w Czchowie w obecnym stanie sta­no­wi re­kon­struk­cję, pew­ną wi­zję te­go, jak mógł on wy­glą­dać w prze­szło­ści, przy czym nie jest to re­kon­struk­cja kom­plet­na. Nie­mal od fun­da­men­tów od­two­rzo­no wie­żę bram­ną, wznie­sio­no oka­za­ły drew­nia­ny most, uzu­peł­nio­no rów­nież ubyt­ki i nad­bu­do­wa­no mur ob­wo­do­wy, wie­żę i stró­żów­kę. W pro­gra­mie od­bu­do­wy po­mi­nię­to dom miesz­kal­ny i bu­dy­nek go­spo­dar­czy, ale ich plan uczy­tel­nio­no, a piw­ni­ce do­mu – od­gru­zo­wa­no i udo­stęp­nio­no dla zwie­dza­ją­cych. Wnę­trza wa­row­ni po­zo­sta­ją pu­ste, za wy­jąt­kiem stró­żów­ki, w któ­rej zor­ga­ni­zo­wa­no nie­wiel­ką wy­sta­wę pre­zen­tu­ją­cą wy­ni­ki ba­dań ar­che­olo­gicz­nych zam­ku i je­go dzie­je. Po­nad­to, na dzie­dziń­cu zam­ko­wym i w je­go naj­bliż­szym oto­cze­niu obej­rzeć moż­na hi­sto­rycz­ną broń ar­ty­le­ryj­ską i oblęż­ni­czą bę­dą­cą czę­ścią eks­po­zy­cji tzw. Szla­ku mi­li­tar­no-hi­sto­rycz­ne­go. Wie­ża peł­ni funk­cję punk­tu wi­do­ko­we­go.

EKSPOZYCJA NA DZIEDZIŃCU ZAMKOWYM

Wstęp na dziedziniec wolny, na wieżę – płatny

Czas zwiedzania zależy tylko od Was. Można przy­jąć, ze wraz z doj­ściem z par­kin­gu i dro­gą po­wrot­ną nie po­wi­nien prze­kro­czyć 1-1,5 h.

Na dziedziniec można wejść z pie­skiem.

Przed wejściem do wieży bramnej jest kil­ka scho­dów. Po po­ko­na­niu tej prze­szko­dy moż­na swo­bod­nie po­ru­szać się tyl­ko w obrę­bie daw­ne­go dzie­dziń­ca. Do punk­tów wi­do­ko­wych (na fun­da­men­tach bu­dyn­ków i na wie­ży) pro­wa­dzą ko­lej­ne scho­dy.

Brak ograniczeń dla lotów rekreacyjnych

NA WIEŻY

DOJAZD

C

zchów położony jest przy DK75, około 30 km na pół­noc od No­we­go Są­cza. Za­mek wzno­si się na wzgó­rzu, 400 me­trów na wschód od Ryn­ku. Wy­so­ka wie­ża po­zwa­la do­strzec go już z od­da­li.
(ma­pa zam­ków wo­je­wódz­twa)

Duży, bezpłatny parking przy ul. Wę­gier­skiej (stąd ła­god­ne po­dej­ście do zam­ku) lub mniej­szy, rów­nież bez­płat­ny, przy ul. Basz­to­wej (trze­ba bę­dzie wspi­nać się po scho­dach).

LITERATURA

1. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
2. A. Martyka: Ruiny zamku w Czchowie..., Wia­do­mo­ści Kon­ser­wa­tor­skie 64/2020
3. K. Moskal: Grody i zamki nad Dunajcem i Popradem, Ko­li­ber 2011
4. K. Moskal: Leliwici z Melsztyna i ich zamki, Koliber 2007
5. A. Szpunar, M. Glinianowicz: Uzbrojenie późnośredniowieczne z zamku w Czcho­wie w Ma­ło­pol­sce, Ac­ta Mi­li­ta­ria Me­dia­eva­lia II, 2006
6. A. Wagner: Murowane budowle obronne w Polsce X-XVIIw., Bellona 2019

W pobliżu:
Wytrzyszczka - zamek rycerski z XIV w., 8 km
Gnojnik - kościół obronny z XIV w., 11 km
Melsztyn - ruina zamku rycerskiego z XIV w., 11 km
Rożnów - ruina zamku magnackiego z XVI w., 15 km
Rożnów - ruina zamku rycerskiego z XIV w., 16 km
Dębno - zamek szlachecki z XV w., 20 km
Wielka Wieś - relikty zamku rycerskiego z XIV w., 21 km
Nowy Wiśnicz - zamek magancki z XIV-XVII w., 22 km
Wieruszyce - dwór obronny z XV/XVI w., 30 km
Bochnia - relikty zamku żupnego z XIV w., 31 km
Nowy Sącz - ruina zamku królewskiego z XIV w., 34 km
Tarnów - relikty zamku rycerskiego z XIV w., 38 km
Jeżów - renesansowy dwór obronny z XV w., 42 km
Stary Sącz - klasztor sióstr klarysek z XIV-XVII w., 42 km

WARTO ZOBACZYĆ:

Układ miejski z uroczym, pochyłym Ryn­kiem, wy­ty­czo­ny w XIV wie­ku zgod­nie z za­ło­że­nia­mi sto­so­wa­ny­mi przy lo­ka­cji miast na pra­wie nie­miec­kim. Cen­tral­ną je­go część zaj­mu­je skwer z fon­tan­ną św. Kin­gi, fi­gu­rą św. Ja­na Ne­po­mu­ce­na z XVIII wie­ku bę­dą­cą przy­pusz­czal­nie wo­tem dzięk­czyn­nym za oca­le­nie mia­stecz­ka przed znisz­cze­nia­mi wo­jen­ny­mi, oraz rzeź­bą św. Flo­ria­na ufun­do­wa­ną przez miesz­kań­ców szu­ka­ją­cych wsta­wien­nic­twa sił wyż­szych przed og­niem i po­ża­rem. U stóp św. Flo­ria­na znaj­du­je się śred­nio­wiecz­na fi­gu­ra lwa prze­nie­sio­na tu­taj z pierw­sze­go, ro­mań­skie­go jesz­cze ko­ścio­ła.

NA RYNKU W CZCHOWIE

ROMAŃSKA FIGURA LWA PRZY RZEŹBIE ŚW. FLORIANA

W północno-wschodnim narożniku Rynku stoi ko­ściół pa­ra­fial­ny pw. Na­ro­dze­nia NMP wzno­szo­ny eta­pa­mi w XIV i XV wie­ku w miej­scu wspom­nia­nej świą­ty­ni ro­mań­skiej. Jest to bu­dow­la go­tyc­ka, je­dno­na­wo­wa, z dwu­przę­sło­wym prez­bi­te­rium, ba­ro­ko­wą ka­pli­cą i cy­lin­drycz­ną wie­życz­ką scho­do­wą. Daw­niej ko­ściół po­sia­dał rów­nież wie­żę, jed­nak ta, w oba­wie przed za­wa­le­niem zo­sta­ła ob­ni­żo­na i wto­pio­na w je­go kor­pus. We wnę­trzu za­cho­wa­ły się po­li­chro­mie sprzed 1375 ro­ku oraz re­ne­san­so­we na­grob­ki.

KOŚCIÓŁ PW. NARODZENIA NMP

tekst: 2023
fotografie: 2021
© Jacek Bednarek