CETATEA BOLOGA, WIDOK OD STRONY RONDELLI (OD PÓŁNOCY)

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

C

hoć źródła pisane wspominają o zam­ku do­pie­ro w 1319 ro­ku, pro­wa­dzo­ne na te­re­nie ru­in ba­da­nia ar­che­olo­gicz­ne wy­ka­za­ły ist­nie­nie w tym miej­scu star­szych, drew­nia­no-ziem­nych umoc­nień po­cho­dzą­cych przy­pusz­czal­nie z XII wie­ku. Przy­wo­ła­na wzmian­ka z 1319 wska­zu­je szlach­ci­ca imie­niem Ele­fán­ti Dez­ső cas­tel­la­nus de Se­bu­swar ja­ko ad­mi­ni­stra­to­ra wa­row­ni na­le­żą­cej wów­czas do kró­la Ka­ro­la I Wę­gier­skie­go (zm. 1342, krót­ka lek­cja hi­sto­rii: Ka­rol Wę­gier­ski był dziad­kiem Ja­dwi­gi, żo­ny Wła­dy­sła­wa Ja­gieł­ły i kró­lo­wej Pol­ski). Twier­dza Bo­lo­ga w tym cza­sie, obok peł­nie­nia funk­cji sie­dzi­by lo­kal­nej ad­mi­ni­stra­cji w ra­mach więk­sze­go hrab­stwa Bi­hor, mia­ła rów­nież za za­da­nie nad­zo­ro­wać szlak han­dlo­wy pro­wa­dzą­cy wzdłuż do­li­ny Cri­şu­lui Re­pe­de (Szyb­ki Ke­resz). W 1331 kasz­te­la­nem zam­ku był nie­ja­ki De­si­de­riu de Lo­soncz.

WIDOK RUIN Z LOTU PTAKA, ŹRÓDŁO: ZAMEK BOLOGA

WIDOK OD POŁUDNIA NA WIEŻĘ GŁÓWNĄ

W

1362 roku zamek i związane z nimi grun­ty zo­sta­ły przy­pi­sa­ne wo­je­wo­dzie Tran­syl­wa­nii i prze­ka­za­ne ad­mi­ni­stra­cji hrab­stwa Cluj. Je­go pierw­szym (lub jed­nym z pierw­szych) kasz­te­la­nem, po­świad­czo­nym w 1377 ro­ku, był So­phor­nik, za­pew­ne Nie­miec o skrom­niej­szym po­cho­dze­niu spo­łecz­nym. W cza­sach, gdy na tro­nie wę­gier­skim za­sia­dał Zyg­munt Luk­sem­bur­ski (zm. 1437), wa­row­nia sta­no­wi­ła len­no wią­żą­ce lo­kal­ne ry­cer­stwo z nie­miec­kim wład­cą. Ten w 1398 prze­ka­zał ją wraz z zam­kiem Bran (to ten słyn­ny „za­mek Dra­ku­li”) Mir­cea Star­sze­mu (Mir­cea cel Bă­trân), wład­cy Wo­ło­szczyz­ny (zm. 1418), z któ­rym pod­pi­sał trak­tat so­jusz­ni­czy prze­ciw­ko Im­pe­rium Osmań­skie­mu. Wkrót­ce jed­nak, bo już w 1408 Bo­lo­ga wró­ci­ła pod pa­no­wa­nie wo­je­wo­dy Tran­syl­wa­nii.

BASTEJA ZACHODNIA, OBOK DROGA PROWADZĄCA DO WSI

P

od koniec swojego dłu­gie­go ży­cia Zyg­munt Luk­sem­bur­ski po­now­nie prze­ka­zał Bo­lo­gę w pry­wat­ne rę­ce. W 1433 ro­ku wła­ści­cie­lem oko­licz­nych ziem wraz z zam­kiem zo­sta­ła ro­dzi­na Bán­ffych, któ­ra trzy­ma­ła je aż do …po­ło­wy XX wie­ku. Z XV-wiecz­nych źró­deł zna­my imio­na nie­któ­rych kasz­te­la­nów zam­ku z po­cząt­ku pa­no­wa­nia ba­ro­nów Bán­ffych. Funk­cję tę peł­ni­li mię­dzy in­ny­mi: Mi­chał Mar­thon (1466), Ma­thiar Bi­ro de Bo­chard (1475), Jo­han­nes de Al­mas (1479) i Ni­co­lae de Zar­wad (1498). Kro­ni­ki wspo­mi­na­ją też o oblę­że­niu twier­dzy przez wo­je­wo­dę Tran­syl­wa­nii Pè­te­ra Ger­èba, któ­ry dą­żąc do jej zdo­by­cia (nie wie­my, czy mu się ta sztu­ka po­wio­dła) za­żą­dał od ra­dy mia­sta Bra­sov dwu­stu strzel­ców i dwa dzia­ła.

BASTEJA WSCHODNIA, WIDOK ZZA LINI MURÓW I OD STRONY DZIEDZIŃCA

P

ozostając w prywatnych rę­kach wa­row­nia po­wo­li za­czę­ła tra­cić stra­te­gicz­ne zna­cze­nie, choć wciąż sta­no­wi­ła bez­piecz­ny azyl dla oko­licz­nej lud­no­ści szu­ka­ją­cej w jej mu­rach schro­nie­nia przed na­jaz­dami Tur­ków osmań­skich. Już jed­nak w po­ło­wie XVII wie­ku, po za­ję­ciu przez nich mia­sta Và­rad (Ora­dea), włą­czo­no ją, wraz z zam­kami Şim­leu Sil­va­niei, Gi­lău oraz Să­cu­ie­ni, w łań­cuch wa­row­ni kre­so­wych ma­ją­cych za­trzy­mać ar­mię tu­rec­ką w jej po­cho­dzie na Cluj. Ce­lu te­go nie uda­ło się osiąg­nąć, co wię­cej - suł­tan na­ka­zał zbu­rze­nie gór­skiej twier­dzy. Po­le­ce­nia te­go jed­nak ni­gdy nie wy­ko­na­no, w czym za­słu­ga księ­cia Sied­mio­gro­du Mi­cha­ła Apa­fy (Apa­fi Mi­há­ly) (zm. 1690), któ­ry rze­ko­mo prze­ku­pił tu­rec­kich urzęd­ni­ków, aby po­nie­cha­li tej roz­biór­ki. U schył­ku XVII wie­ku za­mek zresz­tą nie pre­zen­to­wał się już tak oka­za­le, jak jesz­cze kil­ka de­kad wcze­śniej; część je­go mu­rów bo­wiem roz­pa­dła się, po­dob­nie jak gór­ne kon­dyg­na­cje wie­ży bram­nej. We­dług do­ku­men­tu z 1687 ro­ku w wa­row­ni prze­by­wa­ło na sta­łe tyl­ko 11 na­jem­ni­ków i je­den ar­ty­le­rzy­sta oraz służ­ba ro­dzi­ny Bán­ffy.

NA DZIEDZIŃCU ZAMKOWYM

P

odczas wielkiego powstania an­ty­hab­sbur­skie­go (1703-1711) za­mek zo­stał czę­ścio­wo wy­sa­dzo­ny w po­wie­trze z po­le­ce­nia tzw. la­ban­ców, tj. pro­aus­triac­kiej ma­gna­te­rii, aby uczy­nić go mi­li­tar­nie nie­przy­dat­nym na wy­pa­dek za­ję­cia tych ziem przez uzbro­jo­nych chło­pów, tzw. ku­ru­ców. Od­tąd upa­dek wa­row­ni po­stę­po­wał bar­dzo szyb­ko i choć przez pew­ien czas wy­ko­rzy­sty­wa­no ją do ce­lów go­spo­dar­czych, to moż­na przy­jąć, że w po­ło­wie XVIII wie­ku za­mek był już ru­iną. Ru­inę tę w ogra­ni­czo­nym stop­niu re­mon­to­wa­no jesz­cze na po­cząt­ku XX wie­ku, lecz na kom­plek­so­wą re­wi­ta­li­za­cję mu­sia­ła ona cze­kać aż do ro­ku 2018.

XIX-WIECZNA RYCINA I FOTOGRAFIA PRZEDSTAWIAJĄCA STAN RUIN W LATACH 50. XX WIEKU

ZAMEK PRZED REWITALIZACJĄ (2015), FOT. "PROBLEME DE PUNERE IN VALOARE SI RECONSTRUCTIE..."

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

U

mocnienia twierdzy obejmują wy­dłu­żo­ny ciąg mu­rów obron­nych, do któ­rych od po­łu­dnia do­sta­wio­no okrą­głą wie­żę, a od pół­no­cy - po­tęż­ny bar­ba­kan (ron­del­lę) i zbu­do­wa­ną na pla­nie kwa­dra­tu wie­żę bram­ną. Obron­ność mu­rów wzmac­nia­ły dwie łu­pi­no­we ba­ste­je ar­ty­le­ryj­skie, wschod­nia i za­chod­nia, na­da­jąc wa­row­ni plan zbli­żo­ny kształ­tem do krzy­ża.

PLAN ZAMKU BOLOGA: 1. WIEŻA BRAMNA, 2. WIEŻA GŁÓWNA, 3. RONDELLA, 4. BASTEJA WSCHODNIA,
5. BASTEJA ZACHODNIA, 6. DZIEDZINIEC GÓRNY, 7. DZIEDZINIEC DOLNY

PRZEKRÓJ RUIN W KIERUNKU N-S, TUTAJ WIDZIMY CZĘŚĆ WSCHODNIĄ ZAMKU

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

B

ologa zaliczana jest do grona naj­waż­niej­szych wa­row­ni na hi­sto­rycz­nych zie­miach Sie­dmio­gro­du. Przez wie­le lat sta­ła ona opusz­czo­na, za­pom­nia­na chy­ba na­wet przez sa­mych Ru­munów, aż do ro­ku 2015, gdy z ini­cja­ty­wy ra­dy mia­sta Po­ie­ni, i przy współ­pra­cy Mu­ze­um Na­ro­do­we­go Hi­sto­rii Tran­syl­wa­nii w Cluj (oraz oczy­wi­ście z wy­ko­rzy­sta­niem fun­du­szy eu­ro­pej­skich) do­ko­na­no jej re­wi­ta­li­za­cji, któ­ra za­mie­ni­ła sta­re za­ro­śnię­te mu­ry w ma­low­ni­cze, przy­jaz­ne dla tu­ry­stów miej­sce. Gdy­by szu­kać w Pol­sce punk­tu od­nie­sie­nia dla efek­tów owej re­kon­struk­cji, to na­su­wa się tu­taj przy­kład zam­ku Smo­leń z Ju­ry Kra­kow­sko-Czę­sto­chow­skiej. Za­rów­no stan przed re­wi­ta­li­za­cją, jak i re­zul­tat koń­co­wy wy­da­ją się dla oby­dwu tych lo­ka­li­za­cji zbli­żo­ne.

PRZY WEJŚCIU NA DZIEDZINIEC

W WIEŻY GŁÓWNEJ

DOJAZD

W

ieś Bologa usytuowana jest przy dro­dze kra­jo­wej E60 łą­czą­cej mia­sto Ora­dea z Cluj-Na­po­ka, mniej wię­cej w po­ło­wie odle­gło­ści po­mię­dzy ni­mi. Aby do­stać się do zam­ku, na­le­ży zje­chać z głów­nej tra­sy w lo­kal­ną dro­gę na po­łu­dnie (za dro­go­wska­zem: Bo­lo­ga), a na­stęp­nie je­chać około 2,5 ki­lo­me­tra w głąb miej­sco­wo­ści. Ru­iny znaj­du­ją się na wzgó­rzu, na za­chód od szo­sy, za nie­wiel­kim cmen­ta­rzem. W orien­ta­cji po­ma­ga ta­blicz­ka in­for­ma­cyj­na.

Samochód możemy za­par­ko­wać przy skle­pie spo­żyw­czym, a na­stęp­nie dro­gą grun­to­wą wspiąć się na wzgó­rze. Moż­na tam rów­nież wje­chać au­tem, ale to ra­czej wy­zwa­nie dla po­jaz­dów z nie­co więk­szym prze­świ­tem.

WIDOK Z WIEŻY ZAMKOWEJ NA DZIEDZINIEC I OKOLICZNE WZGÓRZA

źródło:
www.welcometoromania.eu, clujtourism.ro, ro.wikipedia.org, cluj.com, www.friendschoices.com, www.hungarianottomanwars.com, A. M. Gruia: Ce­ta­tea de la Bo­lo­ga, B. Fodor: Pro­ble­me de pu­ne­re în va­lo­are şi re­con­stru­cţie a cas­tru­lui ro­man şi a cetăţii me­die­va­le de la Bo­lo­ga, Trans­syl­va­nia No­stra 4/2016

tekst: 2022
fotografie: 2022
© Jacek Bednarek