ZAMEK HOCHOSTERWITZ, WIDOK OD ZACHODU

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

Z

amek Hochosterwitz to jedna z najbardziej im­po­nu­ją­cych śre­dnio­wiecz­nych twierdz po­ło­żo­nych na te­re­nie obec­nej Au­strii. Je­go hi­sto­ria się­ga co naj­mniej 860 ro­ku, kie­dy to król Lud­wik Nie­miec­ki (zm. 876) prze­ka­zał ar­chi­die­ce­zji salz­bur­skiej część swo­ich po­sia­dło­ści w księ­stwie Ka­ryn­tii, wśród nich gród zwa­ny Astar­wi­za. W XI wie­ku ar­cy­bi­skup Salz­bur­ga Geb­hard (zm. 1088) po­da­ro­wał oko­licz­ne zie­mie ro­dzi­nie Span­heim w za­mian za ich po­li­tycz­ne wspar­cie w spo­rze o in­we­sty­tu­rę i w ich rę­kach znaj­do­wa­ły się one aż do ro­ku 1122. Wte­dy to bo­wiem Hein­rich von Span­heim IV, ksią­żę Ka­ryn­ti (zm. 1123), od­dał gród, a być może już wów­czas za­mek ro­dzi­nie Oster­witz, któ­ra za­rzą­dza­ła nim do 1478 ro­ku.

U STÓP GÓRY ZAMKOWEJ

W DRODZE NA ZAMEK WYSOKI

W

1476 podczas jednego z na­jaz­dów tu­rec­kich na Ka­ryn­tię Schenk Ge­org von Oster­witz do­stał się do nie­wo­li i zo­stał wy­wie­zio­ny do Kon­stan­ty­no­po­la. Tur­cy wy­zna­czy­li za nie­go okup w wy­so­ko­ści 4,000 gul­de­nów, a że von Oster­wi­tzo­wie ta­kiej kwo­ty nie po­sia­da­li, zwró­ci­li się o po­życz­kę bez­po­śre­dnio do sa­me­go dwo­ru ce­sar­skie­go. Po­moc wpraw­dzie otrzy­ma­li, jed­nak na nic się ona zda­ła wo­bec nie­o­cze­ki­wa­nej śmier­ci Schen­ka Ge­orga. W ta­kiej sy­tu­acji je­go sio­strze­niec Hans Schenk von Oster­witz sta­nął przed trud­ną de­cy­zją zrze­cze­nia się czę­ści swo­ich dóbr, gdyż po­więk­szo­ne o od­se­tki dłu­gi sta­ły się nie do znie­sie­nia. Z cięż­kim ser­cem mu­siał po­sta­wić pie­częć na per­ga­mi­nie, prze­ka­zu­jąc sta­re dzie­dzi­ctwo ja­ko len­no w rę­ce ce­sa­rza Fry­de­ry­ka III (zm. 1493). Zmarł on wkrót­ce po­tem w znacz­nie skrom­niej­szej po­sia­dło­ści Lie­ben­fels, a wraz z nim wy­ga­sła ca­ła dy­na­stia pa­nów z Oster­witz. Wa­row­nia by­ła od­tąd ce­sar­skim len­nem, któ­re dzier­ża­wio­no lo­kal­nym ro­dom ry­cer­skim. Wśród pierw­szych po­sia­da­czy za­sta­wu wy­mie­nio­no w do­ku­men­tach Con­ra­da von Kreig, Chri­sto­fa Un­gna­da i Bal­ta­sa­ra von Weiß­priach.

NAJSTARSZY ZACHOWANY WIZERUNEK ZAMKU HOCHOSTERWITZ, 1575

W

ciągu następnych 30 lat zamek zo­stał po­waż­nie znisz­czo­ny w wy­ni­ku licz­nych kam­pa­nii tu­rec­kich. Na­wet jed­nak w tych krót­kich okre­sach, kie­dy mi­ja­ło za­gro­że­nie ze stro­ny Tur­cji, oko­licz­ny­mi zie­mia­mi tar­ga­ły lo­kal­ne kon­fli­kty, wśród nich woj­na do­mo­wa to­czo­na w 1487 ro­ku po­mię­dzy bi­sku­pem Salz­bur­ga (po­pie­ra­nym przez kró­la Wę­gier), a bi­sku­pem Gurk (stron­ni­kiem ce­sar­skim), pod­czas któ­rej wa­row­ni przed Wę­gra­mi sku­tecz­nie bro­ni­ły od­dzia­ły nie­ja­kie­go Le­on­har­da von Kol­nitz. Po wy­co­fa­niu się wojsk wę­gier­skich von Kol­nitz za­żą­dał od Fry­de­ry­ka III zwro­tu na­kła­dów po­nie­sio­nych na upo­sa­że­nie dla swej gwar­dii, a że wy­ar­ty­ku­ował to w bar­dzo nie­sto­so­wnym ję­zy­ku, roz­wście­czo­ny ce­sarz na­ka­zał za­jąć za­mek si­łą, a je­go do­wód­cę wtrą­cić do wie­ży. 20 lip­ca 1487 pa­no­wa­nie nad Oster­witz prze­szło na Pe­te­ra von Schweins­haupt, w 1492 je­go miej­sce za­jął La­sla Pra­ger, zaś po nim Ul­rich von Weiß­priach, ka­pi­tan Ka­ryn­tii. W dniu 5 paź­dzier­ni­ka 1509 roku ce­sarz Mak­sy­mi­lian I (zm. 1519) od­dał wa­row­nię Oster­witz i urząd krai­ga w za­staw Matt­häu­so­wi Lang, bi­sku­po­wi Gurk (zm. 1540), a 23 lu­te­go 1510 ro­ku przy­znał mu do­dat­ko­wo 2000 gul­de­nów na jej roz­bu­do­wę i mo­der­ni­za­cję. Mo­der­ni­za­cja ta obję­ła prze­de wszyst­kim za­mek wy­so­ki, któ­ry po trzech de­ka­dach na­jaz­dów tu­rec­kich chy­lił się już ku ru­inie.

ZAMEK NA RYCINACH MATEUSZA MERIANA Z OKOŁO 1630 ROKU

W

podzięce za wspieranie wojsk ce­sar­skich w woj­nie z Tur­ka­mi, w dniu 22 li­sto­pa­da 1541 ro­ku ce­sarz Fer­dy­nand I Hab­sburg (zm. 1564) pod­pi­sał za­sta­wy na ma­jąt­ku zam­ku Oster­witz na rzecz Chri­sto­pha Khe­ven­hül­ler von Aich­el­berg, gu­ber­na­to­ra Ka­ryn­tii (zm. 1557). Po śmier­ci Chri­sto­pha za­staw odzie­dzi­czył je­go naj­star­szy syn Jo­hann (zm. 1606), któ­ry jed­nak ze wzglę­du na zo­bo­wią­za­nia dy­plo­ma­tycz­ne i po­byt w Hisz­pa­nii ce­do­wał go na swo­je­go ku­zy­na Ge­or­ga von Khev­en­hül­ler (zm. 1587). 18 mar­ca 1571 ro­ku ba­ron Khe­ven­hül­ler wy­ku­pił Oster­witz z rąk ar­cy­księ­cia Mak­sy­mi­lia­na II, a na­stęp­nie, w la­tach 1571-86 przy­stą­pił do bu­do­wy im­po­nu­ją­cych for­ty­fi­ka­cji skła­da­ją­cych się z opla­ta­ją­cych wzgó­rze mu­rów obron­nych oraz z 14 bram, z któ­rych każ­da wy­po­sa­żo­na by­ła w spe­cjal­ne pu­łap­ki na wy­pa­dek pró­by zdo­by­cia zam­ku si­łą. Za­bez­pie­cze­nia te oka­za­ły się w przy­szło­ści bar­dzo sku­tecz­ne, bo­wiem zgod­nie z miej­sco­wą le­gen­dą ni­gdy ża­den z wro­gów nie prze­do­stał się da­lej niż za czwar­tą bra­mę. In­we­sty­cja ta by­ła dzie­łem ży­cia ba­ro­na von Khe­ven­hül­ler.

MALOWNICZA LITOGRAFIA Z 1860 ROKU

Z

akaz swobodnego wyznawania wiary skło­nił au­stria­cką szlach­tę do „od­da­nia” swo­ich zam­ków i pa­ła­ców czę­ścio­wo na uży­tek pro­te­stan­ckiej lud­no­ści z oko­licz­nych miast i wsi. W ten spo­sób rów­nież w Oster­witz po­wsta­ła „twier­dza no­wej wia­ry”, w któ­rej u schył­ku XVI wie­ku or­ga­ni­zo­wa­no zgro­ma­dze­nia re­li­gij­ne i spot­ka­nia z przy­wód­ca­mi ru­chów re­for­ma­tor­skich. Wkrót­ce jed­nak, wraz z sze­rze­niem się idei kontr­re­for­ma­cji ce­sarz Fer­dy­nand II (zm. 1637) na­ka­zał wy­pę­dze­nie ze Sty­rii, Ka­ryn­tii i Kar­nio­li pro­te­stan­ckich pa­nów, któ­rzy otrzy­ma­li rok na sprze­da­nie swo­ich po­sia­dło­ści i uda­nie się na emi­gra­cję. Wła­ści­cie­le Oster­witz, wów­czas trze­cie po­ko­le­nie po Ge­orgu von Khe­ven­hül­ler, wy­je­cha­li do Szwe­cji, a ich ma­jąt­ki zo­sta­ły ku­pio­ne po za­ni­żo­nych ce­nach, głów­nie przez spe­ku­lan­tów ziem­skich. To zaś, co nie zo­sta­ło sprze­da­ne do 1 sierp­nia 1629 ro­ku, skon­fi­sko­wał Skarb Pań­stwa.

HOCHOSTERWITZ W LATACH 20. XX WIEKU I OBECNIE

W

Szwecji większość członków rodu von Khe­ven­hül­ler wstą­pi­ła na służ­bę kró­la Gu­sta­wa Adol­fa, a w do­wo­dzo­nych przez nich puł­kach gro­ma­dzi­li się licz­ni Ka­rynt­czy­cy. Ich tu­łacz­ka za­koń­czy­ła się wraz z pod­pi­sa­niem po­ko­ju west­fal­skie­go w 1648 ro­ku, zgod­nie z wa­run­ka­mi któ­re­go ogło­szo­no ogól­ną am­ne­stię i zwrot za­gar­nię­tych dóbr. W ten spo­sób za­mek Hoch­oster­witz po­wró­cił do spad­ko­bier­ców Chri­sto­pha von Khe­ven­hül­ler i do dziś po­zo­sta­je w ich rę­kach.

PIĘKNE PANORAMY TO JEDEN Z NAJWAŻNIESZYCH ATRYBUTÓW ZAMKU JAKO ATRAKCJI TURYSTYCZNEJ

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

N

ajstarszą wzmiankę na temat zamku znaj­du­je­my w do­ku­men­tach klasz­to­ru w Gurk z oko­ło 1200 ro­ku. W tym cza­sie mu­siał to być sto­sun­ko­wo nie­wiel­ki ze­spół wa­row­ny, sko­ro jesz­cze w 1388 ro­ku opi­sy­wa­ny był on ja­ko oto­czo­na mu­ra­mi kwa­dra­to­wa wie­ża (Berch­frit) i przy­le­ga­ją­cy do niej bu­dy­nek miesz­kal­ny (Pa­las) oraz ma­ły ko­ściół zam­ko­wy (ka­pli­ca św. Mi­ko­ła­ja). Gmach ten do­cze­kał się mo­der­ni­za­cji za cza­sów bi­sku­pa Gurk Matthäusa Lang (1509-40), któ­ry roz­bu­do­wał za­mek wy­so­ki w czte­ro­skrzy­dło­wy kom­pleks z cen­tral­nym dzie­dziń­cem. Roz­po­czął też for­ty­fi­ko­wa­nie dro­gi do­jaz­do­wej bu­du­jąc dwie bra­my, bę­dą­ce za­cząt­kiem im­po­nu­ją­cych obec­nie roz­mia­rów zam­ku dol­ne­go.

ZAMEK WYSOKI Z CZĘŚCIĄ UMOCNIEŃ WCHODZĄCYCH W SKŁAD ZAMKU DOLNEGO

MAKIETA ZAMKU USTAWIONA W PARKU MINIATUR MINIMUNDUS (KLAGENFURT)

P

rzejęciu warowni przez Georga von Khe­ven­hül­ler z rąk ce­sa­rza au­striac­kie­go w 1571 roku to­wa­rzy­szy­ła wi­zy­ta ko­mi­sa­rzy, któ­rzy do­ko­na­li jej lu­stra­cji, pi­sząc o piw­ni­cach, skle­pie­niach, po­ko­jach, kom­na­tach i dwóch wie­żach. Ka­pli­ca zo­sta­ła roz­trza­ska­na przez po­go­dę i ude­rze­nie pro­chu (pio­ru­na) i rzu­co­na na ska­łę. Cy­ster­na na dzie­dziń­cu, na któ­rym wszyst­ko co nie­zbęd­ne. U pod­nó­ża zam­ku bu­dyn­ki go­spo­dar­cze (je­den no­wy i je­den sta­ry) i win­ni­ce.

WIDOK TWIERDZY HOCHOSTERWITZ Z LOTU PTAKA, FOTOGRAFIA ZNALEZIONA W SIECI

PLAN ZAMKU Z 1860 ROKU: A. DZIEDZINIEC, B. OGRÓD, C. KOŚCIÓŁ, D. KAPLICA, E. STUDNIA,
F. DROGA DO ZAMKU, 1-14 BRAMY ZAMKOWE

P

o 1571 nastąpiła największa w historii roz­bu­do­wa for­ty­fi­ka­cji zam­ko­wych. Z po­le­ce­nia ów­cze­sne­go wła­ści­cie­la mie­rzą­cą 620 me­trów stro­mą dro­gę tra­wer­su­ją­cą wzgó­rze zam­ko­we ob­sa­dzo­no wznie­sio­ny­mi przy­pusz­czal­nie we­dług je­go pro­jek­tu czter­na­sto­ma bra­ma­mi, z któ­rych żad­na nie jest ko­pią po­zo­sta­łych, a wszyst­kie po­sia­da­ły wy­myśl­ne me­cha­ni­zmy obron­ne. Ich prze­my­śla­na i tech­nicz­nie po­praw­na kon­struk­cja spra­wi­ła, że za­mek sta­no­wił twier­dzę prak­tycz­nie nie do zdo­by­cia, gdyż wróg zmu­szo­ny był zdo­by­wać bra­mę po bra­mie, sa­me­mu bę­dąc jed­no­cze­śnie ata­ko­wa­nym z co naj­mniej dwóch stron. Oprócz dro­gi pro­wa­dzą­cej ko­lej­no przez wszyst­kie bra­my ist­nia­ło jesz­cze dru­gie przej­ście wio­dą­ce bez­po­śre­dnio na za­mek wy­so­ki, zwa­ne ścież­ką głup­ców (Nar­ren­steig). Zo­sta­ło ono wy­ku­te w ska­le na za­chod­nim zbo­czu gó­ry, lecz ze wzglę­du na stro­mi­znę i brak za­bez­pie­czeń przed spad­kiem uży­wa­no go tyl­ko w sta­nie naj­wyż­szej ko­nie­czno­ści.

FÄHNRICHTOR (1.)

LANDSCHAFTSTOR (8.)

HISTORYCZNE RYSUNKI I PRZEKROJE TRZECH PIERWSZYCH BRAM ZAMKU HOCHOSTERWITZ

W

pobliżu 13-ej bramy wznosi się bardzo sta­ry, ro­mań­ski ko­ściół zam­ko­wy. Pierw­sza wzmian­ka na je­go te­mat po­cho­dzi bo­wiem z …926 ro­ku, choć obec­na for­ma jest wy­ni­kiem prze­bu­do­wy na zbór pro­te­stan­cki do­ko­na­nej przez Ge­or­ga von Khe­ven­hül­ler w ro­ku 1586. Jest to bu­dy­nek ha­lo­wy z wie­życz­ka­mi ka­le­ni­co­wy­mi i wy­dzie­lo­ną sa­lą chó­ral­ną. Pro­wa­dzą do nie­go dwa por­ta­le wej­ścio­we: za­chod­ni por­tal głów­ny obra­mo­wa­ny jest pła­sko­rzeź­ba­mi męż­czy­zny i ko­bie­ty oraz wi­ze­run­ka­mi ba­zy­lisz­ka i lwa na co­ko­łach, por­tal bocz­ny na­to­miast zdo­bią wy­ko­na­ne tech­ni­ką sgraf­fi­to fi­gu­ry lwów (po­dob­ne lwy, choć bar­dziej oka­za­łe, mo­że­my zo­ba­czyć na ele­wa­cji bu­dyn­ku bram­ne­go zam­ku Grod­no w Za­gó­rzu Ślą­skim). Ko­ściół peł­ni funk­cje mau­zo­le­um ro­du von Khe­ven­hül­ler.

KOŚCIÓŁ ZAMKOWY

PORTAL BOCZNY Z DEKORACJĄ SGRAFFITO

DZIEJE ZAMKU

OPIS ZAMKU

ZWIEDZANIE

Z

amek Hochosterwitz uchodzi za je­den z naj­pięk­niej­szych i naj­bar­dziej ma­low­ni­czo po­ło­żo­nych śre­dnio­wiecz­nych wa­row­ni w ca­łej Au­strii. Wzno­si się on na szczy­cie gó­ry wy­nie­sio­nej na wy­so­kość 160 me­trów po­nad ota­cza­ją­cy ją te­ren, dzię­ki cze­mu w po­god­ne dni moż­na go doj­rzeć z odle­gło­ści na­wet 30 ki­lo­me­trów. Gmach ten ota­cza krę­ta dro­ga o umiar­ko­wa­nym na­chy­le­niu, za­bu­do­wa­na 14 bra­ma­mi, któ­ra mi­ja głę­bo­kie wą­wo­zy opie­ra­jąc się o skal­ne ścia­ny i roz­sze­rza­jąc w kwa­dra­ty ra­mion ko­lej­nych ba­stio­nów, aż do­cie­ra do wień­czą­ce­go szczyt zam­ku wy­so­kie­go. Im­po­nu­ją­ca pa­no­ra­ma, ja­ką Hoch­oster­witz ofe­ru­je zwie­dza­ją­cym, obej­mu­je gó­ry Frie­sach i Gurk­tal, Mag­da­len­sberg i Ul­richs­berg, Al­py Ger­li­tzen i Vil­lach, część pa­sma Ka­ra­wan­ken, pła­sko­wyż księ­stwa St. Veit oraz licz­ne przy­le­głe zam­ki i ru­iny.

W DRODZE NA ZAMEK WYSOKI

H

ochosterwitz od ponad 400 lat po­zo­sta­je wła­sno­ścią przed­sta­wi­cie­li ro­du von Khe­ven­hül­ler, któ­rzy jed­nak nie miesz­ka­ją w zam­ku, lecz w do­mu usy­tu­owa­nym nie­opo­dal. Wa­row­nię za­mie­ni­li oni na atrak­cję tu­ry­stycz­ną z oka­za­łym mu­ze­um, gdzie pre­zen­to­wa­ne są pa­miąt­ki ro­dzin­ne oraz po­zo­sta­ło­ści im­po­nu­ją­cej nie­gdyś ko­lek­cji bro­ni i uzbro­je­nia, wśród nich ogrom­na zbro­ja Burg­haupt­man­na Schen­ka, któ­ry mie­rzył 210 cm wzro­stu. Oprócz wspom­nia­nych wi­do­ków i mu­ze­um tu­ry­ści po­dzi­wiać mo­gą ka­pli­cę św. Mi­ko­ła­ja, a tak­że sko­rzy­stać z ofer­ty Burg­re­stau­rant ofe­ru­ją­cej tra­dy­cyj­ne da­nia kuch­ni ka­ryn­ckiej.

NA ZAMKU WYSOKIM

Wstęp – płatny już u stóp góry zam­ko­wej. W 2023 bi­let koszto­wał 17 €.

Czas zwiedzania: 2-3 godz. (z uwzględnie­niem spa­ce­ru do zam­ku i z po­wro­tem)

Zamek można zwiedzać razem z psem.

Za dodatkową opłatą na zamek wysoki moż­na wje­chać win­dą (nie po­le­cam oso­bom w peł­ni sił, gdyż stra­cą one w ten spo­sób moż­li­wość po­dzi­wia­nia bram, ba­stio­nów i te­re­nów po­ło­żo­nych po­ni­żej). Czas po­dró­ży win­dą: 95 se­kund.

NA DZIEDZIŃCU ZAMKOWYM

DOJAZD

H

ochosterwitz położony jest na wy­so­ko­ści 664 m n.p.m. na kra­wę­dzi hi­sto­rycz­nej rów­ni­ny Zoll­feld, oko­ło 7 km na wschód od Sankt Veit i 20 km na pół­noc­ny wschód od Kla­gen­fur­tu. Do­trzeć tu­taj moż­na sa­mo­cho­dem lub pie­szo ze sta­cji ko­le­jo­wej Laun­sdorf-Hoch­oster­witz (2,7 km).

Bezpłatny parking znajduje się przy pierw­szej bra­mie (Fähn­ric­htor).

źródło:
www.burg-hochosterwitz.com, en.wikipedia.org, www.histouring.com

tekst: 2023
fotografie: 2011
© Jacek Bednarek